Buxoro davlat universiteti fizika-matematika fakulteti

1.1.Optika fani haqida umumiy tushunchalar.

Har qanday shakllangan ilmiy ta’limot, o;quv fani asosini shunday aniq mazmunga

ega bo’lgan tushunchalar tashkil etadikiy, ular muayyan fan yo’nalishi

“bino”sining g’ishlari bo’lib xizmat qiladi. Odatda bu tushunchalar fundamental

fanlar tushunchalari bilan uzviy bog’langan bo’ladi. To’g’ri tanlangan va to’g’ri

aniqlangan tushunchalar shu fanda uzoq vaqt saqlanadi va fanning taraqqiyotiga

xizmat qiladi Bunday tushunchalarga masalan, fizikadagi massa, tezlanish, elektr

zaryadi, maydon kuchlanganligi, atom, elektron va boshqalarni kiritish mumkin.

Ularni umriboqiy atama va tushunchalar desa bo’ladi. Aksincha noto’g’ri kiritilgan

atama va tuishunchalar fan rivojiga salbiy tasir ko’rsatadi va vaqti kelganda tashlab

yuboriladi. Shu o’rinda zamonasining ilg’or fan namoyondasi

I.I.Lobachevskiyning quyidagi fikri o’rinli;”Fan boshlanishida turgan dastlabki

tushunchalar juda kam sonli va juda aniq bo’lishi lozim. Shundagina ular

ta’limotning etarli va mustahkam asosi sifatida xizmat qila olodi.”

“Optika fani”fizika sohasining o’ta dolzarb muammolariga tegishli bo’lib, etarli

darajada katta hajmga ega. Ushbu fan talabalarni optika va spektiroskopiyadagi

fizik hodisalarning asosiy qonuniyatlari bilan tanishtirishni nazarda tutadi.

“Optika va spektroskopiya fizikasi” kursining alohida qismi hisoblangan “Optika

fani” quyidagi asosiy bo’limlarni o’z ichiga oladi:


Ravshankiy, fanning tayanch atama va tushunchalari ushbu bo’limlarini

o’zaro birlashtiribgina qolmay, butun fan mazmun-mohiyatini yagona tilda talqin

etish, uning tashkil etuvchilarini o’zaro taqqoslash imkoniyatini yaratadi.

Odatda fanning asosiy tushunchalarini shakillantirilishida quyidagi

prinsiplarga amal qilinishi talab etiladi:

 Har qaysi tushuncha fanning boshqa (deyarli barcha) bo’limlari, qisimlari

bilan aloqador bo’lishi, yani tushuncha invariantlik xossasiga ega bo’lishi;

 Tushuncha o’rganilayotgan ob’ektning xossalarini tavsiflashi;

 Tushuncha iloji boricha o’rganilayotgan ob’ektning miqdoriy o’lchanadigan

xossalarini tavsiflashi;

 Tushuncha maskur fan sohasida shakillangan atama va tushunchalarni

hisobga olgan holda kiritilishi;

 Asosiy tushunchalar soni minimal bo’lishi.

“Optika fani” da ham fan sifatida shakillanib boshlaganidan to bugungacha o’z

mazmun-mohiyatini yuqotmay ishlatilib kelinayotgan tushunchalar ko’p. Misol

tariqasida quyidagi atama tushunchalarni sanab o’tish mumkin.