Bugun butun jahonda texnologiyalar yuksalish cho’qqisida

 
Bir yillik o‘simliklar-bug‘doy va sholi poyasidan olingan sellyulozalarning 
xarakteristikasi 
6-jadval
Ko‘rsatkich 
Poya 
bug‘doy 
Sholi 
Olingan sellyuloza miqdori,% 
55,5 
52,8 
60
o
ShR gacha maydalashga ketgan vaqt, 
min 
40 
5 
Og‘irlik ko‘rsatkichi, dg 
18 
21 
Uzilish uzunligi, m 
9800 
7630 
Bosimga qarshilik, kPa 
Egilishga qarshilik, ch.d.p. 
Tekis siqilish, kPa 
570 
1050 
96 
410 
525 
89 
Sulfidli sellyuloza Sulfat sellyulozaga qaraganda mustahkamligi pastroq bo‘lsada, 
ko‘p tur qog‘ozlarni olishda keng qo‘llaniladi. Gazeta va boshqa tur bosma kog‘ozlar, 
yupqa turdagi qog‘ozlar, pergamin, moy o‘tkazmaydigan va boshqa qog‘ozlar olishda 
xomashyo hisoblanadi. Sulfid sellyulozaning optik xossalari juda qimmatli hisoblanadi. 
Shuning uchun oqartirilmagan sulfid sellyuloza bosma uchun ishlatiladigan ko‘pgina 
turdagi qog‘ozlar ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladi. Ba’zi bir qog‘ozlarni olishda 
tarkibida 10–15 %gacha lignin qoldig‘i bo‘lgan sulfid sellyuloza ishlatiladi.
Sulfid sellyulozaning fizik-mexanik xossalarini pishirish sharoiti aniqlaydi. 
Mustahkamroq sellyuloza olishda ishqoriy muhit (pH yuqori) qo‘llaniladi (natriyli, 
ammoniyli). 
Bu 
usulda 
olingan 
sellyulozaning 
oqlik 
darajasi 
yuqori 
va 
gemitsellyulozasining ko‘pligi sababli yaxshi maydalanadi. Bu usulda olingan 
sellyulozaning mustahkamligi va ko‘pga chidamligi, sulfat sellyulozaga qaraganda 
pastroq.

---

35 
Bisulfid sellyuloza. Bisulfid sellyulozani olishda chiqindi kam chiqadi, 
mustahkamligi, xiraligi, oqligi sulfid sellyulozasiga qaraganda yuqori. Ular yaxshi 
maydalanadi va suvsizlanadi. Bu sellyulozaning boshqa alohida xususiyatlaridan biri – 
yuqori maydalanish xususiyatidir. Bisulfid sellyulozaning xossalari pishirishda 
ishlatiladigan ishqoriy eritmaning turiga bog‘liq. Bisulfid sellyulozani olishda yuqorida 
keltirilgan poyalarni ishlatish mumkin. Bunday sellyuloza tara va karton qog‘ozlar 
olishda ishlatiladi. 
Yarimsellyuloza. Yarimsellyuloza deb yarimmahsulotga aytiladi, tarkibida 65–85 % 
ya’ni, texnik sellyuloza bilan mexanik massa oraliq holatidagi sellyuloza. Quyidagi 
turdagi yarimsellyulozalar ishlab chiqariladi: sulfat, sulfid, bisulfid va neytral-sulfid. 
Ko‘p tarqalgani bisulfid va neytral-sulfid yarimsellyulozalar. Yarimsellyulozalarning 
kimyoviy tarkibi 7-jadvalda keltirilgan.