Boshlang’ich sinflarda so’z birikmasi va gap

Boshlang‟ich sinf o‟quvchilarining og‟zaki va yozma nutqini o‟stirishda sintaktik o‟yinlardan foydalanish.

Kerak so`zni tanlab ol o`yini.
Bu o`yin o`quvchilarni so`z birikmasi bilan amaliy tanishtiradi. Garchi bu sinflarda so`z birikmasi yuzasidan nazariy bilim berilmasa ham, u haqida o`quvchilar bir qator ma`lumotlar oladi. Amalda so`z birikmasi tuzadilar. Ushbu o`yinni o`tkazish uchun o`qituvchi ko`chma xattaxtaga so`zlarni ikki ustun qilib yozib keladi. O`quvchilar xattaxtadagi so`zlarbilan tanishadi, keyin chap tomondagi so`zlardan mosini qo`yib ko`chirish topshiriladi. O`yinni butun sinf bo`yicha ham parta qatorlari orasida ham o`tkazish mumkin. Qaysi guruhtopshiriqni tez va to`g`ri bajarsa, g`olib hisoblanadi. O`yin bolalarning ijodiyliigni tarbiyalaydi, o`quvchilarda ziyraklik, sinchkovlik sifatlarini va mustaqil fikrlash malakasini shakllantirishga yordam beradi.


Adashgan ikkinchi darajali bo`lakni top
O`yinda huddi yuqoridagidek ish tutiladi.gap tarkibidagi ikkinchi darajali bo`lak bajarayotgan vazifasi va qaysi gap bo`lagiga birikayotganiga qarab o`z o`rniga qo`yiladi.

1. 
   Akam universitetga kirdi bu yil.
   
2. 
   Sojida boshini sarak- sarak qilib gapirdi tez.
   
3. 
   Muattar parvarish qildi gullarni.
   
4. 
   Bobosi Dilshodaning bog`imizga mevali daraxtlar o`tkazdi.
   

Tilsim o`yini
Tilsim o`yini bolalarning mantiqiy fikrlash qobiliyatini o`stiradi.bu o`yinda soda gaplarning, ba`zan qo`shma gaplarning andazasi beriladi. Gapni tashkil etishda ishtirok etayotgan har bir so`zning necha harfdan iboratligi va qaysi tovush bilan
boshlanishi ko`rsatiladi. O`quvchilar gapning sxemasini kuzatib har bir so`zning birinchi tovushini bir necha bor ichda o`qiydi. Qolgan tovushlarni topgach gap tarkibidagi so`zlarni berilgan andoza bo`yicha to`ldiradi.

o

l

t

I

n

o

o

o

o

o

E

Yuqorida berilgan gapda o`zbek xalq maqollaridan biri yashirilgan. Oquvchilar o`qitilgan maqollarni eslab ushbu maqolni topadilar. Agar o`quvchilar maqolning javobini topishga qiynalsalar har bir so`zning oxiridagi harfdani ham ko`rsatib qo`yish yoki birinchi so`zni to`liq yozib ko`rsatish mumkin. Bir necha marta bu o`yinni takrorlangandan keyin o`quvchilar topishmoqlarni tez topa oladigan bo`ladi. Yana bir tomoni har bir so`zning necha tovushdan iboratekanligini aniq belgilab oladi. O`quvchilar yuqoridagi maqolni quyidagicha yozadi.

Oltin olma, olqish ol, Olqish oltin emas?
1-4 –sinflarning o`qish kitoblarida o`zbek xalq maqollari o`rin olgan. O`quvchilarilar ularni ushbu o`yin orqali o`zlashtirib oladi. Bu o`yinni gapning maqsadga turlarini o`zlashtirish jarayonida ham, ma`lum bir gap bo`lagini o`rganish jarayonida qo`llash mumkin. Guruhlar o`rtasida o`yin o`tkazilganda boshlang`ich sinf darsliklarida berilgan maqollardan foydalanish mumkin.
O`yinning sharti:Maqollarni toping. Gapning mazmuniga ko`ra turini aniqlang? 1.

d

T

s

t

T

b

B

q

2.

b

i

L

A

g

i

z

b

Y

b

i

z

m

Y

O`yinning sharti: maqollarni toping. Gapning egasini aniqlang. 1.

I

Ish

i

o

D

A

I

q

2.

D

Uchinchi, to`rtinchisinfo`quvchilariningo`zlarigahamo`rganilganmaqollaryuzasidangapninga ndozasinituzibraqibguruhgaberishtavsiyaetiladi.Bunday o`yinlarni topishmoqlar yuzasidan ham o`tkazsa bo`ladi.
O`yin uchun berilgan maqollarning javoblari.

1. 
   Do`st so`zini tashlama, Tashlab boshing qashlama
   
2. 
   Bilagi zo`r bir yashar, Bilimi zo`r ming yashar.
   
3. 
   Ish ishtaha ochar, Dangasa ishdan qochar.
   
4. 
   Suvsiz hayot bo`lmas, Mehnatsiz rohat.
   

3. Boshlang‟ich sinflarda so‟z birikmasi va gap ustida ishlash

Ona tili 3-sinf. Darsninf texnologik xaritasi.

Darsni mazmuni	Gap bo„laklari
Faoliyat jarayoni	Darsni usuli: Musobaqa, bellashuv, tortishuv. Darsni turi: Nazorat savollari. Darsning jihozi: Ko„rgazmalar, tarqatma materiallar, rasmlar, kitob.

Darsning maqsadlari

Ta„limiy maqsad: O„quvchilarga gap bo„laklari haqida tushuncha berish va bilim saviyasini mustahkamlash. Tarbiyaviy maqsad: Do„stlik, tabiatga va ona Vatanga bo„lgan muhabbatni singdirish. Rivojlantiruvchi maqsad: O„quvchilarni chiroyli va xatosiz yozishga o„rgatish, fikrlash doirasini kengaytirish, kasbga yo„naltirish.

Ishning bosqichlari va mazmuni	O„qituvchining	O„quvchining	Vaqti
1-bosqich Tashkiliy qism	Salomlashish. Nazoratchi axboroti. Guruhga bo„lish.	Savollarga javob beradilar	3daqiqa
2-bosqich O`tilgan mavzuni so`rash	His-hayajon gap haqidagi tushunchalar, savollar beradi. Test savollari orqali ko„rgazmali qurollar, rasmlar orqali o„quvchilar bilimini tekshirish.	Savollarga javob beradilar. Test.	5daqiqa
3-bosqich O`tilgan mavzuni mustahkamlash	His-hayajon gap bo„laklari bo„yicha tarqatma materiallar, test savollari va og„zaki savol- javoblar o„tkazish. BBB metodi.	“BBB” metodida ishtirok etadilar.	5daqiqa
4-bosqich Yangi mavzu bayoni	O„quvchilarga gap bo„laklari haqida tushuncha berish. Kim xatosiz va chiroyli yozish mashqini o„tkazish. Gap bo„laklarini aniq tushuntirish.	Ifodali o„qiydi, chiroyli yozadi.	20 daqiqa
5-bosqich Yangi mavzuni mustah- Kamlash.	Gap bo„laklarini tushuntirish. Mustaqil savol-javoblar o„tkazish, takrorlash.	Mustaqil fikrlaydilar, tushunchaga ega bo„ladilar.	7 daqiqa
6-bosqich Dars yakuni	Darsning yakunida o„quvchilarning ballari hisoblanadi va ular baholanadi. Darsda faol qatnashgan o„quvchilar rag„batlantiriladi. Uy ishi beriladi.	Baholanadilar.	5 daqiqa