Buxoro davlat universiteti Fizika-matematika

Tasvirlanayotgan ranglar soni
Ranglar chuqurligi (i) Tasvirlanayotgan ranglar soni (N)
4 2⁴=16 8 2⁸=256
16 2¹⁶=65536
24 2²⁴=16777216
Tasvir gorizontal va vertikaldagi nuqtalar soni bilan aniqlanadigan
har xil o’lchamga ega bo’lishi mumkin. Zamonaviy ShK ekranlarida
odatda tasvirning to’rtta asosiy o’lchami yoki yuza nuqtalari zichligi
(razreshayuщie sposobnosti) ishlatiladi: 640-480; 800-600; 1024*768 va
1280*1024 nuqtalar.
Tasvirni ekranga chiqarishning grafik rejimi ekran o’lchamining
imkoniyati va ranglar chuqurligi bilan aniqlanadi. Tasvirning video
xotirada saqlanadigan hamma nuqtalari haqidagi to’la axborot tasvirning
bit kartasi deyiladi. Monitor ekranida tasvir hosil bo’lishi uchun uning
har bir nuqtasi xaqidagi axborot (nuqta rangi ) kompyuter
videoxotirasida saqlanishi kerak. Hozirgi kunda eng keng tarqalgan
grafik rejimning (800*600 nuqtalar, har bir nuqtaga 16 bit ) video
xotirasi uchun zaruriy sig’im quyidagicha hisoblanadi:
Ekrandagi hamma nuqtalar soni: 800*600=480000 .
Videoxotiraning zaruriy sig’imi: 16 bit *480000=7680000 bit =960000
bayt =937,5 Kbayt.
Xuddi shunday tarzda boshqa grafik rejimlar uchun video xotiraning
zaruriy hajmi hisoblanadi.
Zamonaviy kampyuterlar tabiiy ob`ektlarning videotasvirlarini
(“jonli video” ) chiqarishga va qayta ishlashga imkon beruvchi texnik
harakteristikalarga ega. Videotasvirlar alohida kadrlardan iborat, bu
kadrlar, ko’z bilan sezilmaydigan katta chastota bilan, bir-birini
almashtiradi. Odatda kadrlar chastotasi 25 Gtc ga teng bo’ladi, yani 1
sekundda 25 ta kadr almashinadi.

2. 
   Tovushli axborotni ikkilikda kodlash
   

90-yillardan boshlab ShK lar tovushli axborot bilan ishlash
imkoniyatiga ega bo’ldilar. Tovush platasi, mikrofon va kolonkalarga
ega bo’lgan har bir kampyuter tovushli axborotni yoza oladi, saqlaydi va
tovushli axborot hosil qila oladi.
Maxsus dastur vositalari (audiofayl muharrirlari) yordamida
tovushli fayllarni yaratish, tahrirlash va tinglash bo’yicha katta
imkoniyatlar mavjud. Nutqni tanuvchi dasturlar yaratish va tovush
yordamida kompyuterni boshqarish imkoniyati paydo bo’layabdi.
Tovushli signal-bu o’zgaruvchan amplituda va chastotaga ega
bo’lgan uzluksiz to’lqin. Signalning amplitudasi qancha katta bo’lsa, u
odam uchun shuncha baland, signal chastotasi qancha katta bo’lsa,
ohang shuncha baland. Kompyuter uzluksiz tovush signalini qayta ishlay
olishi uchun u destritizirlanishi, ya`ni elektrik impulslar ketma-ketligiga
(ikkilikdagi nol va birlarga) aylantirilishi kerak.
Uzluksiz tovush signali ikkilikda kodlanganda, u uning alohida hisob bo’laklari (vыborka) seriyasi bilan almashtiriladi.
Har bir bo’lak signalning real amplitudasini belgilaydi va unga
ma`lum, eng yaqin diskret qiymat beradi. Tovush kartasi qancha ko’p
diskret qiymat bilan ta`minlay olsa, 1 sekundda shuncha ko’p miqdorda
bo’laklash amalga oshiriladi va ikkilikda kodlash shuncha aniqroq
bo’ladi.
Zamonaviy tovush kartalari signalning 65536 ta har xil darajasini
yoki holatini kodlashtira oladi. Kodlashtirish uchun zaruriy bitlar sonini
aniqlashda 65536=2<sup>I</sup> ko’rsatkichli tenglama echiladi 65536 =2<sup>16</sup>
bo’lgani uchun I=16 bit.
Shunday qilib, zamonaviy tovush kartalari tovushning 16 bitli
kodlanishini ta`minlaydi. Har bir bo’laklashda tovush signali
amplitudasi qiymatiga 16 bitli kod o’zlashtiriladi.
Sekunddagi bo’laklar soni 8000 dan 48000 gacha sohada bo’lishi
mumkin, ya`ni o’xshash tovush signali diskretizatciyasining chastotasi 8
dan 48 Kgtc gacha qiymat qabul qilishi mumkin. 8 Kgtc chastotada
diskretlashgan tovush signali chastotasi radiotranslyatciya sifatiga, 48
Kgtc chastotada esa audio-SD ohangining sifatiga mos keladi.
Shuningdek mono- va stereo- rejimlarning bo’lishini ham hisobga olish
kerak .
Tovushning o’rtacha sifatida (16 bit, 24 Kgtc) monoaudiofaylning
informatcion sig’imini ohang uzunligi bilan baholash mumkin. Buning
uchun bitta bo’lakdagi bitlar sonini bir sekundagi bo’laklar soniga
ko’paytirish kerak: 16 bit*24000=384000bit=48000bayt 47 Kbayt
Olingan natijani amalda tekshirish uchun Windovs Fonograf
standart ilovasi ishga tushiriladi. Keyin:

2. 
   Fayl-svoystva buyrug’i tanlanadi, muloqot oynasi ochiladi.
   
3. 
   Preobrozovat tugmasi bosiladi, ыbor zvuka> muloqot oyna chiqadi.
   
4. 
   Atributы ro’yxati ochiladi, tanlangan rejim topiladi. Shennon formulasi
   

1948-yilda K. Shennon ehtimollikka tayanib axborotni hisoblash
formulasini taklif qildi. Agar alohida voqealarning ehtimolliklari har xil bo’lsa , unda axborot miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi:

   
P
_i log P
2 i i
I- axborot miqdori
N- mumkin bo’lgan hodisalar soni Ri- alohida hodisalarningehtimolligi
Agar hodisalar teng ehtimolli (r_i = 1/N) bo’lsa, unda I - axborot sonining miqdori maksimal qiymatni qabul qiladi:

1 
1
 
 
log
2 log N
2
N N i i
Shennon formulasidan foydalanib 256 ta har xil belgilarni kodlash
uchun qancha miqdorda bit yoki ikkilik xonalari kerakligini hisoblash
mumkin (256-har xil teng extimollikdagi holatlar).
  =8 bit=1 bayt
log 256
2
Demak 1 ta belgini ikkilikda kodlash uchun 1 bayt yoki 8 ta ikkilik
xonasi kerak.
Xuddi shunday tarzda, ifodalanadigan ranglarning har xil miqdorlarida ekran nuqtasi holatini saqlash uchun zaruriy bo’lgan
axborot miqdori hisoblanadi. Har bir rang ekranning extimollik
holatlaridan birini ifodalaydi. True Solor (1677716 rang) rejimi uchun zarur bo’lgan nuqtaga to’g’ri keladigan bitlar soni:

_ 

log 16777216 24
2  bit i