Boshlang'ich sinf ona tili fanidan darslik va multimedialar tahlili reja

Didaktik o’yinning maqsadi: kompyuterli o’yin bilan tanishtirish, uning vazifasini belgilash va sichqoncha bilan ishlash malakasini hosil qilish. Bolalarga
to’rt burchak shaklini chizishni o’rgatish, to’rtburchak shakli ichiga harflarni joylashtirish ko’nikmasini hosil qilish.
O’yin tartibi: o’qituvchi o’quvchilarni birinchi to’rtburchak bilan tanishtiradi va bu to’rt burchakning rangiga e’tibor qaratiladi, keyingi to’rtburchakning rangiga e’tibor qaratilib nima uchun havorang bilan chizilganligi ta’kidlanadi va oxirgi turtburchakning qizil rang bilan chizilganligiga e’tibor qaratilib, nima uchun shunday qizilganligi aytiladi.
Vazifa: o’quvchilarga har bir to’rtburchakning ichiga kerakli harflarni joylashtirish, bu harflarni tovushlarga aylantirib to’g’ri talaffuz qilish, harflar birikishidan hosil bo’lgan so’zni to’g’ri o’qish va bundan a harfining qaysi katakchada joylashganligini aytib berish hamda buni sichqonchada bajarib ko’rsatish.
Mashg’ulotning borishi:
O’qituvchi o’quvchilarni kompyuter qarshisiga o’tqazadi va o’quvchilardan kompyuter ekranida nechta to’rtburchakni ko’rayapsan va ularning ichida qanday harflar joylashganligini so’raydi. Birinchi to’trburchakda qanday harf borligini, unin talaffuz qilishni, u unli yoki undosh tovush ekanligini birinchi kompyuterda o’tirgan o’quvchidan so’raydi. Ikkinchi kompyuterda o’tirgan o’quvchidan ikkinchi to’rtburchak qanday rangda ekanligi, bu to’rtburchakning ichida qanday harf joylashganligi, u harf unli yoki undosh tovush ekanligini so’raydi. O’quvchi ikkinchi to’rtburchakning rangi havo rangda ekanligi , unda “n” tovushi joylashganligini, bu tovush undosh tovush ekanligini aytadi va “n” tovushini talaffuz qilib ko’rsatadi. Uchinchi o’quvchi uchinchi to’rtburchak qizil rangda ekanligi, bu to’rtburchakning ichida “a” tovushi joylashganligini, unli tovush ekanligini talaffuz qilib ko’rsatadi. Bu harflar birikib “ona” so’zi hosil bo’lganligini aytadi. Bu topshiriqlar bajarib bo’lgandan so’ng, o’qituvchi to’rtburchakda berilgan so’zlarni o’qiydi. O’quvchilar kompyuterda mustaqil ravishda topish lozim bo’lgan tovush o’rnini ikkinchi bir xildagi to’rtburchak bilan ko’rsatadi.
Yoki tovushlar tuzilishini chizib ko’rsatadilar:



Bu o’yindan o’qituvchi o’quvchilarning savodini chiqarishda samarali foydalanish mumkin. O’quvchilarning nutqini rivojlantirish maqsadida didaktik o’yinnin davom ettirish mumkin. Bunda oldin kompyuterda bajarmagan o’quvchilar bajarishadi.
1-variant: “A” tovushining o’rnini topish.
Ona, maktab, kitob, kino.
“Maktab” so’zida birinchi bo’g’inda “a” tovushi ikkinchi o’rinda to’ribdi, ikkinchi bo’g’inda ham ikkinchi o’rinda turibdi. O’qituvchi o’quvchilarni kompyuter qarshisiga o’tqazadi va ularga bajaradigan vazifalarini tushuntiradi. Vazifa shunday bo’ladi: Kompyuterdan foydalanib oltita to’rtburchak shaklini chizish, ikkinchi to’rtburchak shaklini qilil rangda berish, beshinchi to’rtburchakni ham qizil randa berish, bo’g’in ajratish belgisi bo’lgan chiziqchani chizish, chizilgan to’rtburchakning ichiga alfavitdan “m” harfini topib, to’rtburchak ichiga joylashtirish, ikkinchi katakcha ichiga alfavitdan “a” unli tovushi topib, uni joylashtirish, uchinchi to’rtburchakka alfavitdan “k” harfi toptirib, joylashtiriladi . Uchala to’rtburchak ichida harflar joylashtirib bo’lgandan keyin ikkinchi bo’g’inga taalluqli bo’lgan to’rtburchaklar ichiga kerakli bo’lgan harflarni alfavitdan topib joylashtirish topshirig’i beriladi. O’quvchilar to’rtinchi to’rtburchak ichiga alfavitdan “t” harfini, beshinchi to’rtburchak ichiga “a” harfini, oltinchi to’rtburchak ichiga “b” harfini topib, joylashtiriladi. O’qituvchi o’quvchilarning diqqatini ikkinchi va beshinchi to’rtburchakka qaratadi. Bu to’rtburchaklar qizil rangda berilgan, chunki, bu to’rtburchaklarning ichiga “a” unli harfi joylashtiriladi.Bu unli tovush bo’g’in hosi qiladi. Shuning uchun u alohida rangda berilganligini tushuntiradi. O’quvchilar to’rtburchakning ichida “maktab” so’zi hosil bo’lganligini ko’radi va bu so’zni to’g’ri talaffuz qilishga o’rgatiladi. To’rtburchaklar kompyuter ekranida quyidagicha chiziladi:


“Kino”, “kitob” so’zlarida “A” tovushi qatnashmagan. Shuning uchun bu so’zlarda “a” tovushi ishtirok emayotganligi o’quvchilarga tushuntiriladi.
2-variant: “T” undosh tovushining o’rnini topish.
Komil, kitob, xat, o’qituvchi.
3-variant: “K” undosh tovushining o’rnini topish.
Karim, odam, tilak, daftar.
Bu didaktik o’yinlar bevosita o’qituvchi rahbarligida barcha o’quvchilarning ishtirokida kompyuter texnologiyasidan foydalanib bajariladi.Mashg’ulotlarning davomiyligi 40 minutga mo’ljalangan bo’lib, o’quvchilarning kompyuter texnologiyasi bilan ishlash tezligi, kompyuter savodhonligini qanchalik o’zlashtirganligini aniqlash maqsadida ham o’tkazilishi mumkin.
O’quvchilarning faolligini oshirishda, olgan bilimlarini xotirada uzoq saqlanib qolishida kompyuterli o’yinlarning roli kattadir. Kompyuterli o’yinlar o’quvchilarning qiziqishini orttirib borishida o’ziga xos xususiyatga ega. Ana shunday kompyuterli o’yinlardan didaktik o’yinlaridir. Bu didaktik o’yinlarni o’tkazish uchun uning maqsad va vazifalari belgilab olinadi. Shu belgilangan vazifalarni amalga oshirish uchun multimediali texnologiyadan foydalanib amalga oshiriladi.
Kompyuterni elektr tarmog’iga ulab, dars jarayoni boshlanguncha foydalanishga tayyorlab qo’yiladi va dars mavzusini yanada chuqurroq o’rganish maqsadida o’qituvchi kompyuterga murojaat qiladi. Buning uchun kompyuter xotirasidan “DARS” nomli fayl chaqirib olinadi. Kompyuter monitorida “DARS” degan yozuv chiqadi va o’qituvchi o’quvchilarga “yenter” yozuvi bor klavishni boishni topshiradi. Kopyuter ekranida didaktik o’yinlar, ularning ahamiyati, didaktik o’yinlarning nomlari va ularning qisqacha mazmuni , unga mos turli xil rasmlar paydo bo’la boshlaydi. Ularning ketma – ketligi quyidagicha bo’ladi: “O’yla, izla top”, “Jo’jachalar”, “Jo’jachalar suhbatini toping”, “Jimjitlik” tarzida kiritilgan
Yuqoridagi ko’rsatilganlardan qaysi mavzu kerak, kompyuter tarkibidagi “Sichqoncha” yordamida o’sha tushunchani belgilab olish mumkin va keyin “Sichqoncha” bosilishi bilan kompyuter monitorida o’sha tushuncha haqida to’liq ma’lumot chiqadi. Ular tushunchaga oid matn, uning mazmuni, tarbiya jarayonidagi ahamiyati hamda rasmlardan iborat bo’ladi. Masalan,. o’quvchilarga “Sichqoncha” yordamida “O’yla, izla, top” yozilgan qatorni belgilab “Sichqoncha”ni bosish vazifasi beriladi, bunda kompyuter ekranida quyidagi ma’lumotlar paydo bo’lishi bilan bir qatorda, unga parallel holatda “O’yla, izla, top”ni aks ettiruvchi video lavhalarlar, fotosuratlar, musiqiy ohang bilan kompyuter ekranida ko’rinib turadi.
O’qituvchi kompyuter qarshisida o’tirgan o’quvchilarni oltita guruhga bo’lib, nima qilish zarurligini tushuntiradi va qaysi guruh birinchi bo’lib berilgan topshiriqni to’g’ri bajarsa, o’sha guruh g’olib bo’lishini aytadi. Bir vaqtning o’zida bajarishga ruhsat beradi.