Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

3.
 
Talab va taklif nisbati hamda uning o’zgarishi. Bozor muvozanati
Narx va boshqa omillar ta‘sirida talab va taklif miqdori o‘zgarib ular bir-biri 
bilan doimo ma‘lum nisbatda bo‘ladi, hamda bu nisbatlar ham muqarrar o‘zgarib 
turadi. O‘z navbatida talab va taklif nisbati bozor narxini belgilab beradi. Ba‘zan 
talab taklif miqdoridan oshib ketib, narx ko‘tirilsa, ayrim hollarda taklif talab 
miqdoridan oshib ketib, narx pasayadi. Talab bilan taklif miqdori o‘rtasidagi nisbat 
bir-biriga teng bo’lgan holat bozor muvozanati deyiladi
29
. Bozor muvozanati 
vujudga kelgan holda shakllangan narx bozor narxi deyiladi. Ba‘zan 
muvozanatlashgan narx ham deb yuritiladi. Bozor muvozanati va muvozanatli narx 
har doim barqaror turmaydi, ularga ta‘sir qiluvchi ko‘plab omillar 
29
McConnell, Brue. Economics: principles, problems and policies. 20th edition. America, New York: McGraw-Hill, 
2014. page 54 

---

128 
muvozanatlikning buzilishiga sabab bo‘ladi. Ammo iqtisodiyotda ushbu 
muvozanatga doimo intilish mavjud bo‘ladi. 
8.5-chizma. Bozor muvozanati
30
Grafikda K nuqtaga muvozanatli narx (S
m
) va mahsulotning muvozanatli 
miqdori (Q
m
) mos keladi. Muvozanatli nuqta (K) yoki muvozanatli narx (S
m
)ga 
tasvirlanganidek sotuvchi va xaridorlar manfaatlarining spiral bo‘yicha harakati 
natijasida bir-biriga yaqinlashish yo‘li bilan erishiladi. Xususan, bizning misolda, 
narx 5000 so‘m bo‘lganda, xaridor mazkur tovar (un) dan 10 kg sotib olishga, 
sotuvchi esa 60 kg bozorga chiqarishiga tayyor bo‘ladi. 1000 so‘mlik narxda 
sotuvchi va xaridorlar ahvoli butunlay qarama-qarshi tomonga o‘zgaradi: sotuvchi 
faqat 5 kg un chiqarishga, xaridor esa 80 kg sotib olishga tayyor bo‘ladi va hokazo.