Bu g‘doy va boshqa g‘alla ekinlarining unayotgan uru g‘lari mo g‘orlashi va maysalarining ildizlari chirishi

Bu g‘doy va boshqa g‘alla ekinlarining unayotgan uru g‘lari mo g‘orlashi va maysalarining ildizlari chirishi
Kuzgi bu g‘doy lalmi yerlarda bahori ekinga nisbatan 20-40% k o‘proq hosil beradi. Ammo ba’zan ekinlar juda siyrak b o‘lib qoladi va bunda ularning bahori g‘alladan ustunligi y o‘qoladi. Buning asosiy sabablaridan biri – uru g‘larni kuzda quruq tuproqqa ekishdir. YOm g‘ir b o‘lmasa, uru g‘lar tuproqda 2-3 haftadan 1-2 oygacha unmasdan qoladi; ularning ustini har xil mo g‘or zamburu g‘lari qoplaydi. Natijada uru g‘larning unish qobiliyati pasayadi yoki y o‘qoladi yoxud ulardan nimjon, ildizi chirigan maysalar unadi, hosil esa 5-10% dan 40-50% gacha kamayadi.
Su g‘oriladigan yerlarda bu hol k o‘p uchramaydi. Ba’zan, uru g‘ning sifati past, ichki va ustki qismlari ildiz chirishni q o‘z g‘atuvchi zamburu g‘lar bilan zararlangan b o‘lsa, ekishdan s o‘ng suv kech berilsa, uru g‘ mo g‘orlashi, maysalarning ildizi chirishi va ekin siyrak b o‘lib qolishi kuzatiladi. Hosildorlik 1-3% dan 10-20% gacha kamayishi mumkin.
Lalmi yerlarda bu g‘doy uru g‘lari mo g‘orlanishini asosan Penicillium, kamroq hollarda Alternaria, Aspergillus, Cladosporium, Fusarium va boshqa turkumlarga mansub zamburu g‘lar q o‘z g‘atadi.
Su g‘oriladigan dalalarda bu g‘doy va boshqa g‘alla ekinlarining maysalari chirishini asosan Fusarium, Penicillium turlari, arpada esa, ulardan tashqari, Pyrenophora va Rhynchosporium turkumlariga mansub zamburu g‘ turlari q o‘z g‘atadi.
Uru g‘lik donni o‘z vaqtida ekish va su g‘orish, ekishdan oldin uni ildiz chirishi, uru g‘ mo g‘orlanishi va qorakuyalarga qarshi yuqori samaraga ega b o‘lgan uru g‘ dorisi bilan dorilash lozim. Agar uru g‘ dorisi fungitsidlik xususiyatidan tashqari stimulyatorlik xususiyatiga ham ega b o‘lsa, uning samaradorligi yanada ortadi.
G‘alla ekinlarining zang kasalliklari
G‘alla ekinlarining zang kasalliklarini Basidiomycetes sinfi, Uredinales tartibi, Puccinia turkumiga mansub b o‘lgan bir necha tur q o‘z g‘atadi ( 2 jadval). O‘zbekistonda ekinga xavf tu g‘diradigan zang turlari qatoriga faqat bu g‘doyni zararlaydigan 3 ta tur (Puccinia graminis f. sp. tritici, Puccinia triticina, Puccinia striiformis f. sp. tritici) kiradi, shuning uchun biz faqat shu uchta turni o‘rganamiz.
Ba’zi (har xil x o‘jayinli) zang zamburu g‘lari ikkita x o‘jayin o‘simlik turini zararlaydi; ulardan biri oraliq x o‘jayin o‘simlik, ikkinchisi esa asosiy x o‘jayin o‘simlik, deb ataladi.