Boshlashich sinflarda matematika u
Ukuvchilar xarfiy simvollarning ma’nosini tushunib
Yüklə 1,53 Mb.
|
|
Ukuvchilar xarfiy simvollarning ma’nosini tushunib olganlaridan sung, x,arflarni ishlatishda shakllanayotgan bilimlarni umumlashtirish vositasi sifatida foydalanish mumkin.
Arifmetik amallarning xossalarini, arifmetik amallarning komponentlari xamda natijalari orasidagi botanishni va x-k. larni xarflar yordamida yozishda, ukuvchilar a+a+a+a yigindisini 4*a Kj/paytma bilan almashtiradi va bunday muloxaza yuritadilar: bu erda kushiluvchilar bir xil (a), demak yigindini kupaytma bilan almashtirish mumkin, birinchi kupaytuvchi a, ikkinchi kupaytuvchi 4 soni buladi, chunki kushiluvchilar 4 ta. Arifmetik amallarning xarflar yordamida yozilgan xossalarni, boglanishlarini, munosabatlarini vaxokazolarni ukish. Masalan, “(a+35)-a” ifodani uking va uning nimaga teng ekanligini toping. Ukuvchilar kuyidagicha muloxaza yuritadilar. “a va 35 sonlarining yigindisidan birinchi kushiluvchi a ni ayirish kerak, ikkinchi kushiluvchi 35 xosil buladi”. YOzamiz: (a+35)-a=35. Arifmetik amallarning xossalarini bilish asosida ifodalaiki ayniy almashtirish. Masalan, (5+)*3= =(5+b)+(5 t-b)+(5+b) yozuvini tugallang, deganda topshirik,ni bajarayotganda ukuvchilar kuyidagicha muloxaza yuritadilar: “tenglikning chap tomonidagi 5 va b sonlarining yigindisini ga kupaytiramiz: ung tomondan kancha xosil bulsa, chap tomonda xam shuncha xosil bulishi uchun 5 ni 3 ga kupaytirib va ikkinchi kushiluvchi b ni 3 ga kupaytirib, natijalarni kushish kerak. Berilgan tenglik yoki tengliklarni sonli kiymatlarini urniga kuyish yordamida xosil kilish mumkin. 5*(2a+b)=10a+5b tenglikni a=3, b=5 da tekshiring: 5*(2*3+5)=5*(6+5)=5... =55, 10*3+5*5=30+25=55. Xarfiy simvollarni kiritishning 2-boskichida sonli ifodani parmetrlik xarflar bilan almashtirish masalasi turadi. SHu usulda sonli ifoda xarfiy ifodaga almashtiriladi.
SHuningdek, ayirma uchun xam jadval tuziladi.
Xarfiy ifodaning kiymatini xisoblash 3 bosk,ichga bulinadi. Oldin xarfiy ifoda olinib, xarflarning urniga sonlar kuyish a+b ni a=5, =20; a=13, =8 da xisoblang. Oldin xarflar va xarfiy ifodalar olinib, ukuvchilarning uzlari jadvalda kiymatlar berib, natijasini topadilar.
Masalaning shartiga xarflar kiritib, uning urniga kiymatlar berib xisoblash. Masalan, garajda a mashina bor edi, yana s mashina keldi. Kancha mashina buldi? a+s, a=20, s=5 a=10, s=50 ... 9-mavzu Tengliklar va tengsizlikparni ukitish metodikasi Reja: Sonli tenglik va tengsizliklarni ukitish metodikasi. Tenglamalarni ukitish metodikasi. Uzgaruvchili tengsizliklarni ukitish metodikasi. Tenglama yordamida masalalar echish. Sonli tenglik va tengsizliklarni uk,itish metodikasi 'YAngi dastur buyicha ukuvchilarga sonlarni takkoslash, ifodaparning <,> = ekanligi munosabatlarini berish maksadida yana savollar bilan tanishtirish muxim urin egallaydi. Ikkita teng son yoki ikkita ifodaning kiymatlari teng bulsa, ular orasiga teng belgi kuyiladi. SHuningdek, ikki son teng bulmasa, yoki ikki ifoda va ularning kiymatlari teng bulmasa, bular orasiga tengsizlik belgisi kuyiladi. SHuning uchun eng avvapo ukuvchilarga ishonchli tenglik va tengsizliklar xekida tushuncha berish kerak. Tenglik va tengsizlik biyaan tanishtirish sonlarni nomerlash va arifmetik amallar bilan boglangan. Sonlarni takkoslash eng avvalo tuplamlarni takkoslash bilan ya’ni tuplamlarning bir kiymatli moeligiga boglab tushuntiriladi. 10, 100, 10OO ichida sonlarni nomerlash va takkoslash orkali kuyi sinflarda tenglik va tengsizlik tushunchalari keltirib chikariladi. Misol% 75>48 deganda 7 ta unlik 4 ta unlikdan katta degan mazmunda tushuntiriladi. Mikdorlarni ulchashdagi sonlarni takkoslashda bir xil mikdorlarga sonlarni keltirib, keyin takkoslash mumkinligi 1 -4 sinflarda beriladi. Misol: 1) teng sonlar bilan almashtiring: km 500 m = ... m, 3000 kg = ... t, 2) yozuv tugri bulishi uchun sonlarni tanlang: ...soat < ... min, ... dm =... sm, ... t > ... s = ... kg shunday ismli sonlarni kuyingki, tenglik yoki tengsizlik tugri bulsin: 35 km = 35— ..., 16 min > ... sek, 17t5 s = 17500 tengsizliklarning tugri yoki notugri ekanligiga karab sonlar orasiga belgilar kuying. 4t8 s ... 48 kg, 100 min ... 1 soat50 Min, 2 m 5 dm ... 250 sm/ sinfda amallarni 10 ichida bajarishda tenglik va tengsizliklarga kuprok tuxtaladi. Misol: 3+1 >3, 3-1 <3, 3=3 vaxokazo. SHu tarzda boshlangichning yukori sinflarida utilgan tenglamalarni va tengsizliklarni umumlashtirib, a=v, a>v, a>v kabi xulosalarni keltirib chikaradi. Endi sonli ifodaparning tengligi va tengsizligiga kadam kuyiladi. Misol. 6+4>6+3, (120:3+4)<12*6 Boshlanrich sinf dasturida 7+x=10, x-3=10+5, x=(7-10)*70, x:2=15 kabi 1-darajali bir noma’lumli tenglamalar ^araladi. Bu tenglamalarni echish amapda kdtnashayotgan xdrfning shunday k,iymatini topish kerakki, uni tenglamaga kuyganda rosttenglik xrsil bulsin. Bunday tenglamani echish amal komponenti bilan amal natijasi orasidagi boglanishni ukitish metodikasidan foydalaniladi. Tayyorlov bos^ichida 10 ichida kushish va ayirishda noma’lum komponentni topishga doyr. Misol. 4+...=6, 5-...=2, ...-3=7 SHunga doyr sodda masalalar echish Misol. Noma’lum songa 3 ni kushib 8 xrsil k,ilindi. Noma’lum kushiluvchini toping.... +3=8. shundan sung noma’lumni Xarf bilan belgilashni urgatadi. k+3=8 Boshlanrich sinfda te'nglamaning ta’rifi, echimi, echish kabi ta’rif va tushunchalar bermlmaydi, fakdt tenglamani uk;ish, yozish, noma’lum komponentlarni topish tushunchalari bilan tanishadilar. 2-sinfda kupaytirish va bulishga doyr x*3=12, 5*x=10, x:2=4, 6:x=3 kurinishdagi tenglamalarni echish uk,itiladi. Tenglamani uk,itishning 1-k;adamidayok, noma’lumning urniga kuyish bilan tenglikni tekshirishga urgatib boriladi. 2-sinfda ulardan murakkabrok,x+10-80-7, x+(45-17)=40 kabi tenglamalarni echishga ukitiladi. 3-sinfdan boshlab 4 amalga doyr misollar echiladi. 4-sinfda kup xonali sonlar bilan birgalikda 4 amalga doyr tenglamalarni echish karaladi. 2-sinfdan boshlab a+26<30, a+26=30, a+26>30 ifodalar kuyidagi k,akday k,iymatda urinli, degan jadval bilan misol beriladi.
10. Boshlanrich sinfda x+x=10, p*p=16, a+a=y+6,7*a=7,8*k=0 rt+n=2n kabi misollar echdiryladi. Yüklə 1,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|