C++ proqramlaşdırma dili
Yüklə 362,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.1.6 Ş rtl rl d dl rin laq si ə ə ə ə ə ə ə ə
- Sayğacın_Başlanğıc_Qiym ti ə
- Dövrün_Sona_Çatma_Ş rti ə
- Sayğacın_D yişm si ə ə
- H lli. ə
- 3.2.3 do while operatoru
- H lli . ə
- 3.2.4 continue v break ə
- 3.3 switch operatoru
- $4 Funksiyalar . 4.1 Funksiya anlayışı
|
H lli . ə Bu zaman iki ş rtd n biri öd ndikd y ni istifad çinin daxil etdiyi d n 5 -d n kiçik ə ə ə
ə ə ə
ə
v ya 15 -d n böyük olduqda n tic doğru olur. Proqram kodu aşağıdakı kimi olar. ə ə ə ə #include
int main(){
int x;
std::cout<< "Her-hansi eded daxil edin \n "
std::cin>>x;
if (( x <
5 ) || ( x > 15 ))
"Sizin daxil etdiyiniz eded ya 5-den kicik, ya da 15 -den boyukdur" ;
else std::cout<< "Sizin daxil etdiyiniz eded 5 ile 15 arasindadir" ; } 3.1.5 İnkar operatoru İnkar operatoru verilmiş ş rti inkar edir v verilmiş ş rt yalan qiym t aldıqda doğru, ks ə ə
ə ə halda is yalan qiym t alır. İnkar operatoru ! somvolu il işar olunur. Misal üçün (!Bakı ə ə ə ə Paytaxtdır) ş rti yalan, (!2 böyükdür 5) ş rti is doğru qiym ti alır. ə ə
ə 3.1.6 Ş rtl rl d dl rin laq si ə ə ə ə ə ə ə ə C++ dilind tam tipli d dl rd n ş rt kimi isitfad ed bil rik. Bu zaman 0 v 0-dan kiçik ə ə ə ə ə
ə ə ə ə ə d dl r yalan, 0-dan böyük d l r is doğru qiym ti kimi baxılır. Başqa sözl 0-dan ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə baxmaq v dig r ş rtl rl m ntiq operatorları il birl şdirm k olar. Misal üçün ə ə ə ə ə ə ə ə
if ( 5 && (x> 8 )) std::cout<< "Bu setir cap olunacaq" ; Proqram kodunda 5 il x>8 ş rtl ri V operatoru il birl şir. ə ə ə
Ə ə ə 3.2 Dövr operatorları Dövr operatorları verilmiş m liyyatları bir neç d f t krar yerin yetirm k üçün istifad ə ə ə ə ə ə
ə ə ə olunur. C++ dilind 3 dövr operatoru istifad olunur for, while, do while ə ə 3.2.1 for operatoru for operatoru verilmiş m liyyatı t l b olunan sayda, misal üçün 10, 50 , 100 d f t krar ə ə ə ə
ə ə ə yerin yetirm k üçün istifad olunur. for operatorunda dövrl rin sayına n zar t etm k ə ə
ə ə ə ə üçün sayğacdan istifad olunur. Sayğac olaraq tam tipli d dl rd n istifad olunur. ə ə ə ə ə
ə Sintakisisi aşagıdakı kimidir: for ( Sayğacın_Başlanğıc_Qiyməti; Dövrün_Sona_Çatma_Şərti; Sayğacın_Dəyişməsi) { Proqram Kodu; } Bu zaman Sayğacın_Başlanğıc_Qiym ti, Dövrün_Sona_Çatma_Ş rti v ə ə
Sayğacın_D yişm sind n asılı olaraq Proqram Kodu t krar yerin yetiril c k. ə ə ə ə ə ə ə Sayğacın_Başlanğıc_Qiym ti ə Bu zaman biz sayğaca ilkin qiym t m nims tm liyik. Biz sayğaca m s l nin ş rtind n ə ə
ə ə ə ə ə asılı olaraq ist diymiz ilkin qiym ti m nims d bil rik. Qeyd edim ki, g r m s l d ə ə ə ə ə
ə ə ə
ə ə ə ə verilmiş kodu sad c n d f t krar yerin yetirm k lazımdırsa onda sayğacın ilkin ə ə ə ə ə
ə ə qiym tinin heç bir ön mi olmur v ad t n ona 0 v ya 1 qiym ti m nims dirl r. misal ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə üçün g r sayğac olaraq int tipli i d yiş nind n istifad ediriks onda ona i = 0; operatoru ə ə
ə ə ə ə ə
il başlanğıc 0 qiym tini m nims tmiş olarıq. ə ə ə ə
ə Dövrün sona çatma ş rti adından göründüyü kimi dövrl rin sayını mü yy nl şdirir. Bu ə ə
zaman sayğacın qiym tinin hansısa qiym tl müqais sind n istifad olunur. ə ə ə ə ə ə Sayğacın_D yişm si ə ə Dövrl rin t krarolunma sayını t nziml y n dig r parametr d Sayğacın d yişm sidir. Bu ə ə
ə ə ə ə ə ə zaman biz sayğacın qiym tinin h r-d f nec yenil nm sini göst ririk. ə ə ə ə ə ə ə ə for operatoruna aid proqram nümun l ri il tanış olaq. ə ə ə
Çalışma 5. for operatorundan istifad etm kl ekranda 5 d f "Salam Dunya" s trini çap ə ə ə ə ə ə ed n proqram t rtib edin. ə ə
ə Ekranda "Salam Dunya" s trini çap etm k üçün std::cout operatorundan istifad ə ə ə ed c yik. for operatorunun köm yi il bu m liyyatı 5 d f t krar icra etm liyik. Sayğac ə ə ə
ə ə ə ə ə
ə olaraq int tipli i d yiş ni elan ed k, int i; . Sayğaca başlanğıc olaraq 1 qiym ti ə ə
ə m nims d k, i = 1; . g r sayğacın qim ti h r d f 1 vahid artsaq v onda başa çatma ə ə ə
Ə ə ə ə ə ə ə ş rtini 6 - dan kiçikdir kimi vers k dövr 5 d f t krar olunar. ə ə
Sayğacın qiym tinin h r-d f bir vahid artırmaq üçün i = i + 1 operatorundan istifad ed ə ə ə ə ə ə bil rik. Sayğacın 6-dan kiçikdir ş rtini is i < 6; kimi. Yekun operator aşağıdakı kimi olar: ə ə ə
for ( i =
0 ; i<
6 ; i = i + 1 )
"Salam Dunya" ; }
Qeyd ed k ki, dövrün m liyyatlarının sayı 1 -d n çox olmadıqda {} möt r z l rind n ə ə ə ə ə ə ə ə
ə istifad etm y ehtiyac yoxdur, aşağıdakı kimi: ə ə ə
for ( i =
0 ; i<
6 ; i = i + 1 )
"Salam Dunya" ; Yekun proqram kodu bel olar: ə
// for operatoruna aid sade proqram
#include
int main(){
//saygac elan edek
int i;
for (i=
0 ; i<
6 ; i=i+
1 ) std::cout<< "Salam Dunya" ; } Çalışma 6. for dövr operatorundan istifad etm kl 1 -d n 10 -a kimi olan d dl ri ə ə ə ə ə ə ə
ekranda çap ed n proqram t rtib edin. ə ə H lli. ə for dövr operatorundan istifad etm kl 1-d n 10-a kimi d dl ri çap etm k üçün ə ə ə ə ə ə ə
ə sayğaca başlanğıc olaraq 1 qiym ti m nims d rik, sona çatma ş rtini kiçikdir b rab rdir ə ə
ə ə ə 10 götür rik (10 -da çap etm k üçün) , sayğacın qiym tini is h r-d f 1- vahid artırarıq. ə ə ə ə ə
ə ə H r -d f dövr t krarlandıqda sayğacın qiym tini ekranda çap ed rik. Proqram aşağıdakı ə ə ə
ə ə ə kimi olar:
#include int
main(){
int i;
for (i=
1 ; i<=
10 ; i=i+
1 ) std::cout< } Çalışma 7. for operatorundan istifad etm kl 3 -d n 7 -y q d r olan d dl rin c mini ə ə ə ə ə ə ə
ə ə ə ə hesablayan proqram t rtib edin. ə H lli. ə Proqram kodu bel olar. ə
#include
int main(){
int
i,S;
S= 0 ; for (i=
3 ; i<=
7 ; ++i)
S=S+i; std::cout< }
ə
ə ə ə ə ə hesablamaq üçün istifad ed c yik. Sayğaca ilkin qiym t 3, son qiym t 7 veririk v h r- ə ə ə
ə ə ə ə d f qiym tin inkrement il 1 vahid artırırıq. N tic d sayğac 3-d n 7-y bütün qiym tl ri ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə ə alır. S - dövrd n vv l 0 qiym tini m nims dirik. H r-d f dövr t krarlandıqda S -in ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
ə qiym ti i q d r artır. N tic d dövrün sonunda S özünd 3-d n 7-y q d r olan ə ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə d dl rin c mini saxlayır. ə ə ə ə
while operatorunda sayğacdan istifad olunmur, dövrl rin sayı while operatorunun ş rti ə ə ə il mü yy n olunur. Sintaksis aşağıdakı kimidir: ə ə ə
while ( Dövrün Başa Çatma Şərti ){ Proqram Kodu; }
Bu zaman n q d r ki, ş rt öd nir, y ni doğru qiym t alır Proqram Kodu t krar yerin ə ə ə
ə ə ə ə ə ə yetiril c k. Dövrün Başa Çatma Ş rti olaraq ist nil n ş rt verm k olar. ə ə
ə ə ə
ə ə
ə ə ə
ə ə t rtib edin. İstifad çi klavituradan müxt lif sayda d dl r daxil edir. n son daxil olunan ə ə ə ə ə ə Ə d din 0 olduğu m lumdur. İstifad çinin daxil etdiyi d dl rin c mini hesablayın. ə ə ə ə ə ə ə ə
ə Bu m s l nin h llind c min hesablamanın sonunu mü yy nl şdirm k üçün h r- ə ə ə
ə ə ə
ə ə ə ə ə d f daxil olunan d di 0-la müqais ed c yik. N q d r ki, istifad çinin daxil etdiyi ə ə
ə ə ə ə ə ə ə ə ə d d 0-dan f rqli olacaq, istifad çinin daxil etdiyi d d vv lc d n daxil olunan d dl rin ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
c minin üz rin lav olunmalıdır. İstifad çinin daxil etdiyi d di yadda saxlamaq üçün x, ə ə ə ə ə ə ə ə onların c mini yadda saxlamaq üçün s d yiş nind n istifad ed k. vv lc s -i 0-ra ə ə
ə ə ə Ə ə ə m nims tm liyik. x - is 0-dan f rqli h r-hansı bir d d m nims tm liyik. x = 1; Dövrün ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə başa çatma ş rtini f rqlidir operatorundan istifad etm kl ver c yik x != 0; . ə ə ə ə ə
ə ə Proqram kodu aşağıdakı kimi olar.
#include int
main(){
int
x,s; s = 0 ;
1 ; std::cout<< "" Zehmet olmasa ededleri daxil edin, sonda 0 \n;
while ( x!=
0 ){
std::cin>>x; s = s + x; } std::cout<< "Sizin daxil etdiyiniz ededlerin cemi = " < }
3.2.3 do while operatoru do while operatoru while operatoruna analojidir, sintaksis aşağıdakı kimidir:
{ Proqram Kodu; } while ( Dövrün Başa Çatma Şərti ); F rq ondadır ki, while operatorunda vvlc ş rt yoxlanırdı sonra Proqram Kodu icra ə ə ə ə olunurdu, do while operatorunda is vv lc Proqram Kodu icra olunur sonra ş rt ə ə ə ə ə
Calışma 9. Aşağıdakı işi yerin yetir n proqram t rtib edin. İstifad çi klaviaturadan ə ə ə ə müxt lif d dl r daxil edir. Proqram h min d dl ri q bul etm lidir. İstifad çinin daxil ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə etdyi d d 5 - bölündükd proqram bu bar d m lumat çap etm lidir. ə ə
ə ə ə ə ə ə H lli . ə Burada proqram sonsuz olaraq istifad çid n d dl r q bul edir. g r h min ə ə ə ə ə ə Ə ə ə d dl rd n hansısa biri 5 - bölünürs onda dövr dayanır v ekranda m lumat çap edir. ə ə ə ə ə
ə ə İstifad çinin daxil etdiyi d din 5- bölünm sini yoxlamaq üçün qalıq operatorundan ə ə ə
ə ə istifad ed c yik. ə ə ə
Proqram kodu aşağıdakı kimi olacaq:
#include int
main(){
int x;
do {
std::cin>>x; }
while ( x%
5 !=
0 );
std::cout<< "Sizin daxil etdiyiniz eded 5-e bolunur \n "
} 3.2.4 continue v break ə continue v break operatorları dövr operatorlarının daxilind istifad olunur. ə ə
break operatoru dövrd n d rhal çıxmaq üçün istifad olunur. ə ə ə continue operatoru is dövrün yeni tsikl keçm si üçün istifad olunur. ə ə
ə 3.3 switch operatoru switch operatoru seçim operatoru adlanır. switch operatorunun sintaksisi aşağıdakı kimidir:
( dəyişən ) { case qiymət1: /* əgər dəyişənin qiyməti == qiymət1 */
yerinə yetirilməli proqram hissəsi break ;
qiymət2:
yerin yetirilməli proqram hissəsi break ; ... default :
yerinə yetirilməli proqram hissəsi } switch opratoru d yiş nin qiym tini yuxarıdan aşağı case ifad sinin qarşısında dayanan ə ə
ə qiym tl yoxlayır v b rab r olarsa onda iki nöqt : - d n sonra g l n bütün operatorları ə ə ə ə
ə ə ə ə ə yerin yetirir. break rast g lin n yerd switch opratoru işini dayandırır v proqramda ə ə ə
ə ə switch -d n sonra g l n oprator yerin yetirilir. switch operatoru il bağlı mühüm ə ə ə
ə ə m qamlardan biri d odur ki, case ifad l rind qiym t kimi ancaq tam tipli d yiş nl rd n ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə istifad etm k olar (int) . default seçimind n istifad etm k vacib deyil. g r qiym tl rd n ə ə
ə ə Ə ə ə ə ə heç biri öd nm s onda default: seçimind göst ril n operatorlar yerin yetiril c k. ə ə ə
ə ə ə
ə ə ə
nümun proqram: ə
ə ə ə
ə ə
etdikd ekranda "qirmizi", 2 daxil etdikd "yashil", 3 daxil etdikd is "qara" s tri çap ed n ə ə ə ə ə ə proqram t rtib edin. g r istifad çi bu d dl rd n f rqli r q m daxil ets , ona m lumat ə Ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
verin. H lli. ə #include int main()
{ int
color = 0 ; std::cout<< "Zehmet olmasa 1,2 ve ya 3 qiymetini daxil edin: \n "
std::cin>>color; switch (color){
case
1 : std::cout<< "qirmizi" ;
;
2
"yashil" ;
break ;
3
"qara" ;
;
: std::cout<< "Zehmet olmasa 1,2 ve ya 3 daxil edin" ; } return
0 ; }
1. El proqram yazın ki, istifad çid n 2 d d q bul etsin v bunların böyüyünü çap etsin. ə ə ə ə ə
ə ə 2. El proqram yazın ki, istifad çid n 3 d d q bul etsin v bunların böyüyünü çap etsin. ə ə ə ə ə ə ə 3. El proqram yazın ki, istifad çid n 5 d d q bul etsin v bunların böyüyünü çap etsin. ə ə ə ə ə
ə ə 4. El proqram qurun ki, istifad çinin daxil etdiyi d d sayda ekranda 'a' simvolu çap ə ə ə ə etsin. 5. El proqram qurun ki, 1 il 100 arasında olan d dl r iç risind 3- qalıqsız bölün n ə ə
ə ə ə
ə d dl ri çap etsin. ə ə ə 6. Ele proqram qurun ki, 1 il 1000 arasında istifad çinin daxil etdiyi d d qalıqsız ə ə ə ə ə bölün n d dl ri çap etsin. ə ə ə ə
7. El proqram qurun ki, istifad çid n h r-hansı d d q bul etsin. g r bu d d 100-d n ə ə ə ə ə ə ə Ə ə
ə ə ə
böyük olarsa onda ekranda 100 d f 'c' simvolu çap etsin, 50 il 100 arasında olarsa ə ə
ə ekranda h min d d sayda 'b' simvolu çap etsin, 50 -d n kiçik olarsa h min d d sayda ə ə ə
ə ə ə ə 'a' simvolu çap etsin. 8.(*) for dövr operatorundan istifad etm kl ekranda sonsuz olaraq "unix" k lm sini çap ə ə ə
ə ə ed n proqram yazın. ə 9. while dövr operatorundan istifad etm kl ekranda sonsuz olaraq "linux" k lm sini çap ə ə ə
ə ə
ed n proqram yazın. ə $4 Funksiyalar. 4.1 Funksiya anlayışı Funksiya adı olan kod hiss sidir hansı ki, proqramın ist nil n yerind n "çağırıla" bil r. ə ə ə
ə ə Funksiyanı çağırdıqda o icra olunmağa başlayır v işini yekunlaşdırdıqdan sonra "geri ə qayıdır". Bundan lav funksiyanı çağırark n ona parametr d ötürm k olar. ə ə
ə ə
Proqramda funksiyadan istifad ed bilm k üçün vv lc onu "elan" etm k t l b olunur. ə ə ə ə ə ə
ə ə ə Funksiyanın elanı s trind funksiyanın adı, q bul etdiyi parametrl rin tipi v qaytardığı ə ə
ə ə n tic nin tipi göst rilir. ə ə ə Funksiyanın elanı sintaksisi aşağıdakı kimidir: Funksiyanın_tipi Funksiyanın_adı (Parametrlər) ; Funksiyanın_tipi Funksiyanın_tipi funksiyanın qaytardığı n tic nin tipini bildirir. H r-bir funksiya icra ə ə
ə olunduqda mü yy n n tic qaytara bil r, misal üçün d d, simvol, s tir. Bu zaman ə ə ə ə
ə ə ə
ə funksiyanın tipi olaraq d d, simvol, s tir v.s. tip göst rilir. g r funksiya heç bir n tic ə ə ə
Ə ə ə ə
qaytarmırsa bu zaman Funksiyanın_tipinin yerin void yazılmalıdır. ə Funksiyanın_adı Funksiyanın_adı funksiyaya müraci t etm k üçün istifad olunur. ə ə ə Parametrl r ə Parametrl r funksiyaya ötürül n başlanğıc m lumatların tipini bildirir. Bu zaman ə ə ə parametrl rin tipi v adı vergüll ayrılmaqla sıralanır, aşağıdakı kimi: ə ə ə tip1 par1, tip2 par2, v.s. Qeyd ed k ki, parametrl r s trind sas tipl r ön mlidir, adlar buraxıla bil r. ə ə ə ə ə ə ə ə tip1, tip2, v.s. g r funksiya heç bir parametr q bul etmirs bu zaman parametrl rin yerin void Ə ə
ə ə ə ə yazılmalıdır. |