Çağdaş Azərbaycan nəsri



Yüklə 5,38 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə52/59
tarix21.03.2017
ölçüsü5,38 Mb.
#12112
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   59

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

kimi  dövlətlər  asan  ələ  gəldikləri  üçün  ermənilərdən  öz 



siyasi maraqları üçün istifadə etməkdədirlər. Yəni, dovşan 

hələ  çox  qaçacaq;  həmişə  də  kirpi  oynaşıyla  mənzil 



başında olacaq... 

 

Balığın susuz yaşaması... 



(El arasında deyilənlərə görə) 

 

Balıqçı  gəmilərində  o  zamanlar  ki,  soyuducular  yox 

idi,  ovlanan  balıqlar  xarab  olmasın,  diri  qalsın  deyə, 

gəmidə  ac  pişiklər  saxlayırdılar.  Tutulan  balıqları  diri-diri 

göyərtənin  əl  çatmayan  yerindən  asardılar,  ac  pişikləri 

buraxardılar  üstünə.  Amma  pişiklərin  əli  balıqlara 

çatmazdı.  Pişiklər  yemək  gördükləri  üçün  balıqlar 

qorxusundan sağ qalardılar... 

 

*** 


 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

  Bu  gün  şadlıq  saraylarında  keçirtdiyimiz  toylar 



görün  nə  kökdədir!  Elə  bil  dünyaya  yenicə  gəlmişik; 

yenicə  gəlmiş  kimi  kasıbıq,  nə  musiqimiz  var,  nə  sazımız, 

nə  sözümüz...Görün,  ağabəyimizi,  xatun  gəlinimizi  indiki 

toylarımızla  nə  günlərə  qoymuşuq...heç  biri  özünə  yer 

tapa  bilmir,  çünki  o  quruluşda  bəylə  gəlinə  yer 

düşünülməyib,  ayrıca  masa  ayrılsa  da,  heç  özümüzə  də 

yer yoxdur, özümüzə oxşamamağımız da ona görədir. Toy 

evində  başımıza  yağan  səs-küyü,-  oxunan  mahnıları, 

çalınan  musiqiləri,  hətta  alxış-xeyir-dua  adına  deyilən 

sözləri  belə  yaşadığımız  minilliklərin  heç  birində 

eşitməmişik...  Mən  bu  halımıza  çox  yer  ayırmaq 

istəmirəm, çünki bu hala düşməyimizin səbəbləri o qədər 

üzdədir  ki,  yanımızda,  özümüzdə,  aramızdadır,  deyə 

bilərik.  Yəni,  biz  yox,  VAXT-ZAMAN  bizə  toy  tutur,  toy 

çaldırır.  Biz  özümüzü  atdıq  bir  qırağa,  özümüzdə  olanları 

bəyənmədik, 

kimlərəsə 

bənzəməyə 

çalışdıq 

və 


çalışmaqdayıq,  yuxarıda  dediyim  kimi  bu  bizim 

soyunmağımız  idi.  Bu  ifadəylə    sözün  hərfi  mənasında 

fiziki  soyunmağı  nəzərdə  tutmuram,  iç  çılpaqlığı,  mənəvi 

kasadlıq olduğunu anlamağımızı istəyirəm. Düşünək... 

Son  onilliklərəcən  toylarımızın  quruluşu  bu  millətin 

dərk  etdiyi  öz  fəlsəfi  görüşlərinə,  milli  anlayışına 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

əsaslanan  mərhələlərdən  ibarət  idi;  yəni,  qız  bəyənmək, 



oğlan  seçmək,  elçilik,  yeni  qohumluqda  bir-birini 

anlamaq,  evlilik,  yeni  ailənin  qurulması,  ailə  anlayışı  da 

yuxarıda  dediyim  kimi  təbiət  hadisələrinə  bağlıydı,  hər 

şey 


bir-birini 

təbiətdə-Yaranışda 

olduğu 

kimi 


tamamlayırdı;  yəni,  bu  xalq  döyüş,  savaş  havalarını, 

nəğmələrini  unutmamışdı,  döyüşməsə  də  oxuyurdu,  bu 

nəğmələr,  çalğılar  onu  kökdən  düşməyə  qoymurdu,  ona 

görə də həmişə döyüşə hazır idi... Yaylağın yaylaq, Aranın 

aran  havaları  olduğu  kimi,  At-Cıdır  havaları  da  var  idi  ki, 

kənddə  bu  havaya  kəhərlər  qanadlanardı.  Güləşəngi 

adlanan ayrıca güləşmək havası vardı, doğrudan doğruya, 

xüsusən  də  yenyetmələri  havalandırırdı,  suya,  işığa 

böyüyəntək  böyüdürdü.  Əkin-səpin  nəğmələri,  çalğısı 

olduğu  kimi,  toy  nəğmələri,  çalğısı  da  vardı  ki,  bu  haqda 

danışmağımız bu günlər üçün çox vacibdir... 

Sevib-sevilməkdə  bütün  minilliklərboyu  sərbəstlik, 

genişlik,  cəmimilik  hökm  sürüb.  Bu  gün  xalqın 

yaratdıqlarında  bunu  aydın  şəkildə  görüb  anlamaq 

mümkündür... 

Minilliklərdən misal... 

 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

 (elçilik) 

 

Maday şahı qızını ərə vermək istəyirdi. Gözünün ağı-



qarası  bir  dənə  qızı  vardı.  Qızın  adı  da  elə  Bircəydi.  Şah 

qızına elə belə də dedi: 

  -Bircəm,Vaxtdı, ərə getmək haqda nə düşünürsən? 

Qız dedi: 

  -Sevəcəyim oğlanı özüm bəyənib seçməliyəm... 

Maday şahının qızı ağıllı, bilikli, tədbirliydi; şah onsuz 

bir  iş  görməzdi...  Ona  görə  də  qızın  sorağı  ətraf  ölkələrə 

də yayılmışdı. Adı dillərdə əzbər idi... 

Günlərin birində belə bir əmr oxundu: 

-Maday  şahının  qızı  Bircəylə  kim  evlənmək  istəyirsə 

şah meydanına gəlsin... Bircə meydanda sevgilisini özü se-

çəcək... 

Beləliklə,  nəinki  Maday  elindən  dünyanın  bütün 

ölkələrindən  igid  oğlanlar  Şah  meydanına  at  sürdülər, 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

yarışdılar,  döyüşdülər,  amma  Bircənin  tapmacalarından 



heç kəs sağ çıxa bilmədi... 

Aradan 


illər 

keçmişdi, 

amma 

atlılar 


yenə 

gəlməkdəydi... 

At  yarışı  təyin  edilmişdi.  Bu  at  yarışının  qaydasını 

Bircə  özü  bildirdi;  kimin  atı  birinci  yox,  sonuncu  kəlsə  o 

mənim ərim olacaq...birinci yox, sonuncu. 

Birinci yox, sonuncu...necə ola bilər?! 

Ağ, qara, kəhər atlardı...Çaparlar eyni cür geyiniblər, 

bir birindən seçilmirlər, ancaq atlara görə seçilirlər; ağatlı, 

qaraatlı, kəhər atlı... 

Dəmir  dəbilqələr, polad üzlüklər  geyib,  qılınc-qalxan 

taxmış üç igid bir yedə ilişib qalmışdılar, irəli çıxan atının 

başını  çəkirdi  ki,  sona  qalsın.  Çünki,  ancaq  sona  qalan 

Bircənin sevgilisi olacaqdı... 

Atlılar  çaş-baş  halda  bilmirdilər  neyləsinlər...Şah 

vəzir-vəkilləriylə, Bircə qırx incəbel qızla meydanın yuxarı 

başında,  el-elat  aşağı  ayaqda  tamaşaya  durmuşdular. 

Meydanda  atlılar  gedə  bilmədikləri  üçün  atlarından  enib 

çarə fikirləşirdilər... 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Bu  vaxt  dəvənin  belində  bir  ağsaqqal  cıdır  yoluna 



çıxdı,  atlıları  bu  halda  görüb    məsələdən  agah  oldu,  elə 

ordaca  atlılara  nə  dedisə  atlılar  tələsik  atlara  minib 

çapdılar...Ag  at  sonuncu  yeri  tutdu,  ag  atın  yiyəsi 

Birdənənin svgilisi oldu... 

 Tapın görək, ağsaqqal atlılara nə deyə bilərdi?   

 

*** 



 

Döl məktəbi... 

 

Döl  ayı  qoyun-quzunun  doğum  ayına  deyilir...Döl 

məktəbi  də  döl  ayında  açılır.  Döl  ayında,  deyərlər, 

kənddən-kəsəkdən  süd  qoxusu gələr. Döl ayı əsasən boz 

aya  düşür,  yəni  yanvarın  yarısından  martın  yarısınacan 

uzanır.  El  arasında  deyərlər,  döl  ayında  analar  balalarını 

çox ictəyər. Uşaq mehirli, yəni uşağını çox istəyən gəlinlər 

uşagının  ardınca  dolananda  deyərlər,  döl  ayınamı 



düşmüsən, uşağı ərkəsöyün böyüdəcəksən... Ona görə də 

məsəl var, “ ağacı kökündən qoru, uşağı ərköyünlükdən... 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Döl  ayı  tərəkəmə  məktəbinin  sınaq,  təcrübə  ayıdır, 



əgər  bir  tərəkəmə  döl  ayının  nə  demək  olduğunu 

bilmirsə,  tərəkəmə  deyil.  Tərəkəmə  suyu,  torpağı,  otu-

çiçəyi  necə  anlayırsa  dölü  də  elə  anlayır;  həmişə  ona 

hazırdı, səhv etsə dölü baş tutmaz, o bu dərsi keçməlidir... 

Bu  həm  də  qoyunların  yelin  çağıdır,  yelin  çağında 

qoyunları  soyuqdan  qoruyurlar.  Deyərlər,  döl  çağı 

qoyunun  yelini  soyuğa  açıqdır,  soyuqdan  gözlə. 

Quzulayandan  sonra  həlim  içirdərlər,  südü  durulanacan. 

Çünki doğuşdan sonra qoyunun südü qatı olur, buna ağız 

bulaması  deyirlər,  arpa  həlimi  qoyunun  südünü 

duruldur... 

Quzu doğulan kimi gərək anası yalayıb quruda, anası 

yalamasa  quzunun  dərisi  açılmaz.  Elə  qoyunlar  olur, 

quzusunu  yalamır,  onda  deyərlər,  quzu  quru  qaldı,  yəni 

yalanmadı.  O  zaman  qoyunu  duzla  aldadırlar;  quzunun 

üstünə  azacıq  duz  səpirlər,  ana  balasının  üstündən  duz 

yaladıqca  öz  iyini,  içinin  qoxusunu  tanıyır,  quzunu 

qurudur… 

Döl  ayında  ölüm-itim  çox  olur.  Bu  da  hər  hansı  bir 



tərəkəmə üçün, tərəkəmə dolanışığı üçün itgidir, çox ağır, 

çox  ağrılı  bir  işdir  həm  də…  Bir  qoyunun  balası  ölür,  bir 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

quzunun anası. Onları ana-bala etməkçün teləkçi çağırılır. 



Tərəkəmələr  arasında  teləkçilər  vardı,  daha  doğrusu, 

teləkçi mütləq olmalıydı. Əgər bir qoyun balasız, bir quzu 

anasız qalırdısa, bu artımın dayanmasıydı. Anasız quzunun 

sağ  qalma  etmalı  az  idi.  Balasız  qoyunsa  azından  süd 

vermirdi,  süddən  kəsilirdi.  Ona  görə  də  onları,  yad  ana-

balanı bir-birinə bağlamaq üçün teləkçi çağırılardı… 

Teləkçi gələn kimi birinci göstərişi bu olardı: 

-Bunları  qarıblığa  aparın,  (qəribçiliyə)  təkliyin,  tək 

qalsınlar, darıxmalıdılar.    

Mən  yazının  bu  yerində  çox  sevdiyim  bir  xalq 

mahnısını xatırladım... 

   

 

Aman kəklik əlindən, 

   

 

Zülüm kəklik əlindən. 

   

 

Baş götürüb gedəydım, 

   

 

Mən bu təklik əlindən.. 

 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Deməli  düzgün  anlaşılsa,  yalqız,  tənha,  tək  qalmaq 



da  bu  xalqın  düşüncəsində  mənalar,  anlayışlar  daşıyır... 

Amma  çox  təəssüf  ki,  indi  bu  mahnının  sözlərini  düzgün 

oxumurlar; təklik əvəzinə kəklik deyirlər: 

Baş götürüb gedəydim, 

Mən  bu  kəklik  əlindən,  -bu  cür  oxuyurlar.  Əgər 

müğənni  bu  iki  beytin  fərqini  anlamırsa  oxuduğu  nə 

olmalıdır? 

 

*** 



Maday  şahının  qızı  Bircənin  tapmacasının  açması; 

Ağsaqqal atlılara deyir: 

 

Atları dəyişin!... 



 

***  


 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Sözümüzü  unutmayaq,  yeri  gəlmişkən  bu  fikri 



aydınlaşdırmaq  üçün  qardaşımla  bağlı  bir  görüşü  də 

danışım... 

Azərbaycan  Dövlət  Universitetində  oxuyurdum, 

1960- illərin ortalarıydı, yay tətilində kəndə getdim, ordan 

da  qardaşımın  yanına,-yaylağa  qalxdım...  Bir  neçə  gün 

keçəndən  sonra    şəhər  üçün  darıxmağa  başladım, 

dözülməz  bir  darıxmaq  tutdu  məni,  kənd  üçün  də  yox, 

şəhər üçün. Bunu qardaşıma da dedim: 

-Yaman darıxmaq tutub məni. Bəlkə qayıdam mən. 

Qardaşım yan-yörəni göstərib: 

-Başını  qaldır,  yan-yörənə  bax,  -dedi, -gör nələr var, 

əgər  sən  başımızın  üstündə  oynayan    bu  qara  buludları, 

sağına gələn sağmalları, ayaq döyən ilxıları, bu gülü-çiçəyi 

qoyub  darıxırsansa  doğrudan  da  sənə  nəsə  olub,  şəhər 

nəsə eləyb sənə. 

O  vaxt  qardaşımın  sözü  mənə  təsir  etdi,  inandım, 

indi  də  inanıram  ki,  darxmaq  dah  çox  boşluqdan,  özünə 

yer tapmamaqdan yaranır... 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Nə isə... sözümüzü unutmayaq, balası ölmüş qoyunu 



sürüdən  ayırıb  bir  səmtə,  anası  ölmüş  quzunu  başqa 

səmtə  aparırlar.  Elə  yerə  ki,  bir-birini  eşitməsinlər. 

Teləkçinin  işarəsiylə  ayağı  yer  tutan  teləkçün  ayrılmış 

meydana  axışır.  Atı  olan  atını  minir,  biri  qazan  gətirir  ki, 

səs  eləsin,  qazan  dibi  döysün,  biri  tonqal  çatır  ki,  lazım 

olanda  havaya  od  səpələsin,  tüfəngi  olan  tüfəng 

atmalıdır. İtlər gətirirlər ki, bu hay-küyə hürüb aranı daha 

da qatsınlar.  

Çıx  hörmət  etdiyim  tarixçi  alim  Zaur  Həsənov  “Çar 

skiflər”  əsərində  yazır:  “Qədim  türklərdə  ovsunlama 

mərasimi göyə od atmaqla keçirilirdi. Menandr 568-ci ildə 

türklərin  qonağını  xanın  yanına  buraxmazdan  əvvəl  onu 

odla nece bəd ruhlardan təmizlədiklərini təsvir edir. Hətta  

bu ölkələrə gəlib çıxmış ilk avropalıları da iki yanan tonqal 

arasından keçirməklə odla təmizləyirdilər.” 

Telək  mərasiminin  keçirildyi  meydanda  da  tonqallar 

qalanır,  qoyuna  da,  quzuya  da  ovsunlamaq,  -təlqin,  təsir 

etmək üçün havaya od- qığılcım səpələyirdilər...  

Hamısı  ona  görədir  ki,  qoyun  da  quzu  da  harda 

olduğunu  unutsunlar;  sürünü  unutsunlar,  yiyəsini, 

çobanını,  yeri-yurdu  unutsunlar...  Belə  də  olur,  öncə 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

meydana 


qoyunu 

gətirirlər. 

Biri 

qoyunu 


başı 

hərlənənəcən  fırlayır,  biri  qoyunun  təninə,-  uşaqlığına 

duzlu  su  vurur,  qoyunun  uşaqlığı  doğanda  olduğu  kimi 

acışmağa, yanmağa başlayır, biri nar qırıb qoyunun gözlə-

rinə yaxır. Bunların hamısı ona görədir ki, qoyun təzədən 

doğmağına  inansın,  elə  bilsin  doğur.  Həə,  qoyun  axşam 

ölmüş quzunu doğanda da  buna  oxşar  ağrılar  keçirmişdi, 

indiki  kimi hər  yanı qan rəngində  görürdü. Elə bu  zaman 

Teləkçi  quzu  da  qucağında  görünür,  quzu  bağrı  yarıla-

yarıla  mələməkdədi.  Qoyun  yaşadığı,  keçirtdiyi  bu 

ağrıların,  bu  hay-küyün  içində  özünü  eşitdiyi  bu  doğma 

səsin  üstünə  salır.  Amma  gözləri  doğanda  olduğu  kimi 

qıpqırmızı  qan  içindədi,  Teləkçini  də,  quzunu  da  yaxşı 

seçmir.  Kimsə  gözlərinə  yenə  nar  suyu  çiləyir.  Teləkçi 

artıq qoyunu yenidən doğmağına inandırdığını hiss eləyir, 

quzunu qoyunun duzlu sudan alışıb yanan təninə- uşaqlı-

ğına  sürtüb  qarşısına  qoyur.  Bu  hay-küydən  dəliyə 

dönmüş  qoyun  öz  içinin  qoxusunu  tanıyıb  quzunu 

yalamağa  başlayır...  Quzudan  başqa  nə  istəyirsən  olsun, 

qoyun  elə  biləcək  öz  içindən  çıxıb.  Qoyun  bu  minvalla 

papağa  da  telənir...  “Köç”  romanında  belə  bir  mənzərə 

var;  Bəkil  oğlunu  gözləyir,  əhd  edir,  “...oğlum  gəlsin, 

papağımı  qoyuna  teləyəcəm,  qoy  papağım  quzu  olsun.” 

Elə  də  eləyir,  oğlu  Alay  gəlib  çıxanda  papağını  qoyuna 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

teləyir...  “Erməni  adındakı  hərflər”  əsərində  də  təsvir 



olunub. 

Səhərdən bağrı yarıla-yarıla mələyən quzu da anasını 

tapır...  Yan-yörə  sakitdi,  səs-küy  çəkilib.  Teləkçi  qoyunun 

başını  sığallayır,  onun  da  üzü-gözü  işıq  içindədir, 

gülümsəyir.  Qoyun  öz  səmtini  yaxınlaşdırır,  başıyla 

quzunu  yelininə  sarı  itələyir,  -həə,  yelininə  süd  gəldi 

təzədən, indi əmizdirəcək,- bunu Teləkçi deyir. 

Qumral qoyun təzəcə doğduğuna inanıb ləzzət içində 

balasını  yedirdir,  hamı  telək  mərasiminin  baş  tutduğunu 

görüb gülümsəyir... 

 

*** 



 

Xalq yaşam tərzinə çevrilmiş bu adət-ənənələrə görə 

  YARANIŞI-TƏBİƏTİ  özünün  yaratdığı  kimi  qavrayır. 

Bizim  xalqın  Təbiətə  ərki  də  ona  görə  böyükdür.  Belə 

ifadələr  var,  bir-birini  çox  istyənlərə  deyərlər:  “elə  bil 

teləkdən çıxıblar”, “elə bil teləkçi teləyib, gör bir-birindən 

ayrılırmı...” “Telək quzusudu elə bil, dalımcan düşüb”. 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Quzu  doğulandan  iki-üç  gün  sonra,  çobanın  özünün 



dediyi  kimi  ayaqlanıb,  dırnaqlanandan  sonra  anasından 

ayırırlar.Çox  qalsa  deyərlər,  “südə  düşə  bilər;  yəni  süd 



artıqlıq  edər.  Bir  də  qış  vaxtıdır,  quzu  çənəsinə  qoyun 

dayanmaz.  Həm  də  deyərlər,  quzu  yun  götürər.  Yəni  yun 

udar...  Sərkər  çobanlar  deyərlər  ki,  quzunun  yatdığı  yeri 

qaranlıq eləmə, ciyəri xallı böyüyər... 

Yaz  açılanda  sərkər  çobanlar  bir-birinin  quzularına 

baş  çəkməyə  gedərlər  ki,  görək  kim  necə  quzu  çıxardıb 

yaza.  Yeri  qaranlıq  olan,  qaranlıqda  böyüyən  quzuları 

görən  kimi  tutqun  yunlarından  tanıyarlar.  Quzuları  çox 

yatmağa  qoymazlar,  çox  yatan  quzu  öhvə  (övkə)  olar

deyərlər, tez-tez quyruqla hürküdürlər ki, qırışığını açsın.  

Quyruq  da  nədir?  Quzuları  ağacla,  ya  da  qamçıyla 

vurmazlar,  deyərlər,  bərk  şeylə  vurarsan  ətinə  dəyər, 

qarası qalar, sümüyünə dəyər göyü qalar. Ona görə dana 

dərisi  tapan  kimi    quyruğunu  kəsib  quzu  qamçısı 

düzəldirlər.  Quzuları  elə  bu  qamçıyla  gündə  azı  üç  kərə 

səksəndirərlər ki övkə xəstəliyinə tutulmasınlar. 



Adətə görə nənələr döl üstündə corab toxumazdılar, 

babalar çarıq tikməzdilər, dəri aşıyıb, köşə çəkilməzdi. Bir 

də  deyərlər,  döl  düşdümü  yatağa  ayağı  yalın  getmə. 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Qaydadır,  quzuları  birdən-birə  qara  çıxartmazlar.  Küləkli-

yelli  havalarda  çıxartsan  yelqursaq  olar.  Hərdən  quzular 

çox atdanmaqdan bağırsağı dolaşır, bu xəstəliyə də elə öz 

adyla  deyərlər:  “quzu  bağırsaq  oldu”.  Onda  bilici  çoban 

quzunun  dal  ayaqlarının  arasından  əlini  salıb  qabaq 

ayaqlarını  tutut,  dartıb  quzunun  qatını  açır,  bununla  da 

bağırsaqlarının dolaşığı açılır. El arasında ifadə var, “quzu 

bəndi”,  bu,  döl  çağı  quzulara  düşən  xəstəliyin  adıdı. 

Deyərlər,  bu  xəstəliyin  dərmanı  canavar  sümüyüdü. 

Canavarı  öldürüb  dizindən  aşıq  sümüyünü  çıxardırlar, 

asırlar  quzunun  boynundan,  ya  da  yatağın,  küzün 

qapısından. Deyərlər, qoyunlar canavarı yalnız qırxılanda, 

qırxılıq altında olarkən unudurlar... 

 

Su... 

 

Xalq suyu oğlu, qızı kimi tanıyır, suyu canlı bildiyi də 

ona görədir. Yaratdıqlarında, deyimlərində də su canlıdır, 

loğman  və  bilicidir,  ona  görə  də  deyir,  “...dəlini  suyla 

döy...”, “su suya qarışmaz...” deyir. Suyu canlı, atası-anası 

kimi sayqılı, doğma bildiyinə görə  “...suya tüpürməzlər”, 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

deyir.  Su  onun  həm  də  inanc  yeridir,  islamı  qəbul 



edəndən  sonra  Qurana  and  içdiyi  tək  suya  da  and  içir; 

“...bu su haqqı”, Suyla dost kimidir, kirli suya baxıb  ərklə 

deyər:  “Su  murdar  götürməz,  canı  sağdı,  axıb  özünü 

duruldacaq”, “Su özünü durultmaqçün axır...”, “Su özünə 

axar”,  “Su  kimi  getdiyin  yolu  bil  ”,  “Su  axar,  çuxurun 

tapar”,  “Dərdini  suya  söylə...”  Ata  sözü  adlandırılan  bu 

deyimlər  Ötükən  yaylalarında  yaşayan  uyğurçün  də 

aydındır,  Qafqazda  yaşayan  azərbaycan  türkü  üçün 

də...Bütün bunlara əsaslanıb deyə bilərəm ki, türklər eyni 

yerdən, eyni fövqəlbəşər mərkəzdən təbiətin qanunlarıyla 

idarə  olunurlar...  Çox  təəssüf  ki,  bunu,  -bu  idarə 

olunmanı,  onun  əlindən  müəyyən  mənada  ala  bildilər. 

Bəlkə də təbiətin özü kimi asanlıqla hamının ola bilmələri 

də  ona  görədir.  Onun  özünü  yox,  yönünü-səmtini 

dəyişmək  asandır...  Doğrudur,  səmtini  dəyişir,  ona  görə 

su  kimi  altını,  -getdiyi  yeri  hiss  edəndir,  hara  yumşaqdır, 

hara  ilıq  və  gülümsərdir,  məmuniyyətlə  ora  hopar,  yox 

olduğundan  xəbər  tutmaz...  Dediyim  kimi  yalnız  dəyişil-

məyi mümkün olmayan xarakteri, - qanındakı qorxmazlığı, 

igidliyi,  ayıqlığı  və  təbəti  anlamağıyla  əhatəsində  olan 

xalqlardan  seçilə-seçilə  minilliklər  boyu  azala-azala  da 

olsa  yaşayar,  mənşəyini,  kökünü  adicə  bir  dəstə  yemşan 

bitgisiylə,  kək  otu-  kəklik  otuyla  da  tanıyıb  özünə  gələ 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



Yüklə 5,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   59




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin