Boshlashich sinflarda matematika u

< Vakt va yuza ulchovlari bilan

tanishtirish metodikasi

I

Reja:

1. 
   Vakt ulchov jadvallari va asosiy vakt bilan tanishtirish.
   
2. 
   Vakt birliklari bilan amallar bajarish.
   
3. 
   Geometrik figuralarning yuzi xakidagi tushunchalarni ukitish metodikasi.
   
4. 
   Narx, baxo birliklarini kiritish metodikasi.
   

1. 
   Vakt ulchov jadvallari va asosiy vakt bilan tanishtirish
   

IV sinfda “vaxt ulchovlari” mavzusini utishda yil, oy xdfta, sutka, soat, minut kabi ulchov birliklari x;akida tushuncha beriladi. Kurgazmali tushuncha berish uchun soat va undan foydapanishga kengroktuxtapish kerak.

Mavzuni urganishning asosiy vazifasi bolaparni vakg birliklari va ularning munosabatlari bilan tanishtirish, vaxt soat buyicha anikpashga urgatishdir. j

Ularga minut, sekund, soat, kun, xafta, oy, yil kabi vakg ulchovlarini uy sharoitida urganib kelish topshiriladi.

Birinchi sinfning tayyorgarlik davridayok “oldin”, “keyin” tushunchalari kiritiladi. Masalan, turtta faslga doyr rasmli kurgazmadan foydalanib, kaysi fasl oldin keladi, kaysisi keyin keladi, degan savollarni tushuntirish mumkin.

1-sinfdan boshlab, tong, kunduz, kechkurun, tun bugun, kecha, ertaga tushunchalari bilan tanishib boradilar. Sinfda kalendardan (takvim) foydalanish, shu asosda xafta, oy, yil kabi ularning orasidagi boglanishni urganish mumkin.

“Vakt ulchovlari” mavzusi buyicha darslarda odamlar turmushida vakgning kanday rol uynashini, kichik chakdlokdigidan keksa bulgunga kadar utgan oralikdagi odamlarning yoshi buyicha boskichlarni tushuntirish suxbat uyushtirish mumkin.

Sinfda vakgning ulchov asboblari: soat va sekundomerlar bulishi maksadga muvofikdir. Kuprok xisoblash ishlarida soat siferblatining bulishi shart. Vaktni xisobga oladigan kuyidagi kullanmalar xakida tushunchalar berish mumkin:

1. 
   Tabel - kalendar.
   
2. 
   Soatning demonstratsion modeli (sifrblat).
   
3. 
   “Maktab ukuvchisining kundalik rejimi” jadvallari.
   

SHuningdek, sekund va asr bilan tanishadilar. Ukuv yilining

oxirida kuyidagi vakt ulchovlari jadvali beriladi.

1 asr = 100 yil 1 sutka = 24 soat

1 yil = 12 oy 1 soat = 60 minut

1 oy = 30 yoki 31 sutka 1 minut = 60 sekund

Fevral oyi 28 yoki 29 kun. 1 oddiy yil 365 sutka. Kabisa yili 366 kun.

Darslikda berilgan jadvapdan foydapanib 12 oy va xar bir oy necha kundan iboratligini k^rsatish zarur.

Bu mavzuga oid darslarda yirikrok, vak,t ulchovlarini maydarok, vak,t ulchovlariga va aksincha almashtirishga oid mashklarga katta e’tibor bergan.

Misol. 1 yil 2 oy necha sutka?

2. 
   Vakt birliklari bilan amallar bajarish
   

Bir necha dare vakt birligi ketnaщgan ismli sonlar ustida amallar bajarishga ajratiladi.

12. 
    soat 45 minut 15 soat 35 minut
    

10. 
    soat 30 minut 8 soat 48 minut -
    

Vaktni kushishni urganishdan oldin, ana shunday mashklar karaladiki, ularda minutlar yoki sekundlar yigindisi 60 dan kam buladi, soatlar yigindisi 24 soat dan kam, kunlar yigindisi 30 dan yoki 31 dan kam, ...

Ayirishni k,arashda kuyidagi mierllar tavsiya kilinadi:

1 soat - 34 min, 3 m - 26 sekund

Bular uchun

1 soat - 34 min = 60 min - 34 min = 26 min.

3 min - 26 sek = 2 min 60 sek - 26 sek = 2min 34 sek. deb tushuntirish lozim.

Bu mavzuni urganishda vakt xisobini 1 sutkani 24 soat xisobida olib borish malakasi kuyidagicha chizma bilan tushuntiriladi.

01 23456 78 91011 121314151617 18 19 20 21 22 23 24

0. 
   1 2345678 910 11 12
   

Bu chizma yordamida kechki soat 7 - bu soat 19; 11 esa kechki. soat 23; Kunduzi 3 - bu soat 15; ekanligini tushuntiriladi

Vakt xisobiga oid masalalarni echishda xam ukuvchilar shu chizmadan foydapanishadi. IV sinfda sutka ichida xisoblashga oid kuyidagi masalalar karaladi.

1. 
   xodisaning boshlanishi va boshlanishi bilan oxiri orasida utgan vaktga kura uning oxirini topishga oid masalalar. Misol: 1 -soat 8s 30 min boshlanadi, dare 45 minut davom etadi, tanaffus kanon buladi?
   

2.