Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta
Yüklə 7,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O‘ZBEKISTONDA KREATIVLIKKA ASOSLANGAN TA’LIMNING VUJUDGA KELISHI Yarashev Jo‘rabek To‘rayevich BuxDUPI dotsenti, p.f.f.d., (PhD). Kambarova Maxfuza Botirovna Buxoro davlat universitetining Pedagogika instituti magistranti Kreativlik – bu qaysidir ma’noda yangi va foydali ma’noda yangi va foydali biror bir narsaning yaratilishiga hissa qo‘shadigan fenomen. Boshqacha qilib aytganda, yangi mavhum biror narsa (asar, musiqa, idea yoki start - up) yoki jismoniy biror kashfiyot kabilar yaratilishi uchun eng kerakli vosita bu kreativlikdir. O‘zbekiston Respulikasining ta’lim sohasini isloh qilishdagi sa’y – harakatlarining biri – bu pedagog kadrlarning zamon talablariga hamnafas tarzda faoliyat yuritishlari, har tomonlama rivojlangan komil shaxslarni tarbiyalashga doir chuqur bilim, ko‘nikma, malaka va madaniytga ega bo‘lishlarning talab etmoqda. 827 Bu esa o‘z-o‘zidan musiqiy ijod ishlarining qonuniyatlarini o‘rganuvchi musiqa faniga “kraetivlik” degan tushunchani olib kirdi. Ayniqsa ilmiy bilimning bugungi kundagi rivojlanishi, kreativlikning shaxsi, jamiyatni va davlatni rivojlantirishga ta’siri ushbu masalasini ilmiy pedagogik nuqtai nazaridan chuqur o‘rganishni talab etmoqda. O‘zbekiston ta’lim tizimidagi yangi yondashuvlar bilan bog‘liq kreativ rivojlanishi tizimni shakllantirish muammolari ma’naviy va axloqiy qadriyatlarga borib taqaladi. Ta’lim va tarbiya, o‘qitishning hozirgi holati oliy ta’limda musiqaning barqarorligi bilan ajralib turadi. Krativlik ko‘p qirrali tushunchadir. Inson qobiliyatining tashqariga chiqishiga imkon berib, mavjud bilimlarga tayangan holda yangisini yaratish, ishlab chiqarish qobiliyati, g‘oyalarning xilma-xilligi kreativlikning asosi hisoblanadi. Ushbu ta’rifning rivojlanishi asta - sekin vujudga keladi. Bugungi kunda musiqa o‘qituvchisidan keng bilim, kreativ psixologiyasini chuqur bilish, muloqotli o‘yinlar ko‘proq talab qilinadi. [alqaro mutaxassislar ijo ijodiy fikrlashni “yangi g‘oya va echimlarni berish” deb ta’riflaganlar. Uning olti jihati bor: 1) Mos tajriba ma’lumotni ta’riflash, sezish, kuzatish, hamdard bo‘lish; 2) Tadqiq qilish, qidirish va g‘oyalarni ishlab chiqish; 3) Bog‘liqliklarni qurish, sohalarga nuqtai nazarni tadbiq etish; 4) Noodatiy yoki jasur g‘oyalar bilan o‘ynash; 5) Yangi mahsulotni tasavvur qilish, ifodalash ishlab chiqish, kashf etish; 6) Yechimning yangiligini tan olish; 112 Kreativlikka asoslangan ta’lim vazifasi o‘quvchining jamiyatda muvaffaqiyatli hayot kechirishi uchun bugun va kelajakda kerak bo‘ladigan 112 “PISA tadqiqotida kreativ fikrlashni baholash doirasi” U.Sharifxodjayev hamda D.Norboyevaning umumiy tahriri ostida. Toshkent – 2020 yil. 6-bet 828 ko‘nikmalarni shakllantirishdir. Kreativ fikrlash bugungu yoshlar ega bo‘lishi kerak bo‘lgan muhim ko‘nikmadir. 113 Ta’lim oluvchilarda kreativlikni rivojlantirish ta’lim mazmunini o‘zlashtirishda ta’lim mazmunini o‘zlashtirishda ta’lim oluvchilarning bilim saviyasi, o‘zlashtirishda ta’lim oluvchilarning bilim saviyasi, o‘zlashtirish darajasi, ta’lim manbai, didaktik vazifalariga qarab, munosib ravishda o‘qitish jarayonini tashkil etishni talab qiladi. Bunda quyidagi pedagogik shart – sharoitlarga amal qilish lozim: Ta’lim oluvchilarga kreativ faoliyatni egallash mayllarini qaror toptirish, bilish ehtiyojlarini shakllantirish va ta’lim jarayonida mustaqilllikni namoyon qilish muhitini ta’minlash; * Ta’lim oluvchilarda kreativ fikrlash uchun qulay imkniyat yaratish, ta’lim oluvchilar tomonidan bayonqilingan turli – tuman fikrlar va g‘oyalarni bag‘rikenglik bilan qabul qilish hamda ularning o‘quv jarayonidagi faolligini ta’minlash, har bir ta’lim oluvchida uning kreativ fikrlashga qodirligi haqidagi oshinchni qaror toptirish, ularning ijodiy faolliklarini muntazam rag‘batlantirish; * O‘quv jarayonining ta’lim oluvchi shaxsining xususiyatlari, ehtiyojlari va intellektual salohiyatidan kelib chiqqan holda individuallashtirish; * Ta’lim oluvchilarda individual, kichik guruhlar va jamoada ishlash ko‘nikmalarini shakllantirish, ularning ijodiy imkoniyatlarini kengaytirish, ularni muammolarini hal qilishda tayyor, standart yechimlar bilan birga nostandart yechimlar qabul qilishga undash; * Kreativ faoliyatni rivojlantirishning asosi bo‘lgan kognitiv bilimlarni amalda qayta ishlab chiqish va takomillashtirish imkonini beradigan interfaol mashg‘ulot shakllari va metodlarini tanlash va tadbiq etish va hokazo; 113 Lucas, B. And E.Spancer (2017), Teaching Creative Thinking: Developing Learners Who Generate Ideas and Can Think Critically, Cown House Publishing, https://bookshop canterbury.ac.uk/ Teaching – Creative – Thinking – Developing – learnes-Who – generate – ideas – and- can – think – critically_9781785832369 (accessed on 26 March 2018) 829 O‘zbekistonda ta’lim oluvchilarda kreativlik qobiliyatlarni rivojlantirishning muhim sharti ta’lim jarayonida erkin-ijodiy muhitning yaratilishi, pofessor- o‘qituvchilar, o‘qituvchi va ta’lim oluvchilarning birgalikdagi munosabatlari va o‘zaro hamkorlikdagi harakatiga asoslangan o‘qitish jarayonini yo‘lga qo‘yishdan iborat. Ta’lim oluvchilarda kreativlik qobiliyatlarini rivojlantiruvchi bir qator olimlar mavjud: - Kreativ fikrlashko‘nikmalarini rivojlantirish, kreativ faollikni shakllantirish, o‘quv jarayonini izlanuvchanlik hamda muammoli tadqiqotchilik yo‘nalishlarini kuchaytirish. - Ta’lim oluvchilarning muammolarni ijodiy yechish va yaratuvchilik faoliyatlarini rivojlantirish vaziyatlarini tashkil etish. - Ta’lim oluvchilarning kreativ faoliyat tajribasiga kasbiy zaruriyat va istiqboldagi kasbiy faoliyat mazmuning tarkibiy qismi sifatida yondashishlarga erishish. - Ta’lim oluvchilarning kreativ layoqatlarini namoyon qilishlari uchun qulay ijodiy – hamkorlik muhitini vujudga keltirish kabilar... Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, ta’lim oluvchilarda rivojlantirish bugungi kunning dolzarb vazifalaridan bo‘lib, yuqorida keltirilgan nazariy asoslarga tayangan holda quyidagi xulosaga kelish mumkin: Kreativlik qobiliyatlarining shakllantirishda interfaol ta’lim metodlari va texnologiyalari ta’lim oluvchilarda ahamiyat kasb etadi. Kreativlikni rivojlantirish, o‘qitish jarayoning muayyan mazmuni, vositalari, pedagogik xususiyatlari va usullariga ega. Ta’lim oluvchilarning pedagogik ehtiyojlari, qiziqishlari, alohida ahamiyatga ega bo‘lgan yo‘nalishlarni tizimli tarzda o‘rganish, bunda ukarning kreativ faoliyatini tashkil etishida uchraydigan psixologik to‘siqlarni bartaraf etishning samarali yo‘llarini belgilash lozim bo‘ladi. 830 Kelgusida o‘quv mashg‘ulotlarining avvaldan rejalashtirilishidan voz kechish, bo‘lajak pedagoglarda tanqidiy, kreativ tafakkurni shakllantirish va rivojlantirish,ularni ijodiy fikirlash, yangi g‘oyalarni o‘ylab topishga majbur qilish ta’lim olishga bo‘lgan munosabatni o‘zgartirish, ularni yutuqlarga erishishga rag‘batlantirishda asosiy omil bo‘ladi. Ta’lim oluvchiining ijodkor va kreativ bo‘lishi yoki bo‘lmasligi emas, balki darslarni ijodkorlik, kreativlik ruhida tashkil etish, yangi g‘oyalarni ta’lim jarayonida sinab ko‘rishga intilishi zarur. Yüklə 7,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|