Bugdoy osimligi biologiya. Normetova. Sh

T.2.-T.: O’zbekiston, 1996.-380 b.» kitobida yozilgan: « Đsroildan, Amerikadan 
mutaxassislar kelyapti. Nega ularning tajribasidan foydalanmaymiz?. Bir marta 
yomg`ir yoki qor yog`sa, paxtaning sifati pasayadi. Paxta yetishtirishga mas`ul 
olim va mutaxassislarimiz ham ma`suliyatni his etishi kerak. Mayli, 25 sentner 
bo’lsa ham, lekin daromad bersin, qilingan mehnatdan foyda kelsin.» deb 
aytganidek bug`doy o`simligidan ham shunday holatlarni kutishimiz muhim. 

---

56 
YaKUNLASh 
 
1. Yer yuzidagi insonlarning ko’’pchiligi bug’doy o’’simligining donini 
asosiy oziq –ovqat sifatida foydalanadi va birinchi non sifatida qadrlaydi. 
Bug‘doy insoniyat uchun eng muhim oziq-ovqat ekini hisoblanadi va yer shari 
aholisining asosiy qismi (70%) bug‘doy unidan tayyorlangan mahsulotlarni 
iste’mol qiladi.
2. Bug‘doydan tayyorlangan oziq-ovqat mahsulotlari mazali, to‘yimli, 
yaxshi hazm bo‘ladi. Bug‘doy donidan un, undan xilma-xil oziq-ovqat 
mahsulotlari: non, shirin kulcha, makaron, yorma, pechenye, bolalar ovqati, 
konditer mahsulotlari, spirt va boshqalar olinadi. Bug‘doy uni hech qachon hech 
kimni ko‘ngliga urmaydi, inson o‘ziga kerakli kuch va quvvatni nondan oladi, 
organizm uchun zarur vitaminlar V
1
, V
2
, RR va kalsiy, temir va fosfor ham nonda 
bo‘ladi. Bug‘doy donidan kraxmal, dekstrin olinadi, somoni, qipiqlari chorva 
mollar uchun ozuqa sifatida foydalaniladi.
3. 100 kg doni 117; 100 kg somoni 30 ozuqa birligi saqlaydi. Somonidan 
dag‘al xashak, senaj tayyorlanadi, Bundan tashqari somonidan sifatli qog‘ozlar, 
savat va shlyapalar tayyorlashda, qurilishda ishlatiladi. Bug‘doy donida 11-20% 
oqsil 65-75% kraxmal, 2% yog‘ va shuncha miqdorda yog‘ochlik va kul bo‘ladi. 
Bug‘doy tarkibidagi eng muhim ko‘rsatkich oqsil va kleykovinadir. Bug‘doy doni 
tarkibidagi oqsil miqdoriga qarab foydalaniladi, oqsil miqdori o‘ta kam bo‘lsa 11 - 
13% chorva mollariga ozuqa, 14-15% non, 17-18% makaron tayyorlanadi.