Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta



Yüklə 7,27 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/373
tarix24.12.2023
ölçüsü7,27 Mb.
#193675
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   373
innovatsion

LUG‘ATLAR – XALQ XAZINASI 
Sh.A. Raximov
Fizika-matematika fanlari nomzodi, dotsent 
Donishmandlardan biri: “– Har bir xonadonning haqiqiy xazinasi lug‘atdir”, 
– deb aytgan ekan. Haqiqatda lug‘atlar – tilning avloddan avlodga o‘tishiga hissa 
qo‘shuvchi tengi yo‘q ko‘prik. Ular tilimizning naqadar serjilo va boy ekanligini 
aks ettiruvchi ko‘zgudir. Shu bilan birga ilm-fan va ta’limni lug‘atlarsiz tasavvur 
etish imkonsiz. 
Yurtboshimiz Sh.M. Mirziyoyev ona tilimizning rivojini ta’minlash 
maqsadida qator islohotlarga bosh bo‘lmoqdalar. Jumladan, 2020-yilning 
20-oktabrida 
Prezidentimizning “Mamlakatimizda o‘zbek tilini yanada 
rivojlantirish va til siyosatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-
6084-sonli farmoni imzolandi. Mazkur farmon asosida 2020-2030-yillarda o‘zbek 
tilini yanada rivojlantirish va til siyosatini takomillashtirish konsepsiyasi ishlab 
chiqildi. Mazkur konsepsiya asosida yaratilgan dasturda 
o‘zbek tili o‘quv 


14 
leksikografiya tarmog‘ini rivojlantirish, zamonaviy, yangi avlod o‘quv lug‘atlarini 
tuzish hamda ularning elektron shakllarini yaratish orqali sohalar bo‘yicha milliy 
terminologik tizimni takomillashtirish 
ustuvor vazifasi qo‘yildi
1
. Mazkur 
farmonda belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida qator lug‘atlar, 
lug‘atshunoslikka oid qator tadqiqotlar yaratilmoqda. 
Lug‘atlar, eng avvalo, tilning akkumulyativ (lotincha 
akkumulate
– 
to‘plash
2
) vazifasini bajarishiga xizmat qiladi. Har qanday lug‘at bir necha bosqich 
asosida yaratiladi. Lug‘at yaratuvchilar lug‘atdan yozuv turi va shaklini tanlashdan 
tortib, so‘zlar, ma’lumot turlarini tanlash, ma’lumot uchun joy tanlash (masalan, 
lug‘at maqolasida yoki ilovada) kabi barcha leksikografik qarorlar uchun asos 
bo‘lib xizmat qiladi. Lug‘at maqolalari ikki bosqich asosida shakllantiriladi. 
Dastlabki bosqich muloqotga yo‘naltirilgan bosqich bo‘lib, bunda ma’lum bir 
so‘zning izohiga qaratilgan matnni ishlab chiqish, qayta ko‘rib chiqish va tarjima 
qilish kabi jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Lug‘at maqolasining bilimga 
yo‘naltirilganlik darajasini aniqlovchi keyingi bosqich matnni qabul qilish 
(tushunish) bilan bog‘liq holatlar bilan shug‘ullanadi. Bunda lug‘at ma’lum bir 
narsa haqida aniq bilimlarni olish uchun xizmat qilishi muhim sanaladi. 
Lug‘atlarda ma’lum bir tushuncha xususidagi maksimal ma’lumot minimal tarzda 
izohlanishi muhimdir.
So‘zlarni jamlash, saralash, ularga izoh berish kishidan alohida bilim, iqtidor 
va mehnatni talab etadi. O‘rta asrlarning mashhur filologi Yustus Skaliger: “Agar 
kimdir og‘ir mehnat-u, azoblarga mahkum etilgan bo‘lsa, unga temirchi-yu
konchilar mashaqqatini ravo ko‘rmay qo‘yaqol-da, lug‘at tuzishni buyur: shu
ishning o‘ziyoq barcha mashaqqatlarning mashaqqatlirog‘idir”, – degan ekan. 
Mana shu jumlalarning o‘ziyoq lug‘at yaratishning naqadar mashaqqatli ekanini 
ko‘rsatadi. 
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yilning 20-oktabridagi “Mamlakatimizda o‘zbek tilini yanada 
rivojlantirish va til siyosatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-6084-sonli farmoni. 
https://lex.uz/docs/-5058351


Yüklə 7,27 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   373




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin