Buhalteriya hisobi va аudit

1. Ustav, qo‘shilgan va rezerv kapitalining hisobi 
Korxonalar xususiy kapitalining muhim turi bo‘lib ustav kapitali
hisoblanadi. 
Ustav kapitali deganda korxonaning ta’sischilari tomonidan unga
kiritiladigan mablag‘lar majmuasi, shuningdek chiqarilgan aksiyalarning nomimal 
qiymatidagi
summalarining 
yig‘indisi
tushuniladi. 
Ustav
kapitalining 

xususiyatlariga quyidagilar kiradi:


Ustav kapitalining miqdori korxona ustavi va ta’sis shartnomasiga muvofiq 

belgilanadi va nisbatan doimiy harakterga ega bo‘ladi. Uning birlamchi miqdorini

o‘zgarishi faqat korxona ustavini davlat qaydnomasidan qayta o‘tqazish yo‘li bilan 
amalga oshiriladi;

Ustav kapitalini haqiqatda shakllantirish vaqt bo‘yicha chegeralanadi. 

O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq korxonalar ustav kapitalini

shakllantirishning oxirgi muddati bo‘lib ta’sis etilgan sanadan boshlab bir tavqim
yil hisoblanadi. Ushbu muddatda o‘z ustav kapitalini shakllantirmagan korxonalar
yuridik statusini yo‘qotadi va tugatiladi. 

Ustav kapitali korxonalarning tashkiliy-huquqiy shakllariga va mulk 

shakllariga bog‘liqdir. Davlat korxonalarida ustav kapitali unga davlat tomonidan

birkitilgan mulklar majmuasidan tashkil topadi. Xususiy va kollektiv o‘rtoqchilik 
mulklari asosida tashkil etilgan korxonalarda ustav kapitali ta’sischilarning pay va
badallaridan iborat bo‘ladi. Aksionerlik jamiyatlarida ustav kapitali chiqarilgan 
oddiy va imtiyozli aksiyalarning nominal qiymatidagi summalarining
yig‘indisidan tashkil topadi.

Ustav kapitaliga ta’sischilarning hissalari uzoq va qisqa muddatli aktivlar 

bilan, ya’ni asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, kapital va moliyaviy

investitsiyalar, tovar-moddiy boyliklar va pul mablag‘lari bilan , kiritilishi 
mumkin.

Ta’sischilarning ustav kapitalidagi hissalari korxonaning sof foydasini

hissali usulda taqsimlashga, aksiyalarning soni esa sof foydani ularning har

---

7
biriga mos ravishda taqsimlashga asos bo‘lib hisoblanadi. Davlat korxonalarida 

sof foyda taqsimlanmaydi va ustav kapitalining miqdorini oshirishga yo‘naltiriladi.

Ustav kapitali bo‘yicha buxgalteriya hisobining asosiy vazifalari bo‘lib 
quyidagilar hisoblanadi:


Ustav kapitalini korxonalarning ta’sis etilgan kuniga aks ettirish;



Ta’sischilar tomonidan o‘z ulushlarini belgilangan muddatlarda kiritilishi

ustidan nazorat o‘rnatish; 


Ustav kapitalidagi o‘zgarishlarni o‘z vaqtida va to‘g‘ri hisobga olish; 


Chet el investorlari tomonidan chet el valyutasida kiritilgan mablag‘lar 

bo‘yicha valyuta kurslari o‘rtasidagi farqlarni to‘g‘ri hisobga olish;



Ta’sischilar bilan olinadigan dividendlar va ularning hissalari bo‘yicha

hisob-kitoblarni to‘g‘ri olib borish; 


Ustav kapitaliga doir ma’lumotlarni moliyaviy hisobotlarda to‘g‘ri aks 

ettirish va boshqalar.

21- son BHMS ga muvofiq ustav kapitalining hisobi quyidagi schyotlarda 
olib boriladi:


8300 « Ustav kapitali» – davlat korxonalarida; 



8310 «Oddiy aksiyalar»,



8320 «Imtiyozli aksiyalar» –aksionerlik jamiyatlarida 



8330 «Pay va badallar» – xususiy va kollektiv o‘rtoqchilik korxonalarida 

(xususiy savdo va ishlab chiqarish korxonalarida, ma’suliyati cheklangan 

jamiyatlarda, qo‘shma korxonalarda, xorijiy korxonalarda, sho‘’ba