Çağdaş Azərbaycan nəsri



Yüklə 5,38 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə54/59
tarix21.03.2017
ölçüsü5,38 Mb.
#12112
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   59

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Sayaçı  da elə bu vaxt gəlib çı xı r, elə gendən-



genə 

ö

z oyununu oynamağa, -zarafata başlayı r. 



-Gəl, dələmə ye, -deyirlər. 

Sayaçı :  

  -Yemirəm, -deyir, -sizin bərəkətin 

ü

st



ü

nnən ac 


gedəcəm. 

  -Niyə ac gedəcəksən? -deyir, 

ç

obanlar. Bilirlər 



ki, Sayaçı  zarafat eləyir. 

-He


ç

 nə bişirməmisiz, -deyir Sayaçı . 

-Gəl bəri, tərslik eləmə. Gəl dələmə ye. 

Sayaçı  deyir: 

-Dələməniz yatı b axı ! 

-Yatı b, səksəndir oyansı n. 

Sayaçı  dələmənin başı na dolana-dolana 

oxuyur: 


-Kim yatmı ş, kim oyaq? - Sonra d

ö

n



ü

Sərdən



ç

iyə baxı r.- 

Yox kim yatı rdı b o da oyatsı n, -deyir. 

Sərdənçi  dələməni  kəsib  bir  qab  da  Sayaçıya 

verir...Sayaçı da dələməni yeyib sayaçı gözəlləməsi deyir. 

 

   

 

Nənəm a səkil qoyun, 

   

 

Belində kəkil qoyun. 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

   

 

Ayağımı daş apardı, 

   

 

Arxaca çəkil qoyun. 

   

 

 

   

 

Nənəm qoyunun qarası, 

   

 

Polad qırxılıq parası.. 

   

 

Qış öyü bulaması, 

   

 

Yaz öyü dələməsi... 

 

*** 

 

Deyərlər: Dölün bir başı, bir ayağı, ortada sərkər qo-

yunun özüdü.   

Deyərlər: 

Canavarlar 

çobanını 

tanıyar. 

Usta 

çobanlara yaxın düşməzlər... 

Deyərlər:  Bütün  qorxuları  qoyunlar  qabaqcadan 

xəbər verir.Usta çoban lazımdı bunu bilsin.  


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Belə  deyirlər  ki,  sürüyə  oğru  gələn  kimi  qoyunlar 

öksürürlər:  Buna  görə  də    çobanlar  arasında  “oğru 

öskürəyi”  deyilən  ifadə  var  (Bu  haqda  artıq  yazmışıq). 

Bunu bilən çoban gecənin qaranlığında səs eləyir ki, Oğru 

qardaş,  gəldiyini  kəlin  qoyun  bildirdi,  “get,  ay  batannan 

sonra gəl” 

Sürünün içindən su dolu qab keçirməzlər.   

Deyirlər,  bilicilər  həmişə  sərkər  çobanlardan 

çəkinərmiş. 

Bir  biliciyə  deyirlər,  loğman  qardaş.  Deyir,  loğman 

mən deyiləm, çoban yastığı yeyəndi... 

Belə bir ifadə var: bərəkət üstündən ac addamazlar. 

Ona  görə  də  çobanlar  arxacın  yanından  keçəni  saxlayır.-

Bərəkət üstündən ac addama.-deyir. 

Iti alaçığın ağzında yemləməzlər. 

Bu  dediklərimi  bilməyən  çobanlara  əl  çobanı 

deyərlər. 

Kök qoyunlar həmişə sürüdən aralı yatar. Ona gırə də 

canavar  gələndə  qıraqdan  yapışar.  Oğrular  da 

canavardan öyrənib. 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

 

*** 

 

Bu  hissləri-duyğuları  “Erməni  adındakı  hərflər” 



romanında  geniş,  təfərrüatıyla  işləmişəm.  Indi  daha 

uyğun,  daha  yaxın  söz  tapa  bimədiyim  üçün  o  zamanlar 

yazdığım  “Yarpaqsızlıq”  poyemasından  bir  parçanı 

diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. 

 

Kimə axı r 



ç

ayı mı z, g

ö

rəsən? 


G

ö

rəsən, k



ö

rp

ü



s

ü

ndən ke



ç

ilirmi? 


Səhəng salı nı rmı , 

arat alı nı rmı  g

ö

rəsən...? 



G

ö

rəsən, suyu i



ç

ilirmi? 


 

 

 



 

 

 



 

 

Əslində atı b getdiyimiz 



Ellərin səsini axı r, 

ç

ayı mı z... 



başı ndan ayağı nacan ayrı lı ğı mı zdı , 

ardı mı zca balı q kimi baxı r, 

ç

ayı mı z.



 

 

 



 

Axı r, ağzı ayrı q dərələrdə 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

başı nı  daşlara d



ö

yə- d


ö

yə... 


Axı r, yadları - yağı ları  yuya- yuya. 

 

Biz də axdı q, xəcalət təri kimi 



İ ndi ruhumuz ulaşı r orda... 

Yuxuları mı z daşlara dolaşı r orda... 

                                                                                                                

G

ö



ü

z



ü

ndə g


ö

zlərini d

ö

y

ü



r quşlar, 

mat- məətəl... 

Daha dağları  aşmı r yoxuşlar, 

qanrı lı b geri baxı r: 

-Gəəəl...!                   

 

 



 

 

 



 

 

 



 

                                                            

Ö

z

ü



n

ü

 qayadan atdı , 



yurdda qalan at da... 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Qı zları yla 

ö

z

ü



nə qəsd etmiş 

G

ü



ltəkin ana kimi... 

İ timiz anlamadı ğı  ayrı lı ğı  yaşadı , 

boynunda zəncir,  

s

ü



m

ü

k olana kimi... 



 

Daşlara qamçı  kimi dəyir, bizsiz, 

G

ü

nəşin istisi. 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Hələ yurdun 



ü

st

ü



ndədi, 

getmir he

ç

 yana, 


soyumuş ocaqları n t

ü

st



ü

s

ü



... 

                                                                                                              

İ ndi k

ü

ləklərin ağzı yla  



yiyəsizlik, yalqı zlı q ulayı r, orda, 

gicitikanları  bizi boyda olub 

ö

z- 


ö

z

ü



n

ü

 dalayı r, orda... 



                                                                                                                                                                                                                            

Qayı tmağı mı z yaşayı r i

ç

imizdə, 


qaranlı qlar boyu  

Ay s


ü

zən kimi... 

 

Ü

z



ü

m aşkara g

ü

l

ü



r, 

fikrim oralarda gəzən kimi... 

 

Ö

ləziyir ocaq yerləri, 



qaralı r, s

ö

n



ü

r ovcumda, 

 yanı gı  

ü

rəyimdədi, 



iyi burnumun ucunda... 

           

 

B

ü



t

ü

n g



ü

nahları  yer 

ö

rtər, 


yurdu itirməyi yox... 

Ayı bı mı zı  yer gizləməz, 

yurd bizsizdi, 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

yerdən g


ö

t

ü



rəni yox... 

Kimə axı r g

ö

rəsən 


ç

ayı mı z...? 

Gecələri qara paltardı , bilirəm, 

i

ç



i boşluqlarla dolu... 

Eləcə uzana qalı b 

k

ö

rp



ü

lərin qolu... 

Getməz 

ü

st



ü

ndəki y


ü

k, 


g

ö

zləri yurd yerlərindən b



ö

y

ü



k... 

                                                                                                                                                                           

Bir kərə qardaşı mla vurdular məni, 

bir kərə dayı mla 

ö

ld

ü



m, 

bir kəz əmimlə...  

Yedim qələmimi, uddum... 

Doğrayı ram i

ç

imi indi, qı yma- qı yma, 



qələmimlə. 

Yedim qələmimi 

ç

eynədim, uddum... 



Ö

z

ü



m

ü

 kafir bazarı nda adı mı  satarkən 



tutdum... 

Elə bil əllərə geyiblər məni, 

əlcək kimiyəm... 

elə dinc, elə rahat, elə yurdsuz, 

b

ö

cək kimiyəm... 



 

 

*** 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

 

Amma neynirsən elə, nə şəkildə deiyrsən de, 



b

ü

t



ü

n hallarda s

ö

z adamı n i



ç

indəki tikanı  çı xartmı r; 

s

ö

z İ nsan 



üçü

ö



z

ü

n



ü

 ovutmaq, oyalamaqdan başa 

bir şey deyilmiş. Xalq 

ö

z



ü

 yaxşı  deyir: “hey, eləməklə 

donuz darı dan çı xmaz”. Gərək ağac g

ö

t



ü

rəsən. Min 

illiklər boyu belə olub, belə də olacaq, d

ö

z



ü

m, səbr 


tələb olunur. Atalar deyib: “Düşmənimnən y

ü

z il sonra 



hayı f aldı m, elə bildim d

ü

nəndi”. Belə də deyir, “d



ö

yə 


bilmirsənsə düşmənini s

ö

ymə, ayı f ala bilməzsən”. 



Bir də deyir: “Düşmənli evin uşağı  tez b

ö

y



ü

yər...” 


Bunlar xalqı n yaratdı ğı  dərsliklərdi; unutmayaq, 

bilək, fikir verək, düşünək, tez b

ö

y

ü



yək... 

Nə isə, bu qeydləri işləyəndə onu da düşünd

ü



ki, bu g



ü

n

ü



m

ü

zdə, - indi, “



ç

oban” s


ö

z

ü



 

ö

z mənası yla 



bir yerdə qəzaya uğramı ş halı ndadı . Yəni m

ü

asir 



həyatla uyğunlaşmayan, bu g

ü

n



ü

n dərsliklərindən 

xəbərsiz, səliqə-sahmansı z, çəngəl-bı çaqdan 

avropalı  kimi istifadə etməyi bacarmayan...Hardasa 

bir az da təhqir mənası nda işlədilir. Nə səbəbə? 

Səbəb nədir?  Mənim qənaətimə g

ö

rə əsas səbəb 



bizim 

ö

z



ü

m

ü



z

ü

n dəyişməyimizdir. Doğrudur, m



ü

hid 


daha başlı ca rol oynayı r, amma bilməliyik ki, m

ü

hit 



dəyişəndi, nəfəs dərdiyimiz hava tez-tez dəyişən 

olduğu kimi  cəmiyyətimiz də dəyişməlidir. Bu, vaxtla 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

ayaqlaşmaq deməkdir; yəni gələcəyə addı mlamaq. 



Gələcəyə 

ö

z



ü

nə oxşayaraq, kəndinə bənzəyərək 

getməsən  gələcək dediyimiz bu təntənəli məkan he

ç

 



c

ü

r sənin ola bilməz. D



ü

zd

ü



r gedəcəksən, amma sən 

olaraq addı mı nı  qoymağa yer tapa bilməzsən, 

ancaq ayaqlar altı nda qərar tuta bilərsən. Başı mı za 

gəlib hər halda, d

ü

nyanı n 


ö

z

ü



ndən gizli deyil ki, 

baxı n, fars kimi yaşamaqdayı q, rus kimi müəyyən 



zaman-məqamlar yaşamı şı q, avropalı  kimi də 

yşaya bilərik, yaşayarı q, d

ü

nya dağı lmayacaq. 

Amma avropalı  kimi yaşamaq başqa şey deyil, elə 

avropalı  kimi yaşmaqdı r. Tarix g

ö

stərdi ki 



başqası na bənzəmək, başqası nı n yerişini yerimək 

yox olmaq deməkdir. Yaradı cı , istedadlı , g

ü

cl

ü



 xalq 

assimilyasiyanı  sevməz, yəni istəməz ki, kimisə 

ö

z

ü

nə oxşatsı n. Bu prosesi alı b-aldatmaqla d

ö

vlət 



qurmuş, g

ü

cs



ü

z, gerçək tarixdən yalanları yla keçən 

qı sı r xalqlar istəyər, bu yolda varı ndan-yoxundan 

belə ke


ç

məyə hazı r olar. 

Bu  gün  bizə  özünə  qayıtmaq,  öz  kökü  üsündə 

bitmək, boy atmaq hava su kimi lazımdır. Bizim bu günki 

nöqsanlarımız 

bir 


az 

da 


özümüzdən, 

öz 


yaratdıqlarımızdan  uzaq  düşdüyümüzə  görədir.  Yazdığım 

bu  əsər  boyu,  həyəcan  içində,  emosialarımı  belə 

gizlətmədən kövrələ-kövrələ təqdim etdiyim etnoqrafiya, 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

folklor, tarixi numunələrdən uzaq düşməyimizdəndir. Ona 



görə 

də 


milli 

kinomuzu 

yarada 

bilmirik. 



Ələ 

baxdığımızdan,  ondan  bir  şey,  bundan  iki  şey 

götürdüyümüzdən yaratdıqlarımız da hamıya – ona buna 

oxşayır,  “hər  şeyə,  hamıya  oxşayan  da  heç  nəyə 

bənzəməz”. Bunu xalqın özü deyib. Yuxarıda qeyd etdiyim 

kimi,  xalqın  da  obrazı  –  özünə  oxşamağı  var,  başqasına 

oxşayandan,  daha  doğrusu,  oxşamaq  istəyəndən  Millət 

olarmı?!  Dünya  dahilərinin  əsərlərini  bir  də  xatırlayaq, 

bəşəri  olmağı  milliliyinə  görə,  özünə  oxşamağına  görə 

deyilmi?Elə bilirəm ki,bu da ekoloji fəlakət kimi bir şejdir. 

Son  yüz  illiklərin  içində  belə  ifadələr  yarandı: 

“çobannama...”,  “çoban  kimi”    bu  cür  ifadələr  hardasa 

geridə  qalmışlığı,  səviyyəsizliyi  göstərməyə  başladı...  Hər 

halda  niyə  belə  olub  deyə,  günah-günahkar  axtarmaq 

düzgün  olmazdı.  Amma  səbəb  vardı.  Böyük  səbəb!  O  da 

özümüzdən  uzaqlaşıb  kiməsə  oxşamaq  istəyimizdən 

əmələ gəlib. 

Dərindən  yanaşsaq  görərik  ki,  bu  hal  yalnız  çoban 

məsələsində  deyil,bir  çox  səmtlərdə-istiqamətlərdə  də 

belədir.  Son  yüzilliklərdə  aşığa  da  münasibət  belə  oldu, 

bəlli qüvvələr sazı gözdən salmağa çalışdı. Hardasa bunu 

bacardılar  da...  Sazı  üzə  çıxartmağa  çəkindik.  Görün  nə 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

günlərə  qaldıq  ki,  daha  dəqiq  desək  bizi  nə  günlərə 

saldılar ki, bunun nə demək olduğunu anlamadan ruslara, 

ermənilərə  qarışıb  aşığın  geyiminə,  papağına  sataşmağa 

başladıq.  Zaman  da  o  zaman  idi  ki,  erməni  əsilli 

Paracanov  sahibsiz,  yiyəsiz  mövzü  kimi  “Aşıq  Qərib”  das-

tanından film çəkirdi... 

Azərbaycan Dövlət Tele-Radio Verilişlərində işlədiyim 

vaxt  sədrlərdən  biri  müavinlərin,  baş  redaktorların 

yanında belə bir olmuş hadisəni danışdı: -Günlərin birində 

Ulu  öndərimiz  Heydər  Əliyevə  verilişlərlə  bağlı  məruzə 

edirdim.  Proqramımızda  çıxış  edən  bir  siyasət  adamıyla 

əlaqədar  belə  bir  ifadə  işlətdim:  Aşıq  papağını  da  qoyub 

başına,-dedim.  Sözümü  kəsdi,-Sən  də  sataşırsan,  aşıq 

papağına,  -dedi.  -Bil  və  yadında  saxla,  aşıqlar  minilliklər 

boyu  bizim  mədəniyyətimizi,  mədəni  sərvətlərimizi 

yaşadanlardır, bir də belə səhv etmə...   

Nə  demək  istədiyim  yaxşı  anlaşılsın  deyə  daha  bir 

misal  göstərim;  “müsəlmançılığına  salma”,  “müsəlmanın 

sonrakı  ağılı”,  tamam  başqa  mənada  işlənən  “ay 

müsəlman”  ifadələri  də  sonrakı  yüzilliklərin  bəhrəsidir. 

Savadsız, 

kor-təbii 

dindarların, 

mollaların 

səviyyəsizliyindən  törəmiş  olan  ifadələrdir.  Müsəlman 

olmaq  ərəb  olmaq  demək  deyil  ki?  Bu,  dünyanın  hər 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

yerində  olan  müsəlmana  aiddir.  Təəssüf  ki,  çox  zaman 

belə olmur... 

Yanılmıramsa  1990  cı  ildə  Türkiyənin  Kayseri  şəhəri 

Ərciyəz  Univrsitesində  Böyük  Azərbaycan  Konqresi  oldu. 

Konqreyə mən də o sıradan əllidən çox Azərbaycan ziyalısı 

dəvət 

olunmuşdu. 

Biz 

tələbələrlə 

görüşə  

paylaşdırılmışdıq.  Şəxsən  mənə  bir  tələbə  belə  bir  sual 

vedi: 

-Mövlud  Süleymanlı  söyləsin,  İslam  dinimi  öndə 

gəliyor, türkçülükmü? Hankisi birinci?! 

Osmanlılar demiş; soru beni şaşırtdı: 

-Sen  ne  söylüorsun,  yavrum,  kendin  bilmiyormu? 

Türkçülük  sonra  gəlirsə,  İslam  bir  din  kibi  nasıl  koruna 

bilir.  Onda  biz,-seninle  ben-  nasıl  türk  oluyoruz?  Böylə 

soru  sorulurmu,  ya?!  İslamdan  bin-bin  yıllar  öncə  sen 

vardın, senin yapdığın imperatorluqlar vardı. Sen her şeyə 

yalnız  Türk  olaraq,  başqa  kimseyə  bənzəmədən,  ancaq 

Türk olaraq hazırdın, hazır olduğun üçün  İslam dəyərlərini 

koruya  bildin.  Eyi  düşün,  yenə  sen  koruyursun;  əgər 

türkçülüyünü 

öndə 

tutmazsın 

heç 

kəndini 

də 

koruyamazsın. Yan-yörənə bak hələ, islam dini pərdələrinə 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

bükülüb kendi yalanlarını qaynadanları, dini şüarlar deyə-

deyə  özünü-kəndisini  birinci  yerə  qoymaq  üçün  islama 

quyu qazanları görəcəksin... 

O  zaman  heç    bilmədim  tələbələrdən  məni  anlayan 

oldumu,  amma  sualı  verən  etiraz  etdi...Arada  lətifəyə 

bənzər  belə  bir  söz-sual  da  dolaşırdı:  Əgər bir  quyuya  bir 

ərəb, bir rus, bir türk düşübsə sən özün türk olaraq hansını 

çıxardardın?  “Müsəlmançılıqda”  gərək  sən:  ərəbi 

çıxardardım  deyəsən...  Bax,  Allah  bunnan  saxlasın.    Bu, 

riyakarlıqdır,  müsəlman  riyakarlığı...  Bütün  bunları  mən 

gələcəkdə  baş  verəcək  fəlakətlərin  səbəbi  və  işarəsi  kimi 

anlayıram. 

   

 

Bənövşə... 

(1970-ci  ildə  Qarabağın  Cəbrayıl 

bölgəsinin  Sarıcallı  kəndindən  Həsən 

Yunusov göndərib. O vaxtlar “Bulaq” radio 

verlişində  səsləndirmişəm.  Aradan  qırx 

ildən  çox  keçib,  heç  bilmirən  Həsən 

Yunusov yaşayırmı? Amma Cəbrayıl rayonu 

yaşamır,  bizim  gəlməyimizi  gözləyir.  O 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

zaman  da  efir  vasitəsiylə  təşəkkür 

etmişdim,  indi  də  dərin  təşəkkürüm 

bildrirəm.)  

 

Deyirlər, Qargülü dünyaya ona görə tez gəlir ki, gəlib 

bənövşəni  görsün.  Qarın  altından  çıxan  kimi  boylanır, 

amma Bənövşəni görmür, ah çəkir. Onunçün də, deyirlər, 

yer-yurd  talalanır,  yəni  Qargülü  ah  çəkdikcə  qar  köynək-

köynək  əriyir...  Belə  bir  deyim  var:  “Qargülü  gəldi,  tala 

vaxtıdı”.  Qargülü  çox  gözləyir,  Bənövşə  gəlmir  ki,  gəlmir. 

Axırda dözmür, sellərə-sulara qarışıb gedir. Bənövşə gəlir, 

görür  ki  Qargülü  yoxdu,  ora  baxır,  bura  baxır, 

Quzuotundan  soruşur.  Quzuotu  deyir:  Gəlmişdi,  səni  çox 

gözlədi,  ah  çəkdi,  ahınnan  qarlar  əridi,  bir  də  baxdıq  ki, 

yoxdu, qarlara qarışıb gedib... 

Bənövşə  ağlayır,  bir  kimsəsizliyə  çəkilir,  başını  salır 

aşağı, heç kəsə baxmır...Amma ona oxunan mahnılar bitib 

tükənmir. 

 

   



 

Bənövşə bitər allanır, 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



Yüklə 5,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   59




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin