Bu g‘doy va boshqa g‘alla ekinlarining unayotgan uru g‘lari mo g‘orlashi va maysalarining ildizlari chirishi

Bu g‘doyning chang qorakuya kasalligi Ustilago tritici Jens
Bu g‘doyning bu kasalligi hamma joyda keng tarqalgan. Kasallikni alomati g‘allagulli ekinlar boshoq chiqarish paytida k o‘rinadi. Bu kasallik bilan kasallangan o‘simliklarni bosho g‘idan faqat o‘zagi qoladi, boshqa hamma qismi yemiriladi, k o‘plab qora rangdagi teliosporalar hosil b o‘ladi, dala b o‘ylab tarqalib ketadi. Teliosporalari mayda sharsimon, burchakli yoki uzunchoq jigar rangda (5-9 millimikron), mayda tuklar bilan qoplangan.
Bu g‘doy bu kasallik bilan gullash vaqtida zararlanadi. Teliosporalar gulga (changiga) tushib diploid gifalar hosil qiladi va tugunchaga yetib boradi. Natijada uru g‘ murtagi zararlanadi, bunday zararlangan murtaklardan so g‘lom don yetiladi, lekin buni ichida infektsiya hosil b o‘ladi. Zamburu g‘ rivojlanishi davrida avvalo juda yupqa p o‘stloqqa ega b o‘lgan gifa hosil qiladi, bu gifa gomogen tsitoplazmaga ega, lekin kam kuchli b o‘ladi. Donni pishish vaqtiga kelib zamburu g‘ morfologik va fiziologik jihatdan o‘zgaradi. Gifalar sal - pal shishadi, devorlari y o‘ g‘onlashadi va hujayra ichida yo g‘ modda tomchisi hosil b o‘ladi.
SHu holatda zamburu g‘ tinch holatga o‘tadi va unmagan don ichida 3 yildan k o‘p vaqtgacha saqlanadi. Don unish vaqtida zamburu g‘ning harakati tezlashadi va don pishishi davrida zararlaydi. Zamburu g‘ tanasi diffuzion y o‘l bilan poya b o‘ylab tarqaladi, xatto yosh barglarda zamburu g‘ tanasini ham k o‘rish mumkin. Boshoqni rivojlanish davrida gifalar juda kuchli o‘sadi, q o‘pollashadi (y o‘ g‘onlashadi), bular q o‘shilishadi. Natijada k o‘plab sporalar hosil b o‘ladi.
Bu g‘doyni bu kasalligi juda zararli. Kasallangan o‘simlikdan juda kam miqdorda don chikadi. O‘simlikning umumiy hajmi 32 %, poyani balandligi 13 %, tuplanishi 11 % kamayadi. Boshqa kasalliklarga chidamsiz b o‘lib qoladi.
O‘simlikda zamburu g‘ harorat 7-8 °S daraja b o‘lsa o‘sishdan t o‘xtaydi. Ustilago tritici zamburu g‘ining 40 rasasi (irqi) bor, ular maxsus navlarni zararlashga moslashgan. Qattiq va yumshoq bu g‘doyni Knyajna, Demitra, D o‘stlik, Istiqlol, Polovchanka, Umanka, Makuz-3, Makuz-7, O‘zbekiston-1, O‘zbekiston-2 navlari bu kasallikka ancha chidamli.