Buxoro davlat universitetining pedagogika

3-rasm. Gradatsiya sxemasi. 
 
Gorizontal orttirmalar yo'nalishi razmerga va nuqtalaming o'qlarga nisbatan 
joylanishiga bog'liq 
UHMHUin metodikasiga ko'ra erkaklar pidjakining asosiy detallari andazalarini 
razmerlar bo'yicha gradatsiyasida qirqma yon bo'lak mavjudligida orqa o'rta chiziq 
va old bo'lakning yon chizig'i barcha razmerlarda gorizontal orttirmalarsiz chiziladi. 
Shunga o'xshash yeng andazalari gradatsiyasida old chiziqlar o'zgartirilmaydi, yeng 
Belgi 
ishorasi 
Gorizontal bo Slab 
Vertikal bo'ylab 
Razmer yoki 
bo'y 
kattalash- 
tirilganda 
Razmer yoki bo'y 
kichray-
tirilganda 
Razmer 
yoki 
bo'y 
kattalash- 
tirilganda 
Razmer yoki 
bo'y kichray-
tirilganda 
+ 
O'ngga Chapga 
Tepaga 
Pastga 
- 
Chapga O'ngga 
Pastga 
Tepaga 

---

faqat tirsak chizig'ining nuqtalari siljishi natijasida kengaytiriladi. 
Yengni o'matish vaqtida kirishtirish haqini saqlab qolish maqsadida yeng 
kengligining umumiy gorizontal orttirmasi o'mizning umumiy orttirmasidan 0,1—
0,15 sm ga kattaroq olinadi. 
Bo'ylar gradatsiyasida dastlabki orttirma sifatida tayyor buyumlar bo'ylararo 
orttirmalar olinadi. Mavjud uslublarda tayyor buyumlarda bo'ylararo orttirmalar 
quyidagicha qabul qilingan: ko'ylak va palto uchun 3-4 sm; shimlarga — 4 sm; 
yubkalarga — 2-3 sm; pidjakka — 2 sm, uzun yeng uchun — 2 sm. 
Amaliyotda old va orqa bo'laklar gradatsiyasini osonlashtirish maqsadida 
detallar bo'ylama razmerlarining ko'krak chizig'idan pasti o'zgartiriladi, ya'ni bel va 
etak nuqtalari siljitiladi. Lekin bunday yondashuv bo'ylar kattalashganda ko'ndalang 
o'lchamlar o'zgarishini hisobga olmaydi. 
Ba'zi uslublarda bo'ylar o'zgaruvchanligiga qarab orqa, ko'krak kengligi 
hamda yeng o'mizlari kengligi o'zgarishi ta'kidlangan. Konstruksiyalash uslublarda 
tikuv buyumlarining asosiy detallariga har bir konstruktiv nuqta uchun razmerlararo 
va bo'ylararo orttirmalar qiymati buyumlarning yelkali hamda belli guruhlariga 
moslab ikkita jamlama jadvalda tuzilgan. Jadvalda har bir nuqta uchun yonma-yon 
razmer va bo'y uchun gorizontal hamda vertikal orttirmalar keltirilgan. 
Ishlab chiqarish sharoitida model detallarining dastlabki, ya'ni original 
andazalari model tavsiya qilingan razmerlar va to'lalik guruhining faqat bitta o'rta 
bo'y va razmeriga tayyorlanadi. Andazalarning qolgan razmer hamda bo'ylari esa 
dastlabki bo'y hamda razmerdagi andazalarni proporsional ravishda rasmiy 
qoidalarga ko'ra kattalashtirish yoki kichraytirish orqali olinadi. 
O'rta razmer va bo'ydagi tikuv buyumining andazalari asosida modelda tavsiya 
qilingan qator razmer hamda bo'ydagi andazalar komplektlarini loyihalash jarayoni