Butun toifali ma’lumotlar bilan ishlash, operatorlar va matematik funksiyalar

Butun toifali ma’lumotlar bilan ishlash, operatorlar va matematik funksiyalar.

Reja:

1. 
   Javada ma’lumotlar toifalari va butun toifalar.
   
2. 
   Java dasturlash tilida operatorlar.
   
3. 
   Matematik funksiyalar.
   
4. 
   Xulosa.
   

O’zgaruvchi – xotiradan ajratilgan, himoyalangan maydon nomidir. Oddiy qilib tushuntiradigan bo’lsak, o’zgaruvchi – ma’lum bir turdagi ma’lumotni o’zida saqlovchi va o’lchami chegaralangan idish. Tushunarliroq bo’lishi uchun bir ikkita hayotiy misollar keltiramiz: meva solish uchun tayyorlangan savatga suv sola olmaymiz o’zgaruvchilar ham shunday bir turdagi o’zgaruvchi uchun ajratilgan joyga boshqa turdagi o’zgaruvchini saqlay olmaymiz.

4 litrlik idishga 5 litr suv quya olmaymiz, chunki idishga 4 litr suv sig’adi. O’z o’zidan kelib chiqadiki 5 litrlik suvni saqlash uchun kattaroq idish tanlashimiz kerak. O’zgaruvchilar ham shunday ma’lumotning o’lchami xotiradan ajratilgan joydan oshib ketsa dastur xatolik yuz beradi.
5 baytlik butun sonni ma’lumot turi int bo’lgan o’zgaruvchiga saqlay olmaymiz, chunki int = 4 bayt. Bu turdagi ma’lumotni saqlash uchun long dan foydalanamiz.

Javada ma’lumot turlari 2 xil bo’ladi:

1. 
   Primitiv (sodda) – ushbu turdagi malumotlar toifalariga Javaning odatiy toifalari kiradi, misol uchun: int, long, byte, short, char va hokazo.
   
2. 
   Non-primitiv (sodda bo’lmagan) – ushbu turdagi ma’lumot toifalariga foydalanuvchi tomonidan tuziladigan yoki qo’shimcha paketlar tarkibida keladigan toifalarni misol qilib ko’rsatishimiz mumkin.
   

Javada ma’lumotlar toifalari ichida 4 ta primitiv butun sonlar uchun toifalar bor, bundan tashqari butun sonlar bilan ishlovchi foydalanuvchi tomonidan yaratiladigan toifalarni misol qilib keltirishimiz mumkin.

Javadagi butun sonlar bilan ishlovchi 4ta toifalar quyidagilar:

1. 
   byte
   
2. 
   short
   
3. 
   int
   
4. 
   long
   

Ular xotirada necha bayt olishiga qarab farqlanadi. Buni quyidagi jadvalda ko’rishimiz mumkin:

byte	1 bayt	-128 dan 127 gacha bo'lgan butun sonlarni saqlaydi	0 (nol)
short	2 bayt	Butun raqamni -32768 dan 32767 gacha saqlaydi	0 (nol)
int	4 bayt	-2,147,483,648 dan 2,147,483,647 gacha bo'lgan butun sonlarni saqlaydi	0 (nol)
long	8 bayt	-9,223,372,036,854,775,808 dan 9,223,372,036,854,775,807 gacha bo'lgan butun sonlarni saqlaydi	0L

Javadagi bayt ma'lumot turi intervalgacha butun sonlarni saqlaydi -128 to 127. Ushbu ma'lumot turi asosan xotirani tejash uchun ishlatiladi, chunki u int dan 4 baravar kichik va butun son shu chegarada ekanligini bilganimizda byte qilib saqlashimiz mumkin.
Qisqa ma'lumot turi hajmi bo'yicha baytdan kattaroq, ammo butun sondan kam. U orasidagi qiymatlarni ushlab turishi mumkin -32768 dan 32767 gacha. bu Java-dagi ma'lumotlar turi ham butun son bilan taqqoslaganda xotirani tejaydi. Agar biz qiymatlarni chegaradan tashqariga chiqaradigan bo'lsak, bu "Tip mos kelmasligi" xatosini keltirib chiqaradi.
Int butun sonlarni saqlash uchun Java-da eng ko'p ishlatiladigan ma'lumotlar turi. U qiymatlarni oralig'ida saqlashi mumkin -2,147,483,648 dan 2,147,483,647 gacha. Bu boshqa narsa emas -2 ^ 31 dan 2 ^ 31 - 1 gacha.
Biz butun son chegarasidan katta qiymatni saqlashimiz kerak bo'lganida Java-da long turidan foydalanamiz. U o'rtasida imkoniyat mavjud -9,223,372,036,854,775,808 to 9,223,372,036,854,775,807 oralig'ida bo'lgan -2 ^ 63 dan 2 ^ 63 - 1 gacha. Bu juda tez-tez ishlatilmaydi.
Javada operatorlar.
Java tilidagi operatorlar - bu ba'zi bir operandlar (o’zgaruvchi yoki o’zgarmaslar) ustida amallar bajarishni xohlayotganingizni kompilyatorga bildiradigan maxsus belgilar. Ba'zi bir operatorlar bitta operandni talab qiladi, ular unar operatorlar deb nomlanadi. Ba'zi bir unar operatorlar operandlar oldiga qo'yiladi va ularni prefiks operatorlari deyishadi, boshqalari esa operandlrdan keyin qo’yiladi va ular postfiks operatorlari deb ataladi.
Aksariyat operatorlar ikkita operand o'rtasida joylashtirilgan, bunday operatorlarga infiks binar operatorlar deyiladi. Javada uchta operand bilan ishlaydigan ternar operatorlar ham mavjud.
Java o'zgaruvchilarni boshqarish uchun boy operatorlar to'plamini beradi. Barcha Java operatorlarini quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin.
arifmetik operatorlar;
taqqoslash operatorlari;
bitpar operatorlar;
mantiqiy operatorlar;
tayinlash operatorlari;
boshqa operatorlar.