Cabbar Mämmädov Dİplomatik psixologiYA

dair dövrümüzä qädär bir sıra mötäbär yazılı sänädlär gälib çatıb. 
Astronomlardan  Halley  (06.03.1716),  Şarl  Meser  (17.06.1777),  Tiberuus  Kavelo  (1783),  Truvelo 
(29.08.1871), Şaferik (24.04.1874) vä digärläri müxtälif vaxtlarda fäzada onların özläri üçün dä anlaşılmaz olan 
bu  uçan  texniki  qurğuları  müşahidä  etdiklärini  yazırlar  (xüsusän  dä,  näinki  süni  peyklärin,  hätta  dirijablın  da 

www.uemu.birolmali.com
                                                   
Urmu Kitabxanasi
 
112 
icad olunmadığı bir dövrlärdä). 
Şübhäsiz,  hämin  dövrlärdä  bu  obyektlärlä  rastlaşanların  sayı  yüz  minlärlädir.  Lakin  onların  böyük 
äksäriyyäti o dövrün täsävvür säviyyäsinä uyğun olaraq fikrini cin, mäläklär vä b. ilä rastlaşması kimi formula 
etdiyindän müasir elm onların ifadälärini az mötäbär fakt kimi qäbul edir. 
XX äsrlärdä qäzetlärin meydana  gälmäsi ilä problem qäzetlär säviyyäsindä  müzakirä olunmağa başlayır, o 
cümlädän: ?.08.1809 tarixli «Cornel of neçurel xistorii...», 7.09.1820 tarixli «Annale de şimi», 23.05.1909 tarixli 
«Uikli  dispatç»,  20.05.1909  tarixli  «Deyli  Meyl»,  31.01.1913  tarixli  «London  standart»  vä s.  adlı  Avropa 
qäzetlärindä  bu  obyektlär,  onların  hämin  äräfälärdä  hansısa  bölgädä  görünmäsi,  täsviri  vä s.  barädä  ätraflı 
mälumatlar därc edilmişdir. 
Täkcä  yazılı  ädäbiyyat  deyil,  Yer  küräsinin  müxtälif  xalqlarının  şifahi  ädäbiyyatı  da  bu  fenomenä  dair 
materiallarla doludur. O cümlädän, mäsälän: ABŞ-ın Vayominq ştatındakı Bih-Horn dağları ätäklärindä indiyä 
qädär  dä  daşdan  hörülmüş  qädim  bir  «cadugär  arabası»nın  qırıqları  qalmaqdadır.  Yerli  hinduların  dediklärinä 
görä,  onu,  onların  qädim  äcdadları  «göydän  gälmiş  adamlar»ın  şäräfinä  onların  «uçan  arabasına»  bänzädib 
yaratmışlar. Onların dediyinä görä, bura, sämadan gälmiş adamların Yerä endiyi yerdir vä onların äcdadları da 
bu qurğunu tikdilär ki, növbäti däfä säma adamları gäldikdä öz ävvälki eniş yerlärini tanıya bilsinlär. Kanada vä 
Minnesota hindularının dediklärinä görä, avropalılar oralara gälän vaxta qädär oralarda çox tez-tez sässiz uçan, 
bäzän  dänizin  üstünä  dä  qona  bilän  nähäng  dairävi  arabalar  görmäk  mümkün  idi.  Avropalıların  oralara  ayaq 
açması  ilä  onlar  da  itdilär;  Peru  xalqlarının (Tiaxuanko  r-nu)  rävayätlärindä  nähäng,  parlaq  säma  arabalarında 
gälmiş  «gözäl  insanlar»dan  söhbät  açılır.  Onlar  hündürboylu,  parlaqsaçlı  vä  qäribä  paltarda  idilär;  German 
xalqlarının  inamına  görä,  onların  äcdadları  buralara  «uçan  qüllälär»dä  gäliblär;  Podoli  slavyanlarının 
rävayätlärindä insanın birinci däfä Yerdä yox, tamam başqa ulduz sistemindä yaradıldığından söhbät açılır. Onlar 
sonradan  gälib  Yerdä  mäskunlaşıblar;  Analoji  fikir,  yäni  insanlığın  ävvälcä  bir  başqa  ulduz  sistemindä, 
qalaktikada  dünyaya  gälib,  sonra  Yer  planetinä  köçmäsi  Afrika,  Asiya  vä  Amerikanın  bir  çox  xalqlarının 
mifologiyasında  da  eynilä  täkrarlanır.  Bunlardan  bäzilärinin,  o  cümlädän,  Peru  xalqlarının,  Kalimantan  adası 
xalqlarının,  qädim  mayyaların  vä b.  rävayätlärindä  isä  hätta  insanlığın  ilk  mäskunlaşdığı  ulduz  sisteminin 
täxmini  istiqamäti  dä,  däqiqläşdirilir:  Bu  –  Ülkär  bürcünün  ulduzlar  sistemindän  biridir;  Afrika  doqonlarının, 
Yeni  Zelandiya  maorilärinin,  Pasxa  adaları  sakinlärinin,  Sibir  ketlärinin  vä b.-nın  äsatir  vä  rävayätlärindä  dä, 
yadplanetlilär barädä çoxsaylı mälumatlar var. 
Yeri  gälmişkän  Tövratda  da  «uçan  boşqablar»  barädä  maraqlı  mälumat  var.  Belä  ki,  Peyğämbär  İezekl 
barädä  olan  hissädä  Peyğämbär  İezekl  vähyläri  ona  parlaq  işıq  saçan,  uçan  nähäng  arabada  gälmiş  qäribä 
insanların  gätirdiyini  bildirir,  hämin  maraqlı  uçan  qurğunun  vä  ondan  düşüb  gälän  insanabänzär  mäxluqların 
(«mäläklärin») täsvirini verir. 
Bütün  bu  mäsälälär  räsmi  elmin  bu  fenomeni  inkar  etmäsini  hälälik  mümkünsüz  edib.  Äksinä,  bütün 
dövrlärdä  bir  sıra  çox  nüfuzlu  alimlär  ona  münasibät  bildirib,  bu  fenomenin  sirrini  açmağa  cähd  göstärmişlär. 
Tanınmış nüfuzlu alimlärdän Aristotel, Sialkovski, Eynşteyn vä b. bu sıradandırlar, yäni onlar da yadplanetlilär 
mäsäläsinä ciddi diqqät verib, bu barädä müäyyän mülahizälär söylämişdilär. 
Bu izahlara gäldikdä isä, hämin bu  Yerdänkänar sivilizasiyaların nä olması mäsäläsi ilä bağlı indiyä qädär 
iräli sürülmüş versiyaları, äsasän, aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq mümkündür: 
  Birinci – än geniş yayılmış versiyaya görä, onlar – uzaq planetlärdän, ulduz sistemlärindän, qalaktikalardan vä s. gälmiş 
şüurlu varlıqlardır (özü dä, ola bilsin, bir yox, bir neçä färqli planet, ulduz sistemi vä s.-dän). Bu versiyanın özü dä bir 
neçä variantdan ibarätdir: 
a)  Onlar Günäş sistemindän känarda, kainatın hansısa digär bir küncündä yaranıb, inkişaf etmiş şüurlu mäxluqlardır; 
b)  Onlar  uzaq  qalaktika  sakinlärinin  özläri  yox,  onların  Yeri  tädqiq  üçün  göndärdikläri  biorobot,  holoqramma  vä s. 
tipli alätläridir; 
v)  Onlar bir zaman Yerdä mövcud olan sivilizasiyalar zamanı Yeri tärk edäräk digär ulduzlarda, qalaktikalarda vä s. 
mäskunlaşmış insan övladlarıdır. Sonradan Yer sivilizasiyası tänäzzülä uğradığından onlarla älaqä käsilib. Onlarsa 
hälä dä öz sivilizasiyalarını saxladıqlarından, yüksäk texniki märhälädädirlär vä mütämadi olaraq öz ulu vätänlärini 
yoluxurlar; 
q)  Onlar insanların başqa planetdä, ulduzda vä s. yaşayan äcdadlarıdır. Belä ki, insan ilk olaraq mähz orada meydana 
çıxıb, sonra Yerä köçüb. «uçan boşqab» da, hämin ulduz, planet sistemi sakinlärinin Yerdäki häyat eksperimentinä 
näzarät üçün göndärdikläri tädqiqat aparatları vä heyätläridir... 
  İkinci versiyaya görä, onlar heç dä uzaq planetlärdän gälmäyib, insanla birlikdä eynilä hämin bu Yer küräsindä yaşayan 
digär bioloji mutasiyadırlar, mümkündür ki, hätta insanın növ müxtälifliyidirlär. Başqa sözlä, onlar da, insan kimi Yer 
küräsinin sakini – canlılardandırlar, lakin digär canlılardan färqli olaraq onlar yer altında vä ya okeanın därinliklärindä 
yaşayırlar,  elmi-texniki  täräqqi  baxımından  insanı  qabaqlayıblar.  «Bermud  üçbucağı»,  «Şeytan  dänizi»  vä s.  kimi 
anomal yerlär onların yeraltı dünyalarının darvazalarıdırlar; 
  Üçüncü versiyaya  görä,  onlar  ümumiyyätcä,  bu  ölçüdä  deyil,  tamam başqa  ölçüdä  –  beşinci  ölçüdä,  mäkanın  paralel 
qatlarında yaşayan canlılardandır. Ufologiyada Nyu-York universitetinin professoru R.Şapironun bu fikri mäşhurdur ki, 
häyatın  su-karbon  modelinin  universallığı  hipotezası  astro-biologiyanın  täräqqisini  tormozlayan  «än  zärärli 
ehkamlardandır». Digär amerikan professoru astrofizik Fred Hoyl deyir: «İnsanlar onların här addımına näzarät edän 
özgä bir şüurun oynadığı böyük oyunda kiçik piyadalardır. Bu yad şüur, özgä kähkäşanda, beşinci ölçüdä mövcuddur, 

www.uemu.birolmali.com
                                                   
Urmu Kitabxanasi
 
113 
onun  fizika  vä  kimya  qanunları  da  bizimkilärdän  tamamilä  färqlänir.  O,  bizi  mähdudlaşdıran  zaman  vä  mäkan 
baryerini  däf  etmäyi  öyränib.  Bu  fövqälşüurlu  varlıqlar  bizdän  o  qädär  färqlänirlär  ki,  onları  bäşär  terminläri  ilä 
täsvir etmäk qeyri-mümkündür. İnsanlar bütün yaratdıqlarını onların sayäsindä yarada biliblär». Bir başqa amerikan 
tädqiqatçısı  C.Kilin  yazdıqlarından:  «Biz  görä  bilmädiyimiz  enerjilärlä  ähatä  olunmuşuq.  Mümkündür  ki,  bu 
enerjilärdän bizim  görä bilmädiyimiz  obyektlär,  canlılar,  hätta  bütöv  dünyalar yaranır. Lakin bizim  onları  här  hansı 
bir variantda görüb, duyub eşidä bilmämäyimiz hälä onların mövcud olmaması demäk deyil». Analoji mövqeyi fransız 
alimi  Jak  Valle,  italyan  alimi  L.Bokkon,  rus  alimlärindän  akademik  V.P.Kaznaçev,  fizika-riyaziyyat  elmläri  doktoru 
V.Baraşenko (eläcä dä, öz dövründä K.E.Sialkovski) vä b. da müdafiä etmişlär; 
  Dördüncü versiyaya görä – onlar, mäkanın deyil, zamanın paralel qatlarında yaşayırlar, başqa sözlä, «başqaplanetlilär» 
bu zämanäyä xüsusi «zaman maşını» vasitäsilä keçmişdän (supersivilizasiyaya malik Atlantida dövrü keçmişindän) vä 
ya gäläcäkdän gälirlär. Eynşteyn bu färziyyänin aktiv müdafiäçilärindän olub; 
  Beşinci versiyaya görä, onlar – müxtälif ölkälärin fövqälmäxfi super härbi täyyaräläridirlär; vä ya Yerä düşmüş «Uçan 
boşqab» qırıqları isä Yerä qayıdan, yaxud uğursuz start götürmüş süni kosmik raketlärin dağılmış hissäläridirlär (texniki 
izah); 
  Altıncı versiyaya görä, o – adi hallyusinasiya effektidir (psixoloji izah), o cümlädän; 
a)  «Uçan  boşqab»  şahidläri  onu  adätän  gecälär  müşahidä  edirlär,  bu  da,  gecänin  xüsusi  hipnotik-relaksasiyaedici 
täsirindän töräyän hissi aldanmadır (sensor illüziyadır); 
b)  «Uçan boşqab»ın xüsusi aktivliklä müşahidä edildiyi bölgälär özünün müäyyän geoloji strukturu ilä seçilir. Belä ki, 
mäs.,  civä  yatağı  olan  yerlärdä  buxarlanan  civä  toksininin  täsirindän  o  yerdäki  insanların  gözünä  müxtälif 
qarabasmalar göründüyü mälumdur; 
v)  «Uçan boşqab» – «materiallaşmış fikir» hadisäsidir. Belä ki, hipnoz altında olan adamın täsävvüründä tutduğu vä 
müäyyän  küncä  yönältdiyi  predmeti  hämin  yerdä  fotoaparat  vasitäsilä  qeydä  almağın  mümkünlüyü  elmä 
mälumdur.  Kütlävi  psixoz  halında  olan  adamlar  kütläsinin  sämada  «uçan  boşqab»  axtarışı  da,  beläcä,  gec-tez 
«häqiqi» «uçan boşqab» şäklindä täzahür edä bilär; 
...vä s... 
  Yeddinci  versiyaya  görä  –  ümumiyyätcä,  «yerdänkänar  sivilizasiya»  vä  onların  Yerdä  här  hansı  izläri  mövcud  deyil. 
Äldä olunan faktlar isä, olsa-olsa müxtälif fiziki-täbiät hadisäsidir, o cümlädän, müşahidä olunan «Uçan boşqablar»: 
a)  komet vä ya bolidlärin növmüxtälifliyidir (meteoroloji izah); 
b)  küräşäkilli ildırımın növmüxtälifliyidir (elektromaqnetik izah); 
v)  ionlaşmış hava kütläsidir (elektromaqnetik izah); 
q)  lazer qurğuları şüalarının buludlardan olan inikasıdır (optik izah); 
ğ)  sınan Günäş şüalarının zond effektidir (optik izah); 
d)  öz maqnit sahäsi hesabına yaranan plazma kütläsidir; 
e)  müäyyän  situasiyada  spontan  yaranan  täbii  sinxrofazatrondur  (zärräcik  sürätländiricisidir)  vä  onun  buraxdığı 
şüalar da, daxildä yaranan «Vavilov-Çerenkov» effektinin näticäsidir (kvant izahı); 
...vä s... 
  Bir  başqa  ehtimala  görä  «uçan  boşqab»,  ümumiyyätcä,  mif,  uydurma,  psixoloji  vasitädir  (mäs.,  amerikan  ufoloqu 
M.Lindeman) bu ehtimalı söyläyänlärin qänaätinä görä «uçan boşqab» şayiäsini müxtälif dövlätlär öz çirkin ämällärini 
ört-basdır etmäk, «uçan boşqab»ın adına yazmaq üçün uydurublar. 
Vä s. 
Eyni zamanda, «uçan boşqab» adı altında bir neçä färqli effektdän söhbät getmäsi ehtimalı da istisna deyil. 
Yäni, birisinin gördüyü «uçan boşqab» – qonşu känddä yerläşän meteoroloji idaränin zondu, digärinin gördüyü 
–  uçan  meteorit,  üçüncüsünün  gördüyü  –  nä  isä  küräşäkilli  ildırım,  vä  nähayät,  hansısa  birinin  gördüyü  isä, 
häqiqätän dä, yerdänkänar mänşäli cihaz vä ya varlıq ola bilär. 
Bir sözlä, okkult elmlärin Yerä yerdänkänar sivilizasiya nümayändäläri täräfindän gätirilmäsi ehtimalı da, öz 
mäntiqinä malikdir. 
* * * 
Bu  bölmädä  deyilänläri  yekunlaşdıraraq  bir  şeyi  qeyd  edirik  ki,  dünyanın  insan  beyni  täräfindän 
qavranılmamış  vä  ya  hälälik  qavranılmamış  qatları  da  yetärincädir.  Okkult  täsirlär  dä  dünyanın  bu  qatlarının 
reallıqlarındandır.  Amma  biz  ümumän  sirli  biliklär  aläminä  az-çox  aidiyyatı  olan  här  käs  üçün  ciddi  şärt  olan 
«ezoterik  mäxfilik»  prinsipinä  riayät  edäräk,  bu  barädä  bundan  artıq  nä  isä  danışmağa  zärurät  bilmirik.  Bu 
deyilänlärdänsä mäqsäd yalnız bu täsirlärin dä mexanizmi barädä ümumi täsävvür yaratmaq idi. Ondan nä näticä 
çıxarmaq işi här käsin öz işidir. 
  
 
Bütövlükdä  bu  cämi  hämlä,  hücum  fändläri  kitabın  ikinci  hissäsindä  vahid  bir  sterjinä  düzüläräk  konkret 
proqram halına salınır. 
 

www.uemu.birolmali.com
                                                   
Urmu Kitabxanasi
 
114 
 

  
2-Cİ HİSSÄ 
  
 
V фясил.  VİRTUAL MÜHARİBÄ METODLARI 
 

  
Davranış vä düşüncälärin neyrostrateji proqramlaşdırılması metodu 
(«Atom bombasına qarşı psixoloji bomba») 
  
 
Kitabın  birinci  hissäsindä  insanlara  täsirin  ümumi  mexanizmi  izah  edildi.  Lakin  orada  izah  edilänlär  bu 
metodların qeyri-sistemli dağınıq täsviri idi. Adi häyatda bunlar çox az halda bir-birindän färqländiriläräk ayrı-
ayrılıqda  tätbiq  edilir.  Yäni  insanlar  hansısa  mäqsädi  äldä  etmäk  üçün  öz  dünyagörüşlärinin,  baxışlarının, 
täcrübälärinin,  imkanlarının,  qabiliyyätlärinin  vä s.  onlara  icazä  verdiyi  cämi  vasitälärdän  kompleks  şäkildä 
istifadä  edirlär  ki,  bu  da  bir  çox  hallarda  yuxarıda  sadalanan  vasitälärin  eyni  zamanda  bir  neçäsini  ähatä  edir. 
Lakin burada müäyyän bir paradoks var: Bäzän eyni bir mäqsädlä bağlı sadalanan cämi bu vasitälärin hamısını 
tätbiq etmäklä heç nä äldä etmäk mümkün olmadığı halda, äksinä, bir başqası onlardan cämisi bir-ikisi vasitäsilä 
lazımi näticäni äldä edä bilir. Bütün problem isä bu cämi täsir vasitälärini harada, hansı kombinasiyada işlätmäk 
mäsäläsindädir. Belä ki, bu fändlärin qeyri-sistemli, xaotik tätbiqi, xeyirdän daha çox ziyan gätirä bilär. 
  Nümunä üçün, mäs., Qarabağ müharibäsinin bir çox döyüşlärindä azärbaycanlılar ağır texnika baxımından ermäniläri 
üstäläsä  dä,  qäläbä  çätinliklä  başa  gälirdi  vä  ya  heç  mümkün  olmurdu.  Bütün  problemsä  ondan  ibarät  idi  ki,  dağlıq 
şäraitdä  (älälxüsus,  sürüşkän  qış  aylarında)  bütün  növ  ağır  texnikanın  (mäs.,  60  tonluq  ağır  tankların),  düztuşlanan 
bütün artilleriya növlärinin (mäs., «Qradların») vä b.-nın effekti «mänfi sıfır»dan da aşağı olduğu halda, Azärbaycan öz 
qoşunlarını äsasän bu tip silahlarla tächiz etmäyä çalışırdı. Qarşı täräfsä äksinä, öz qoşunlarını bu baxımdan maksimum 
effektli  olan  yüngül  silahlarla  (mäs.,  qranatomyot,  pulemyot,  qumbara,  snayper,  gecägöstärän  binokl,  AQS,  zirehli 
paltar [bronojilet] vä s.-lä – hansılar ki, bizdä bütöv rotaya cämisi bir-iki ädäd düşür, ya düşmürdü) Şvarsneggersayaq 
tam  tächiz  edilmiş  çevik  quru  qoşunları  şäklindä  komplektläşdirmäyä  üstünlük  verirdi  (bizdä  olan  mälumata  görä 
Azärbaycan ordusunda indi bu baxımdan väziyyät däyişilib). 
Konkret sistem ardıcıllığı ilä täsir  isä  müäyyän  bir proqram ämälä gätirir  ki, aşağıda biz belä kombinasiya 
variantlarından birini tärtib etmäyä cähd edirik. 
Müasir  elmdä  bu  kateqoriyadan  olan  hälälik  cämisi  bir  psixoloji  aparat  mövcuddur  –  «Neyrolinqvistik 
proqramlaşdırma» (NLP) metodu. Lakin o, bir sıra zäifliklärdän, qüsurlardan, mähdudiyyätlärdän dä xali deyil 
ki, bunların bir qismi aşağıda sadalanacaq. Häläliksä onun mäzmunu barädä müxtäsär olaraq: 
«Neyrolinqvistik  proqramlaşdırma»da  ilk  ävväl  täsir  obyektinin  beynindä  qütb  täşkil  edän,  bir-biri  ilä 
räqabät aparan inam, baxış vä maraqları, eläcä dä, buna görä yaranan dissonansı, diskomfortluğu axtarılıb tapılır, 
müäyyänläşdirilir.  Sonrakı  märhälädä,  xüsusi  fändlär  vasitäsilä,  ona  bu  väziyyätinin  (sosial,  iqtisadi,  mädäni, 
fiziki vä s., bunun näticäsi olaraq isä psixoloji väziyyätinin) qeyri-älverişli, diskomfort olduğu ona başa salınır vä 
häyati  situasiyanı  başqa  cür  qavraması,  insanlarla  münasibätini  başqa  cür  qurması  üçün  täbliğat  vasitäsilä 
şüurunda  müvafiq  däyişikliklär  edilir.  Täsirgöstärän  şäxsin,  yäni  instruktorun  bu  täsiri  ilä  obyekt  bu 
diskomfortluğu necä däf edib, rahatlığa necä nail olmağı, bunun üçün onun nä etmäli olduğunu, ondan nä täläb 
olunduğunu  ‘‘başa  düşdükdän’’  sonra,  artıq  müstäqil  olaraq  (daha  doğrusu,  beyninä  yeridilmiş  hämin  yeni 
qavrayış  stereotipinä  uyğun  olaraq)  öz  väziyyäti,  yaşantıları,  gündälik  fäaliyyäti  vä s.  barädä  informasiya 
toplamağa  başlayır.  Özünün  hazırkı  (real)  vä  arzuolunan  (mümkün)  väziyyätlärini  müqayisä  edäräk,  täräfdaş 
özünün  hiss  vä  ähvalının  komfortluğuna  nail  olmaqdan  ötrü  hansı  resurslarını  säfärbär  edib,  hansı  addımları 
atmaq lazım olduğunu öz-özü üçün müäyyänläşdirir (bax: ädäbiyyatlara ~  211;  264; vä s.). 
Adından  vä  mäzmunundan  da  göründüyü  kimi  «Neyrolinqvistik  proqramlaşdırma»:  1)  Yalnız  sırf  täbliğat 
metodları ilä insanların davranış vä düşüncäsinä täsiri näzärdä tutur vä qeyri-täbliğat metodlarını – hansılarını ki, 
biz burada täşviqat vä sanksiya metodları adlandırırıq – nä adına, nä dä mäzmununa görä heç cür özündä ehtiva 
edä bilmir; 2) Bu täbliğat qaydalarının özü dä mükämmäl deyil. Belä ki, bu mövzu ilä älaqädar bizä mälum olan 

www.uemu.birolmali.com
                                                   
Urmu Kitabxanasi
 
115 
ädäbiyyatların heç birindä göstärilmir ki, näyinsä subyektiv däyärini konkret adresatın näzärindä artırıb-azaltmaq 
üçün  konkret  olaraq  näyi,  necä  etmäk  lazımdır;  3)  Bu  metod,  ümumiyyätcä,  räy  vä  baxışlarda  olan  hazır 
problem, çat, ziddiyyät, täräddüd vä s. zäminindä işläkdir. Onların süni yolla generasiyası üçün ‘‘Neyrolinqvistik 
proqramlaşdırma’’nın  praktik  olaraq  vasitä  arsenalı  kifayät  deyil;  4)  Burada,  hämçinin  düşüncälärdä 
formalaşdırıla  bilinän  hansısa  tämayüllärin  davranışlara  ‘‘tärcümä  olunub’’  praktik  realizä  sferasına  keçmäsi 
mäsäläsi,  faktik  olaraq,  häll  oluna  bilmir.  Äksinä,  obyekt  ‘‘iki  ayağını  bir  başmağa  diräyib’’  hansısa 
‘‘leksiyalara’’ qulaq asmaqdan imtina etsä vä yaxud belä spekulyasiyalara qarşı immunitetä malik olsa, o zaman 
bu metod boş ‘‘çäränçilik’’ hüdudundan o yana gedä bilmir. 
Bir  sözlä,  adi  häyatda  insanlar  bir-birinin  davranış  vä  düşüncälärinä,  ähvallarına,  meyllärinä  vä s.  täsir 
göstärmäk,  onlardan  öz  mäqsädläri  üçün  istifadä  etmäk  üçün  adi  rüşvät  vermäkdän,  väzifädä  iräli  çäkmäkdän 
tutmuş,  hädä-qorxu,  sui-qäsd,  diversiya-terror,  sabotaj,  şantaj,  fiziki  güc  tätbiqi,  uşağını  oğurlatma,  evini, 
maşınını  yandırma,  işdän  çıxarma,  ona  acıq  verän  häräkätlär  etmä,  polisä  müraciät  etmä  vä s.  kimi  yüzlärlä 
metodlardan istifadä edirlär ki, «Neyrolinqvistik proqramlaşdırma» bu kimi täsir üsullarını öz arsenalı hüduduna 
aid edä bilmäkdän yerlä-göy qädär uzaqdır. 
Nisbätän bäsit dildä deyilsä o, bir növ adi ‘‘moizä’’ qaydalarıdır ki, xalq arasında çoxdan bu kimi metodlarla 
täsirin azeffektliliyini göstärmäk üçün bir sıra ifadälär yaranıb, mäs., «‘‘Kiş!’’ demäklä sürünü zämidän çıxarmaq 
olmaz», «‘‘Çax-çux’’ baş ağrıtsa da, däyirman öz bildiyini edär» vä s. kimi. 
Deyilänlär, müasir elmdä davranış vä düşüncälärin, meyllärin, ovqatların vä s. modelläşdirilmäsi mäqsädilä 
yaradılmış vä hazırkı dövrdä hälälik yeganä vä än aktual täsir metodu olan «Neyrolinqvistik proqramlaşdırma» 
üsulunun  mükämmällikdän  nä  qädär  uzaq  olduğunu  göstärmäk  üçün  elä  bilirik,  kifayät  edär.  Mähz  bütün  bu 
säbäblärdän burada, sadalanan hämin qüsurları aradan qaldırılmış yeni bir psixoloji diversiya proqramı işlänib-
hazırlanır (qurulmasına cähd göstärilir) ki, bizim fikrimizcä bu variant effektliyinä görä indiyä qädär yaradılmış 
digär  bu  säpkili  cämi  proqramlardan,  o  cümlädän,  älälxüsus  bugünkü  Qärbdä  älahiddä  populyarlıq  qazanmış 
hämin o «Neyrolinqvistik proqramlaşdırma» üsulundan qat-qat üstün olmalıdır, o cümlädän: 
1) Bizim täklif etdiyimiz bu variant mövcud vä mümkün bütün täsir üsullarını özündä ehtiva etmäsinä vä ya 
çatışmayanlara boş yer saxlamasına görä indiyäqädärki bütün bu tipli täsir metodlarından daha universal, ümumi 
vä  sistemlidir.  Bu  xüsusiyyätinä  görä  onu  –  informatika  dili  ilä  deyilsä  –  müäyyän  mänada  «Neyrolinqvistik 
proqramlaşdırma» üsulunun «2001-ci il versiyası» adlandırmaq olar; 2) «Neyrolinqvistik proqramlaşdırma»dan 
färqli olaraq burada täsirin bir täkcä verbal deyil, eyni zamanda, häm dä çoxsaylı qeyri-verbal vä qeyri-psixoloji 
formalarından  istifadäyä  dä  geniş  yer  ayrılır;  3)  Burada  täsir  üçün,  belä  deyilsä,  ‘‘äl  altında’’  hazır  psixi 
komponent  (qüvvä  vä  ya  fäaliyyät,  mövqe  vä  ya  maraq,  oxşarlıq  vä  ya  färq  vä i.a.)  yoxdursa,  bütün  hallarda 
müvafiq  detonasiya  qaydaları  ilä  onların  süni  täşkil  edilmäsi  variantları  näzärdä  tutulur,  şärh  edilir  ki,  son 
näticädä obyektin (individ vä ya çoxluğun) räy vä baxışlarının, davranış vä xarakterinin, ähvalının, meylinin vä s. 
korrektä  edilmäsi  bu  kontekstdä  ümumi  detonasiyanın  reduktiv  effekti  kimi  meydana  çıxır;  4)  Metod 
psixoanalitika, analitik psixologiya vä s. kimi tälimlärin dä prinsiplärini özündä ehtiva edir; 5) Metod universal 
olub, sosial (irqi, irsi, etnik, sinfi, siyasi, regional vä s.) mänsubiyyätindän asılı olmayaraq istänilän färd vä ya, 
sosial tärkibindän asılı olmayaraq? istänilän qrup, cämiyyät, dövlät vä s. üçün eyni däräcädä yararlıdır (şübhäsiz, 
burada deyilmäyän şeylär dä hälä yetärincädir ki, biz burada yalnız geniş dairäyä yayılması mäslähät bilinän 
mäqamları açıqlayırıq). 
Son olaraq bir daha qeyd edirik: burada bütün bu «qadağan olunmuş» metodların müfässäl açıqlanmasından 
yeganä mäqsäd ondan ibarätdir ki, onsuz da onların çoxu güclülärä mälumdur vä onlar täräfindän zäifläri itaätdä 
saxlamaq üçün aktiv istifadä olunur. Eyni zamanda, onların atom bombasından tutmuş insanı mähv etmäyin än 
çeşidli növlärinä qädär här cür silah cäbbäxanaları var. Qoy zäiflär dä onların atomlarından müdafiä üçün belä 
sadä  dä  olsa  silaha  malik  olmuş  olsunlar.  Hämçinin,  ümumi  oyun  qaydalarından  hamının  xäbärdar  olması 
kimlärinsä  mälumatsızlığından  spekulyasiya  mäqsädilä  istifadä  imkanlarını  mähdudlaşdırır.  Eyni  zamanda,  bu 
qaydaların  mexanizminin  açıqlanması,  istär-istämäz  onlara  qarşı  müdafiä  variantlarının  yaradılmasını  da 
stimullaşdırmalıdır. 
 
  
 

www.uemu.birolmali.com
                                                   
Urmu Kitabxanasi
 
116 
V
V
.
.
1
1
.
.
 
 
İ
İ
D
D
E
E
Y
Y
A
A
L
L
A
A
R
R
I
I
 
 
N
N
E
E
C
C
Ä
Ä
 
 
I
I
F
F
L
L
A
A
S
S
A
A
 
 
U
U
Ğ
Ğ
R
R
A
A
T
T
M
M
A
A
L
L
I
I
,
,
 
 
I
I
D
D
E
E
O
O
L
L
O
O
G
G
I
I
Y
Y
A
A
L
L
A
A
R
R
I