Book · January 005 citations reads 1,187 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.3. Əməliyyat sistemləri
Fərdi kompüterlərdə aparılan bütün əməliyyatlar əməliyyat sistemləri vasitəsilə idarə olunur. Əməliyyat sistemləri – kompüter qoşulduqdan sonra avtomatik olaraq yüklənən, kompüterin bütün qurğularının işini planlaşdıran və idarə edən, istifadəçi ilə dialoq yaradan və digər (əlavə və tətbiqi) proqramları işə salmaq üçün nəzərdə tutulan proqramlar kompleksidir. Əməliyyat sistemləri yüklənən zaman ekranda bir-birinin ardınca kompüterin istehsalçısı tərəfindən nəzərdə tutulmuş məlumatlar, texniki hissələrin yoxlanması prosesi və onun nəticələri haqqında məlumat, eləcə də əməliyyat sisteminin xidməti məlumatları görünür. Yükləmə prosesi adlanan bu proses başa çatdıqdan sonra istifadəçi kompüterdə işləmək imkanına malik olur. Kompüterin resursları və ona qoşulan qurğular əməliyyat sistemlərinin aşağı səviyyəli əmrləri və funksiyaları vasitəsilə idarə olunur. Kompüterdə işləyərkən hər hansı bir əməliyyatın yerinə yetirilməsi zamanı çoxlu sayda (bəzən yüzlərlə) belə əmr və funksiyalardan istifadə olunur. Məsələn, əməliyyat sistemində disk qurğuları ilə işləmək üçün disk qurğusunun mühərrikinin işə salınması, dayandırılması, yazı oxu başlığının hərəkət etdirilməsi, yazı cığırlarından informasiyanın oxunması və s. əmr və funksiyalar nəzərdə tutulmuşdur. Ona görə də faylın disketdən oxunması kimi əmr daxil edildikdə yuxarıda sadalanan və sadalanmayan yüzlərlə bu kimi əmrlər yerinə yetirilir. Bundan əlavə, hər bir qurğunun və ya resursun mövcudluğunun, işçi vəziyyətinin yoxlanması, interfeyslərin, portların istifadəsi, informasiyanın ötürülməsi, alınması, faylların yerləşmə cədvəllərinin oxunması, dəyişdirilməsi kimi əməliyyatlar da yerinə yetirilir. Bu əməliyyatlar adi istifadəçilər üçün çətin başa düşülən, maraqsız, öyrənilməsinə ehtiyac
olmayan əməliyyatlardır. Adətən, müasir əməliyyat sistemləri bu kimi 66
əməliyyatları özü yerinə yetirir, istifadəçi üçün sadə və rahat iş rejiminə malik «şəffaf» interfeys yaradır. Əməliyyat sistemləri bütün proqramların disk qurğularından əməli yaddaşa yüklənməsi, idarə olunmanın onlara verilməsi, bu proqramların sorğularına əsasən köməkçi əməliyyatların yerinə yetirilməsi və proqramlar işini başa çatdırdıqdan sonra onların, eləcə də digər qalıq informasiyanın əməli yaddaşdan silinməsi işlərini yerinə yetirir. Ümumi halda əməliyyat sistemləri istifadəçi ilə kompüter arasında vasitəçi rolunu oynayır (şəkil 4.3). Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, bəzi hallarda istifadəçi üçün rahat iş rejimi yaratmaq məqsədilə örtük proqramları adlanan servis proqramlarından istifadə edilir (şəkil 4.4).
İstifadəçi Kompüterə qoşulan
qurğular Əməliyyat sistemi Əməliyyat sisteminin əmrləri Əlavə
proqram təminatı Şəkil 4.3. Əməliyyat sisteminin qarşılıqlı əlaqə sxemi
67
Qeyd olunmalıdır ki, ilk kompüterlər əməliyyat sisteminə malik olmamışdır. Onlar yalnız müəyyən hesablamaların yerinə yetirilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Belə kompüterlər, ən yaxşı halda, qoşulan zaman daimi yaddaş qurğusundan avtomatik yüklənən sadə Basic translyatoruna malik idilər.
Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|