Book · January 005 citations reads 1,187 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
II fəsil.
SAY SISTEMLƏRI 2.1. Ikilik say sistemi Onluq say sistemində 10 rəqəm olduğu kimi ikilik say sistemində də iki rəqəmdən – 0 və 1 rəqəmlərindən istifadə olunur və bütün ədədlər onların ardıcıllığı şəklində ifadə olunur. Məsələn, 10001, 1000010, 100101. Ikilik ədədlərin yazılışını onluq ədədlərin yazılışından fərqləndirmək üçün adətən onların sonunda aşağıda indeks qismində 2 yazılır. Əgər ədədin indeksində 2 göstərilməyibsə, onun onluq say sisteminə aid olduğu hesab edilir Məsələn, 11010 ikilik ədədini həmin rəqəmlərdən ibarət onluq ədəddən fərqləndirmək üçün onu 110102 şəklində yazırlar. Mövqeli say sistemlərindən məlum olan ədədlərin təsviri qaydasına əsasən p=2 (say sisteminin əsası) qəbul olunursa, onda ikilik tam ədədi aşağıdakı kimi təsvir etmək olar: D=d n-1
2 n-1 + d n-2
2 n-2 + +d 1 2 1 + d 0 2 0 . Burada d i – ikilik tam ədəddə sağ tərəfdən sayca i+1-ci yerdə duran rəqəmidir. Məsələn, 11010 2 ədədində (ədədin indeksində onun əsası göstərilib) mərtəbələrin sayı 5-ə bərabərdir, yəni n=5. Yuxarıda baxılan qaydaya əsasən: 11010 2
2 4 +1 2 3 +0 2 2 +1 2 1 +0 2 0 Bu qayda ikilik ədədlərin onluq say sisteminə çevrilməsi, yəni bu ədədlərin onluq say sistemində hansı ədədə bərabər olduğunun müəyyən edilməsi üçün istifadə oluna bilər. Qeyd olunmalıdır ki, onluq say sistemində hər bir mərtəbənin qiyməti özündən əvvəlkindən 10 dəfə böyükdür. Ikilik sistemdə isə hər mərtəbə özündən sağdakı mərtəbədən 2 dəfə böyük olur. 22
Ümumiyyətlə, ikilik say sisteminin yaranmasını və tətbiqini təkcə kompüter texnikası ilə bağlamaq düz olmazdı. Ikilik say sisteminin meydana gəlməsi və inkişafı riyaziyyat tarixinin maraqlı səhifələrindəndır. Ikilik say sistemində hesab əməllərinin yerinə yetirilmə qaydaları ilk dəfə Leybnis tərəfindən verilmişdir. Lakin ikilik say sistemi XX əsrin 30-cu illərinə qədər yalnız nəzəri məsələlərin həllində istifadə olunurdu. Sadə quruluşlu və etibarlı mexaniki hesablama maşınına tələbat ikilik say sisteminin əməli tətbiqi üçün təkan oldu. Bu say sistemi ilə işləyən ilk mexaniki hesablama maşınları Fransa və Almaniyada yaranmışdır. Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|