Buxoro davlat universiteti tairova m. M. Giyazova n. B. Hamidov m. E. Korxona iqtisodiyoti

Lizing 
- 
moliyaviy-kredit 
munosabatlarining 
shakllaridan 
biri bo‘lib, 
korxonalarning qurilma va asbob-uskunalarni ishlab chiqaruvchi korxonalar yoki 
maxsus tashkil qilingan lizing kompaniyalaridan uzoq muddatga ijaraga olishini 
anglatadi.
Investitsiyalarning iqtisodiy samaradorligini baholashda korxonalar ikkita vazifani 
hal qilishlari lozim: 

---

birinchisi - kapital qo‘yilmalarning qoplanish muddati va daromadliligi 
nuqtai nazaridan, eng maqbul variant tanlash imkoniyatini yaratuvchi investitsion 
loyiha samaradorligini baholash; 
ikkinchisi - mavjud ishlab chiqarishga ishlab chiqarish ko‘rsatkichlarini 
yaxshilash maqsadida kiritiluvchi investitsiyalar samaradorligini baholash 
(qo‘shimcha mahsulot ishlab chiqarish, tannarxni kamaytirish, foydani oshirish va 
hokazo). 
Investitsion loyihalarning samaradorligini baholashda quyidagilar asosiy 
ko‘rsatkich hisoblanadi: 
1) Sof diskontlangan daromad (SDD) - butun hisobot davri uchun joriy 
samaralar yig‘indisining boshlang‘ich qadamga keltirilgan miqdori yoki integral 
natijalarning integral xarajatlardan oshib ketishi. U quyidagi formula asosida 
hisoblanadi: 









T
t
t
t
t
E
Х
Н
СДД
0
1
1
Bu yerda: 
N
t
– hisob-kitoblarning t-qadamida erishiluvchi natijalar; 
X
t 
– xuddi shu qadamda amalga oshiriluvchi xarajatlar; 
T – hisob-kitoblarning vaqt muddati; 
ye - diskont normasi. 
2) Investitsiyalarning daromadlilik indeksi (ID) - keltirilgan samaraning 
investitsiyalar miqdoriga (K) nisbati bo‘lib, quyidagi formula asosida aniqlanadi: 




t
T
t
t
t
E
X
H
К
ИД





1
1
1
0
Agar daromadlilik indeksi birga teng yoki undan katta bo‘lsa, investitsion 
loyiha samarali, aks holda esa samarasiz hisoblanadi. 
3) Ichki daromadlilik normasi (IDN) - keltirilgan samara miqdori keltirilgan 
investitsiya miqdoriga teng bo‘lgan xoldagi diskont normasi (ye
ich
), ya'ni ye
ich
(IDN) quyidagi tenglik orqali aniqlanadi: 














Т
t
T
t
t
ич
t
t
ич
t
t
E
K
E
Х
Н
0
0
1
1
1
4)Investitsiyalarning qoplanish muddati (T
i
) - investitsion loyihani amalga 
oshirishni boshlashdan to natijalarga erishishgacha bo‘lgan minimal vaqt muddati. 
U quyidagi formula asosida aniqlanadi: 
м
с
и
П
И
T

Bu yerda: 
I
s
– sof investitsiyalar; 
P
m
– loyiha keltiruvchi o‘rtacha yillik pul mablag‘lari oqimi, so‘m. 

---