BöYRƏk daşi xəSTƏLİYİ

Əlamətləri
Sidik daşı xəsdəliyinə kişilərdə və qadınlarda eyni dərəcədə rast gəlinir.Orta və ahıl yaşlarda, əsasən 30-35 yaşlarda daha çox təsadüf olunur. Uşaqlarda və qocalarda daşlar əsasən sidik kisəsində təsadüf olunur. Bu onunla izah olunur ki, uşaqlarda və qocalarda sidik kisəsindən sidiyin normal ifrazı pozulmuş olur. Sidik yollarında daşa çox tez-tez təsadüf olunur.
Böyrəkdaşı xəsdəliyi əsasən uzun müddət simptompsuz inkişaf edir. Daş təsadüfi olaraq digər xəstəliklərə görə rentgenoloji müayinə zamanı tapılır. Bu zaman klinika adətən daşın həcmi ilə deyil, daşın lokalizasiyası, hərəkətliliyi və infeksiyanın olub-olmaması ilə əlaqədardır.

Böyrəkdaşı parenximasında iri daş varsa və əgər hərəkətsizdirsə, sidik ifrazı dinamikasını pozmursa və infeksiyalaşmayıbsa, belə xəstə uzun müddər şikayətsiz olduğu halda, ləyəndə yerləşən hərəkətli və sidik axarlarını tutan, sidiyin axmasına mane olan daş böyrəkdə dərin dəyişikliklər törətməklə, çox vaxt ağır klinik mənzərə yaradır.

Bel nahiyəsində olan ağrılar sidik yolları ilə sidiyin normal pasajının pozulması ilə əlaqədardır və onun intensivliyi sidik ifrazının pozulma dərəcəsi ilə ölçülür. Iri böyrək daşları (əsasən mərcan daşları) qeyri-kəskin, küt və əksinə xırda daşlar yuxarı sidik yollarında böyrək sancısını xatırladan kəskin ağrılar verir. Adətən böyrək sancısı bir neçə saat çəkir, bəzən sutkalarla davam edir. Ağrının keçməsi daşın vəziyyətinin dəyişməsi və sidik ifrazının bərpası ilə əlaqədardır.
Böyrək sancısına mexaniki olaraq ləyən və sidik axarlarının tıxanması və staz nəticəsində sidik ifrazının kəskin pozulması səbəb olur. Sidiyin ləngiməsi ləyənin kəskin genəlməsinə, böyrəklərdə durğunluq əlamətlərinin meydana çıxmasına, nəticədə böyrəyin fibroz kapsulasının genəlməsinə və zəngin sinir torunun qıcıqlanmasına səbəb olur.
Bəzən böyrək sancısı zamanı qarın boşluğu orqanlarının reflektor reaksiyaları (bağırsaq parezi, meteorizm, qarın divarının gərginləşməsi, qusma) ön plana keçir.
Böyrək sancısı kəskin, tipik, birdən-birə başlanan, sidik axarları və cinsi orqanlara irradiasiya olunan bel ağrıları ilə gedir. Ağrı o dərəcədə dözülməz olur ki, xəstələr ancaq narkotik maddələrin tətbiqi ilə sakitləşdirilir. Böyrək sancısı reflektor olaraq sidiyin ifrazının kəskin azalması və anuriya ilə nəticələnə bilir. Xəstədə qeyri-müəyyən tipli titrətmə müşahidə olunur. Temperaturun artması, leykositoz və digər böyrək sancısı əlamətləri ləyən-böyrək reflyuksu ilə əlaqədar olur və bu zaman müəyyən miqdarda sidik qana keçir.
Böyrək sancısı zamanı rast gəlinən daimi şikayətlərdən biri – bel nahiyəsində olan küt agrıdır. Ağrının hərəkət zamanı və fiziki iş nəticəsində kəskinləşməsi və sakitlik zamanı keçib getməsi xarakterik əlamətdir. Belə ağrı adətən irihəcmli hərəkətsiz daşlara aid olub, böyrəkdə baş verən durğunluq nəticəsində fibroz kapsula məxsus sinir uclarının qıcıqlanması ilə əlaqədardır.
Obyektiv müayinə zamanı bel nahiyəsində ağrı olur. Əlləmə zamanı böyrək və sidik axarı istiqamətində ağrı müəyyən olunur. Sidikdə sancıdan sonra və az hallarda sancı zamanı zülal, təzə eritrositlər və leykositlər tapılır. Nefrolitiaz (böyrək daşı xəstəliyi) zamanı əsas əlamətlərdən biri kimi sidiklə daşların ifrazı müşahidə olunur, xüsusilə tutmalardan sonra.
Sidik yollarının selikli qişasının, selikli qişaaltı xırda kapillyarların zədələnməsi hematuriya törədir. Hamar daşlar (fosfat) sidik yollarını az zədələyir və nadir hallarda hematuriya verir. Iti kənarlı konkrementlər isə (oksalatlar) selikli qişanı daha çox zədələyir, belə ki, daha tez-tez hematuriya törədir.
Böyrəklərdə və sidik yollarındakı prosesə infeksiyanın qoşulması piuriyaya gətirib çıxarır. Xəstələrin 13%-də nefrolitiaz simptomsuz gedişə malik olur. Böyrəkdə daşın olması müxtəlif rentgenoloji müayinələr, ultrasəs müayinəsi və sidiyin müayinəsi zamanı aşkar oluna bilər. Bu vaxt adətən böyrəklərdə kobud morfələji dəyişikliklər və aydın gözə çarpan pielonefrit əlamətləri müşahidə olunur.
Çox hallarda böyrək daşı xəstəliyi xoş gedişə malik olur. Bəzən daş xaric olunduqdan sonra uzun müddət residiv vermir. Böyrək daşı xəstəliyinin infeksiyalaşması xəstəliyin gedişini ağırlaşdırır, prosesi xronik gedişə çevirir.

Qalxanabənzər ətraf vəzilərin hiperparatireoz əlamətləri ilə gedən adenoması zamanı massiv, ikitərəfli böyrək daşı müşahidə olunur. Xəstəlik ağır gedişə malik olur və böyrək çatışmazlıgı ilə nəticələnir. İkitərəfli nefrolitiaz və sidik axarlarının daşla ikitərəfli okklyuziyası çox vaxt ekskretor anuriya törədir.