Boshlashich sinflarda matematika u

10080|8

22 135 sm 4Q

0

2. 
   Buluvchi bir xil nomdagi birliklarda ifodalangam bulsa, uni maydalab.bulish.
   

Masalan, 13 tonna : 2 = 6 t 500 kg uni ikki xil bulamiz.

13. 
    t| 2 tonnani kg ga aylantirib 13000| 2
    

1 ^t Kuyidagicha bulamiz 10

1000 kg 6 t 500 kg 0 6500 ki

3. 
   Bulinuvchi va buluvchi metrik ulchovlarda ifodalangam
   

bulsa,

15 m 65 dm : 4 dm = 39 1561_4_

26. 
    39
    

0

2. 
   boskich. Xona sonlariga kupaytirish va bulish.
   

Oldin 10, 100, 1000 ga kupaytirish va koldiksiz bulish xollari karaladi. Nolli sonlarga kupaytirish va bulish koidapari urganilgandan keyin misollar bilan must dokamlanadi.

Masalan, 14*10=140, ya’ni 14 dan keyin 1 t^ nol kuyish 160:10=16, bittadan nolni tashlashga doyr misoLlar echiladi. SHuningdek, 100, 1000 ga kupaytirish va bulish usullari xam misollar bilan tushuntiriladi.

1425:10=42 (koldik5) 24876:10=2487 (koldikb)

1425:100=14 (koldik 25) 125*10=( 1250)

1425:1000=1 (koldik 425) 125*100=12500 Sonlarni kupaytirish xam kupaytirishning urin almashtirish xossasidan keng foydalaniladi, Masalan, 7*(5*2)=(7*5)82=(7*2)*5=70. SHundan keyin no/1lar bilan tugaydigan sonlarni kupaytirish kuyidagicha amapp? oshiriladi. 25*38=25*(3*10)=(25*3)*10=75*10=750

SHuningdek, kupay usul bilan 45*14=45*(2*7)= (45*2)*7= 90*7=630 bilan xisoblash mumkin.

Nollar bilan tugaydigan sonlarni kupaytirganda nollarni Xisobga olmay kupaytma oxiriga ikkilasidagi nollarni kuyish kerak.

8400 1370 4820

• 
  70 _1500_ * 80
  

588000 685000 385600

Nol bilan tugaydigan sonlarning namunalari kuyidagicha: 360:45=360; (9*5)=36:9:5=8 570:30=570:(3*10)=570:10:3=57:3=19 5400:900=5400:( 100*9)=5400:100:9=54:9=6

Krldikdi bulishda “chamalash” usulidan foydalanish mumkin. Masalan, 152 ni 40 ga bulganda bulinmada 1 ta rakam bulishligi aniklangandan keyin bu rakzamni chamalash bilan tanlanadi. 4 ni sinab kuring. 4*40=160 ortib ketdi. Endi 3 ni tanlaymiz. 40*3=120 tugri keladi va koldik, 32. Buni 152:40=3 (krldik 32) deb yozamiz. Nikoyat bulish amapini kupaytirish bilan tekshirib kurishga kam e’tibor berish kerak.

3. 
   boskich. Ikki vauch xonali sonlarni kapaytirish Bu erda asosiy koida - sonni yirind! ga kupaytirishdir. Oldingi sinflarda bu koida tanish bulganligi uchun uni 2 va 3 xonali sonlarga analogik ravishda kullash mumkin. Bir xonali 7*13, 8*14 kabi sonlarni ikki xonali sonlarga kupaytirish ogzaki bajariladi. SHundan keyin murakkabrok,kollar karaladi. Masalan, 98*7F-98*(70+4)=98*70+98*4 Bu operatsiya yozma kuyidagicha bajariladi.