Buxoro davlat pedagogika instituti tosheva nurzoda toshtemirona maktabgacha ta

XVIII. 2. Bolalarning sog‘ligi va jismoniy rivojlanganligi 
holatini tashxislash 
Maktabga qabul qilinishdan oldin barcha bolalar o‘z yashash 
joylaridan bolalar poliklinikasi tarkibida tor mutaxassislik bo‘yicha 
shifokorlardan iborat bo‘lgan tibbiy komissiya tekshiruvidan o‘tishi 
shart. Ular bolaning sog‘ligi va maktabga tayyorgarligi haqida o‘z 
xulosalarini berishadi. Mazkur tekshiruvning erta bahorda o‘tkazilishi 
bolada aniqlangan yetishmovchiliklarni yoz davomida
dispanserizatsiyada to‘ldirib olish imkonini beradi. Harakatning 
asosiy turlari, qo‘l muskullari sport o‘yinlarining oddiy ko‘nikmalari, 
harakat 
sifati 
rivojlanganligini 
musobaqa, 
estafeta 
tarzida 
o‘tkaziladigan sport va harakatli o‘yinlar davomida tekshirish 
mumkin.
Bolaning 
shaxsiy–psixologik 
va 
aqliy 
rivojlanganligini 
tashxislash.
Tashxislash suhbati savollari:

---

311 
–
Familiyangni, ismingni, otangni ismini ayt.
–
Ota- onangning familiyasi, ismi, otasining ismini ayt.
–
Sen qizmi yoki o‘g‘il ? Katta bo‘lsang kim bo‘lasan: xolami, 
tog‘ami?
–
Sening akang (opang) bormi, kim katta ?
–
Yoshing nechada ? Bir yildan keyin nechaga kirasan, iki yildan 
keyin- hi?
–
Hozir ertalabmi yoki kechqurun(kunduzimi yoki ertalabmi)?
–
Sen qachon nonushta kilasan-kechqurunmi, ertalabmi? Tushlikni 
ertalab qilasanmi, kunduzimi? Tushlik oldin bo‘ladimi yoki kechki 
ovqat?
–
Sen qayerda yashaysan? Uy manzilingni ayt ( Qanday mamlakatda?
–
Prezident kim? Vatanimizning bayrog‘ini, gerbini ko‘rsat va boshq.)
–
Otang (onang) kim bo‘lib ishlaydi?
–
Rasm chizishni yaxshi ko‘rasanmi? Bu qalamning (lentaning, 
ro‘molning) rangi qanaqa?
–
Hozir yilning qaysi fasli – qishmi, bahormi, yozmi, kuzmi? Nega 
sen shunday deb hisoblaysan?
–
Nega qor qishda bo‘ladi, yozda emas?
–
Haydovchi (shifokor, o‘qituvchi ) nima ish qiladi?
–
Maktabda qo‘ngiroq, parta nima uchun kerak?
–
O‘zingning o‘ng ko‘zingni, chap qulog`ingni ( o‘ng yoki chap qo‘l 
bilan ) ko‘rsat. Ko‘z va quloq nima uchun kerak?
–
Qanday hayvonlarni bilasan?
–
Sen qanday qushlarni bilasan?
–
Nima katta: sigirmi, echkimi? Kushmi yoki asalari? Nimaning 
panjasi katta: kuchuknikimi, xo‘roznikimi?
–
Nima katta: 8mi, 5mi, 7mi, 3 ? 3dan 6 gacha, 9 dan 2 gacha sana.
–
Bilmasdan birovning narsasini sindirib qo‘ysang, nima qilish 
kerak?
–
Uy telefonlaringning, onangning, otangning, buvingning ish 
joylaridagi telefonlarning raqamini eslab ko‘r…
–
Agar ota-onang ( kechqurun va dam olish kunlari) uyda yo‘q bo‘lsa 
– qayerda bo‘lishi mumkin?
– Sen (katta do‘konda, bozorda, hayvonot bogida, seni majburan olib 
ketganda, notanish ko‘chada ko‘p kishilik avtobusda, metroda va 
boshq.) adashib qolsang, bunday holatlarda nima qilgan bo‘larding?

---

312 
Kern-Irasek uslubi bo‘yicha tashxis o‘tkazish. Bolalarni 
tekshiruvdan o‘tkazish 4 topshiriqdan iborat bo‘lib, undan ko‘zlangan 
maqsad ulardagi maktab uchun zarur bo‘lan faoliyatlari rivojidagi, 
jumladan, bosh miya chanog‘ini analitik va sintetik vazifalari, 
motorikalaridagi yetishmovchilikni aniqlashdir. Kern-Irasek metodi 
bo‘yicha bolaning maktabda ta’lim olishga tayyorligi darajasini 
aniqlash alohida yoki 10-15 boladan iborat guruh bilan bir vaqtning 
o‘zida olib borilishi mumkin. To‘rtinchi topshiriq esa har bir bola 
bilan alohida, maxsus ajratilgan xonalarda ajratiladi. Bolaga (yoki 
guruhdagi 10-15 bolaga) oddiy qog‘ozdan toza bir varoq beriladi. 
Qog‘ozning yuqoridan o‘ng burchagiga tadqiqot bilan qamrab olingan 
bolaning ismi, familiyasi, yoshi hamda tekshirish o‘tkazilayotgan sana 
yozib qo‘yiladi. Ish qog‘ozi tagiga qattiq qog‘oz qo‘yiladi. Qalam 
bolaning oldiga shunday qo‘yilishi kerakki, unga o‘ng va chap qo‘l 
bilan ham olish o‘ng‘ay bo‘lsin. Tashxis o‘tkazish uch topshiriqdan 
iborat:
1. Odam rasmi. 2. Uch so‘zidan iborat, chizilgan qisqa ibora (U 
osh yedi). 3. Chizilgan nuqtalar guruhi. Varaqning yuz qismi birinchi 
topshiriqni bajarish uchun ajratiladi. Birinchi topshiriqqa quyidagi 
yo‘riqnoma beriladi: “Bu yerga (har biriga qaergaligi ko‘rsatiladi) 
biror-bir 
erkakning 
(tog‘angning) 
rasmini 
bilganlaringizcha 
chizinglar”. Shundan so‘ng tushuncha (yordam) berish, rasmning 
kamchiligi va xatosi yuzasidan ogohlantirish taqiqlanadi. Boladan 
tushadigan har bir savolga quyidagicha javob berish lozim. “O‘zing 
bilganingday qilib chiz”. Agar bola ishni boshlay olmay tursa, 
quyidagicha unga dalda berish kerak: “Ko‘ryapsanmi, sen qanday 
yaxshi boshlading”, “Chizishda davom et”. “Xola”ni chizsam 
bo‘ladimi? Degan savolga barchamiz tog‘ani chizyapmiz deya 
tushuntirish kerak. Agar bola ayol figurasini chiza boshlagan bo‘lsa, 
uni oxirigacha yetkazishni kutib turib, keyin yonidan erkak kishining 
rasmini chizishni so‘rash kerak. Bola rasm chizishni yakunlagach, ish 
qog‘ozi teskari ag‘dariladi. Uning orqa tarafi ko‘ndalang chiziq bilan 
teng ikkiga bo‘linadi (buni oldindan qilish ham mumkin). 2-topshirqni 
bajarish uchun 10-15 ta kartochka (7-8sm ga 13-14 sm o‘lchamda) 
kerak bo‘ladi. Unga “U osh edi” iborasi qo‘lyozmada yoziladi (harflar 
o‘lchami-1 sm, bosh harf-1, sm). Ibora yozilgan kartochka bolaning 
oldiga, ish qog‘ozdan sal yuqoriroqqa qo‘yiladi. Ikkinchi topshiriq 
quyidagicha izohlanadi: “Qaranglar, bu yerda nimadir yozilgan. Sen 

---

313 
hali yozishni bilmaysan. Shuning uchun buni chizishga harakat qil. 
Yaxshilab ko‘rib olgin, bu qanday yozilgan va varaqning yuqori 
qismiga (qayergaligini ko‘rsating) xuddi shunday qilib yozing”. Agar 
bolalardan birortasi qator uzunligi hisobini ololmay uchinchi so‘zni 
sig‘dira olmasa, unga uchinchi so‘zni pastdan yoki tepadan yozish 
mumkinligini aytish lozim. Yuqoridagi o‘lchamli kartochkalarni 
uchinchi topshiriqni bajarish uchun ham tayyorlab qo‘yish kerak. 
Ulardan nuqtalar guruhi tasvirlangan bo‘lib, ular oralig‘i vertikal va 
gorizontal bo‘yicha – 1 sm, nuqtalar diametri-2mm. Bola 2-topshiriqni 
bajarib bo‘lgach, birinchi kartochka undan olinib, o‘rniga ikkinchi 
(nuqtalari bor) kartochka shunday qo‘yiladiki, unda nuqtalar orqali 
tasvirlangan besh burchakli o‘tkir burchagi pastga qaragan bo‘lishi 
kerak. Uchinchi topshiriqqa quyidagicha yo‘riqnoma beriladi: “Bu 
yerda nuqtalar chizilgan. Xuddi shunday qilib varaqning pastki 
qismiga (qayergaligini ko‘rsating) o‘zing chizishga harakat qil”.
Natijani baholang. Har bir topshiriq ballar bilan baholanadi: 1 – 
eng yaxshi baho, 5 – eng yomon baho. Besh ballik tizimda 
baholashning namunaviy mezonlari rasmlarda ko‘rsatilgan. 1-
topshiriq (odam rasmi) 1 ball–chizilgan figurada bosh, gavda va qo‘l-
oyoqlar bo‘lishi lozim. Boshni gavdaga bog‘lovchi bo‘yin (u 
gavdadan katta bo‘lmasligi kerak). Boshda soch bo‘lishi (yoki do‘ppi, 
telpak), quloq bo‘lishi, yuzda ko‘z, burun, og‘iz bo‘lishi kerak. Qo‘l 5 
ta barmoq bilan. Erkak kishi kiyimi belgilari.
2 ball – 1balga qo‘yilgan talablarning barchasi. Uch qismning 
tushib qolishi mumkin: bo‘yin, soch, qo‘lning bitta barmog‘i, biroq 
yuzdagi hech bir a’zoning tushib qolishi mumkin emas. 3 ball – 
rasmdagi figurada bosh, gavda, qo‘l-oyoqlar bo‘lishi kerak. Qo‘l va 
oyoqlar ikki chiziq bilan chizilishi lozim. Bo‘yin, quloq, soch, qo‘l 
panjalari bo‘lmasligi mumkin. 4 ball – oddiy bosh rasmi qo‘l-oyoqlar 
bilan. Qo‘l va oyoqalar bir chiziq bilan tasvirlangan. 5 ball – gavda va 
qo‘l-oyoqlarning aniq tasviri yo‘q.
2-topshiriq (yozilgan matnni chizish). 1 ball – bola tomonidan 
chizilgan iborani chizish mumkin. Harflar namunadagiga nisbatan 2 
baravar katta. Harflar uchun so‘zni hosil etgan.Qatorlar to‘g‘ri 
chiziqdan 300dan ko‘p og‘magan. 2 ball – gapni o‘qish mumkin. 
Harflar kattaligi namunaga yaqin, ular tikligi shart emas. 3 ball – 
harflar kamida ikki guruhga bo‘lingan bo‘lishi lozim. Hech 
bo‘lmaganda 4 ta harfni o‘qish mumkin. 4 ball – namunaga hech 

---

314 
bo‘lmaganda 2 ta harf o‘xshashi kerak. Barcha harflar guruhi hali 
yozuv ko‘rinishiga ega emas. 5 ball – chiziqlar tasvirlanmagan, 
tushunarsiz. 3-topshiriq (nuqtalar guruhini chizish). 1 ball–berilgan 
namunaga qarab aniq bajarilgan. Nuqtalar chizilgan, aylana emas. 
Gorizontal va vertikal bo‘yiga simmetriya saqlangan.Figuralar 
qanchalik kichik bo‘lsa ham mayli, biroq katta bo‘lsa yarim 
barobardan oshmagan bo‘lishi kerak. 2 ball – simmetriyada unchalik 
ahamiyatli bo‘lmagan kamchilik bo‘lishi mumkin: bitta nuqta 
tikkasiga yoki eniga qolganlaridan chiqib qolgan yoki nuqta o‘rniga 
aylana chizilgan bo‘lishi ham mumkin. 3 ball–nuqtalar guruhi 
namunaga qo‘pol ravishda o‘xshash. Barcha figuralarda simmetriya 
buzilgan bo‘lishi mumkin. Beshburchakning o‘xshash, uchi pastga 
yoki tepaga qaragan shakli saqlangan bo‘lsa. Nuqtalar soni ko‘p yoki 
kam bo‘lishi mumkin (7 tadan kam emas, 20 tadan ko‘p emas). 4 ball 
– nuqtalar to‘p bo‘lib joylashgan bo‘lib, ular har qanday geometrik 
figurani eslatishi mumkin. Nuqtalar kattaligi va soni ahamiyatli emas. 
5 ball – noaniq chiziqlar. Bajarilgan alohida topshiriqlar ballari 
yig‘indisi tekshirishning umumiy natijasini belgilaydi.
3-topshiriq (yig‘ma fikrni tekshirish).
Maqsad: bolaning fikrlash amaliyoti, mantig‘i, lug‘at boyligi 
rivojlanganligi darajasi va boshqalarni aniqlash.
Qaysi hayvon katta: otmi yoki it. a) ot– 0 ball b) it–(-5) ball
Ertalab biz nonushta qilamiz, kun yarmida (yoki tunda…) a) 
tushlik qilamiz… biz osh, go‘sht yoki nimadir yeymiz – 0 b) 
peshinlik, kechki ovqat eymiz, uxlaymiz va boshqalar – (-3).
Kunduzi yorug‘ , kechasi…
a) qorong‘u – 0 b) noto‘g‘ri javob – (-4).
Osmon ko‘m-ko‘k , o‘t… a) yashil 0.b) noto‘g‘ri javob – (-1).
Gilos, nok, olxo‘ri, olma- bular nima? a) mevalar - 1.b) noto‘g‘ri 
javob - (-1).
Nega poezd o‘tmasdan turib, uning yo‘li yoniga shlagbaum 
to‘siladi?
a) poyezdning tagiga hech kim tushib ketmasligi, falokat yuz 
bermasligi uchun – 0. b) noto‘g‘ri javob – (-1)
4.Toshkent, Samarqand, Chirchiq (tanish shaharlar aytiladi) nima 
ular?
a) shaharlar-1; b) bekatlar – 0; v) noto‘g‘ri javob – (-1).

---

315 
5 Soat necha (soatdan to‘g‘ri kelgan soatining 18, 15, 19, 55, 11, 
5 minutlarini
ko‘rsating)? Bola
soatini o‘zi
belgilasin.
a) agar barcha javoblar to‘g‘ri bo‘lsa – 4; b) agar bilmasa – 0; v) 
agar bir martaginasi to‘g‘ri bo‘lsa – 3.
6. Kichik sigir–bu buzoqcha, kichik it– bu…, kichik qo‘y–bu….
kuchukvachcha, qo‘zichoq –4. b) ikkalasidan bittasi –0. v) 
noto‘g‘ri javob –
(-1).
7. It ko‘proq mushukka o‘xshaydimi yoki tovuqqa?
a) mushukka (nimasi bilan ular bir xil), chunki
unda ham 
to‘rt oyoq,
jun, tirnoq bor (hech bo‘lmasa bitta o‘xshash 
joyini aytsa – 0). 
b) o‘xshash belgilarisiz aytsa – (-).
v) agar tovuqqa desa-(-3).
8. Nega barcha avtomobillarda tormoz bor?
a) tog‘dan tushayotganda, burilishda uni sekinlatish uchun (ikkita 
sabab) – 1.
b)bitta sabab – 0. v) noto‘g‘ri javob–(-1).
9. Bolg‘a bilan bolta nimasi bilan bir-biriga o‘xshaydi?
a) agar ikkita umumiy belgisi (taxta, temir, mix qoqish mumkin, 
asboblar, orqa tomoni yassi) aytilsa – 3. b) agar bitta belgisi aytilsa – 
2. v) noto‘g‘ri javob – 0.
10. Olmaxon bilan mushuk nimasi bilan bir-biriga o‘xshaydi? a) 
agar ikkalasining ham ikki umumiy belgisi (oyog‘i, juni, daraxtga 
chiqib yurishi kabi) aytilsa–3. b) agar bitta o‘xshash jihati aytilsa – 2. 
v) noto‘g‘ri javob–0.
11. Mix nimasi bilan vintdan farq qiladi? Agar stolda, sening 
yoningda ikkalasi ham yotgan bo‘lsa sen ularni qanday bilasan?
a) rezbasidan (bolaning tushuntirishi) – 3. b) vint buraladi, mix 
qoqiladi, vint gayka, mixda esa qalpoqcha bor – 2. v) noto‘g‘ri javob – 
0.
12. Futbol, suvga sakrash, tennis, suzish, gimnastika – bu 
nimalar?
a) sport jismoniy madaniyat – 3. b) o‘yinlar, mashqlar, 
musobaqalar – 2. v) noto‘g‘ri javob – 0.
13. Sen qanday transport vositalarini bilasan? Agar “u nima?” deb 
so‘rashsa “Bu minib harakatlantiriladigan narsalar”, – deb javob 
qaytarish kerak.

---

316 
a)agar yerda yuradigan 3 ta transportni va samolyot, kemani aytsa 
– 4.
b) agar faqat yerda yuradigan uchta transport vositasini aytsa yoki 
tushuntirishdan so‘ng barchasini sanab bersa – 2. v) noto‘g‘ri javob – 
0.
14. Keksa kishi nimasi bilan yosh kishidan ajralib turadi? Ular 
o‘rtasida qanday farq bor? a) uchta belgisi (ajinlar, yomon ko‘radi 
yoki eshitadi, oq sochi va soqoli bilan) – 4. b) bir-ikki belgi uchun – 2. 
v) noto‘g‘ri javob – 0.
15. Odamlar nima uchun sport bilan shug‘ullanadilar? a) ikkita 
sababga – 4.
b) bittaga – 2. v) noto‘g‘ri javob – 0.
16. Kimdir ishdan bosh tortsa nega bu axloqsizlik, noto‘g‘ri, 
yomon deyiladi?
a) qolganlar u uchun ishlashi kerak (mazmuni: kimdir jabr 
chekadi) yoki dangasalik qilyapti hech narsa sotib ololmaydi deyilsa – 
2. b) noto‘g‘ri javob– (-2).
17. Nima uchun xatning ustiga marka yopishtiriladi? a) xatni 
pochta orqali jo‘natish uchun – 5. b) agar jarima to‘lanish kerak bo‘lsa 
– 2.
v) noto‘g‘ri javob – (-2). Natijalarni ishlash quyidagi sxemalar 
bo‘yicha olib boriladi: ballarning summasi alohida savollar bilan 
aniqlanadi. Yig‘ma fikr rivojlanganligining birinchi darajasini +24 va 
undan baland. Ikkinchi daraja +14 dan +23 gacha- o‘rta yuqori. 
Uchinchi daraja 0 dan +13 gacha – o‘rta (me’yor). To‘rtinchi daraja (-
1) dan (-10) gacha – past. Beshinchi daraja (- 1) va undan past -juda 
yomon.
“Grafik diktant”. O‘quv topshirig‘ini qabul qilish, o‘quv 
amaliyotini bajarish, ya’ni ixtiyoriy (erkin) e’tibor rivojlanganligi 
darajasini aniqlash uchun L.A.Venger metodikasi bo‘yicha tashxis 
o‘tkazish.
Yo‘riqnoma:
– Katakli daftar varog‘idan olish va bolaga chiroqli naqshlar 
chizishni o‘rgatishni taklif etish. – Men senga chiziqni qanday 
tortishni aytaman, sen men aytgandek qilib chiz. – Sen o‘ng qo‘ling 
qayerdaligini eslaysanmi? To‘g‘ri, bu o‘sha qalam ushlab turgan 
qo‘ling. Qani uni yonga cho‘z-chi. Qayerni u ko‘rsatib turibdi (eshikni 
va boshq). – Demak, men qachon chiziqni o‘ng tomonga tortinglar 

---

317 
desam sen eshik tomonga qaratib chizasan. – Chap qo‘ling qayerni 
ko‘rsatyapti? (derazani yoki boshq). –To‘g‘ri. Men qachon chap 
tomonga, desam sen chiziqni deraza tomongan tortasan. – Men faqat 
qaysi tomonga chiziqni chizishni aytmay, balki uning uzunligiga 
qancha ya’ni, bir katak yoki ikki katak bo‘lishini ham aytaman. – 
Faqat men aytgan narsani chizinglar. Chiziq tortayotganingda to‘xtab, 
kutib tur, qachon men yangi chiziqni qanday chizishni aytganimdan 
so‘ng oldingisi to‘xtagan joydan boshlash kerak. Bolaga naqshni 
qayerdan boshlab chizishni ko‘rsatish (varaqning ustki chap 
burchagidan, chekkasidan biroz joy tashlab) va aytib turish kerak: 
bitta katakcha yuqoriga. Bitta katakcha o‘ngga. Bitta katakcha pastga. 
Bitta katakcha o‘ngga. Bitta katakcha yuqoriga. Bitta katakcha 
o‘ngga. Bitta katakcha pastga. Bitta katakcha o‘ngga. Bitta katakcha 
yuqoriga. Endi o‘zing xuddi chizganingga o‘xshatib davom ettir. 
“Diktant” to‘g‘ri bajarilgan holda quyidagi naqsh hosil bo‘lishi kerak: 
Agar bola xatoga yo‘l qo‘ysa, tuzating: Bu naqsh mashq uchun edi. 
Bola uni chiza turib yo‘riqnomani tushunishi kerak. Mustaqil 
chizishni davom ettirayotganida uni oxirigacha yetkazish zarur. Naqsh 
oxiriga yetgach, bolaga navbatdagi naqshni qayerdan boshlash 
kerakligini ko‘rsating va aytib turing: –Ikki katak yuqoriga. Bir katak 
o‘ngga. Bir katak yuqoriga. Ikki katak chapga. Ikki katak pastga. Bir 
katak o‘ngga. Ikki katak pastga. Ikki katak o‘ngga. Ikkita yuqoriga. 
Bitta o‘ngga. Bir katak yuqoriga. Ikkita o‘ngga. Bitta pastga. Bitta 
katak o‘ngga. Ikkita pastga. Naqshni chizishni o‘zing davom ettir. 
Endi chizish jarayonida hech qanday qo‘shimcha ko‘rsatmalar 
berilmaydi va xatolar tuzatilmaydi. Naqsh qatorini oxirigacha to‘liq 
chizib bo‘lingach, quyidagilarni aytib turishni boshlang: – Ikki katak 
tepaga, ikki katak o‘ngga, bir katak pastga, bir katak chapga 
(“chapga” so‘zini ovozda alohida ta’kidlash kerak). Bir katak pastga. 
Ikki katak chapga. Ikki katak tepaga. Ikki katak o‘ngga. Bir katak 
pastga. Bir katak chapga. Bir katak pastga. Chizishni o‘zing davom 
ettir: Va, nihoyat oxirgi naqsh: – Ikki katak tepaga. Bir katak chapga. 
Ikki katak tepaga. Bir katak o‘ngga. Bir katak pastga. Ikki katak 
o‘ngga. Bir katak pastga. Bir katak chapga. Ikki katak pastga. Uch 
katak o‘ngga. Ikki katak tepaga. Bir katak chapga. Ikki katak tepaga. 
Bir katak o‘ngga. Bir katak pastga. Ikki katak o‘ngga. Bir katak 
pastga. Bir katak chapga. Ikki katak pastga. Chizishni o‘zing davom 
ettir. Naqshning aytib turilgandagisi hamda bola tomonidan mustaqil 

---

318 
davom ettirilib bajarilgani alohida-alohida baholanadi. Eng yuqori 
daraja, bu – naqshning xatosiz chizilishi. Uni 4 ball bilan baholash 
kerak. Agar 2-3 ta xatosi bo‘lsa, 3 ball qo‘yiladi. Ko‘p xatolari bo‘lsa, 
2 ball. Agar to‘g‘ri chizilgan qismlardan, xato chizilgan qismlar ko‘p 
bo‘lsa, bu holda 1 ball beriladi. Va nihoyat agar birorta chizilgan qism 
bo‘lmasa 0 ball qo‘yiladi. Bola naqshni aytib turilganda bajarib 0 dan 
(agar butunlay noto‘gri bo‘lsa), 12 ballgacha (agar uch asosiy naqsh 
xatosiz bajarilgan bo‘lsa) umumiy ball yig‘ishi mumkin. Tashxisning 
aynan ushbu usulini tanlashimizning boisi unda bolaning aqliy 
rivojlanishining barcha shakllari qamrab olinadi: bilish jarayoni 
(solishtirish ko‘nikmasi, umumlashtirish, tahlil qilish, mustaqil 
xulosalar chiqarish va boshq..), obrazli fikrlash, bolaning mantiqiy 
imkoniyatlari uning qanchalik aqliy rivojlanganligiga holis baho 
beradi. “Grafik diktant” bolaning o‘quv topshiriqni qanday qabul 
qilishini, o‘quv harakatlarini qanday bajara olishini aniqlashtiradi.
Ta’lim olish faoliyatining ko‘nikma va ilk zaminini aniqlash 
tashxisi: Bolaning o‘quv faoliyatiga ilk zamin va ko‘nikmalarni 
egallaganligi, shuningdek, darajasini aniqlash uchun J.Saidnazarova 
tomonidan tayyorlangan savollar jamlanmasi tavsiya etiladi.