Canlı sistemlərdə mexaniki hərəkətin qanunları haqqında elmdir. Ġdman biomexanikası idman texnikasının
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yolun ölçülməsi - sahənin xarakterini ölçmək üçün sabtimetr lenti, xətkeĢ, ölçü
taxtası, boy ölçən, bucaq ölçən və s. cihazlardan istifadə edilir. Bu cihazların köməyi ilə bütün məsafəni, ya da məsafənin bir hissəsini, addımın uzunluğunu, tullanmanın hündürlüyünü təyin etmək olar. Hal-hazırda mexaniki miqdarı ölçmək üçün elektrik ölçü metodu geniĢ yayılmıĢıdr. Bunun köməyilə biləvasitə olaraq oynaqlarda hərərkət əyriliyini, bucaq sürətini, sürətləndirmə əyriliyini və s. qeyd etmək mümkündür. Vaxtın ölçülməsi - bunun üçün saniyə ölçənlər, xronoskoplar, xronomerlər, metronomlardan istifadə edilir. Bunların köməyilə bütün məsafəni ya da məsafənin bir hissəsini, hərəkətin ayrı-ayrı fazalarının davamlığını, dəqiq vaxtla müxtəlif dərəcələrdə qeyd etmək mümkün olar və hərəkətin sıxlığını müəyyənləĢdirmək olar. Vaxt göstəricilərini elektro saniyə ölçənlərlə, fotoelementlərlə və s. qeyd etmək mümkündür. Sürətin və sürətləndirmənin ölçülməsi - yolun böyüklüyünü və onun keçilmə vaxtı haqqında məlumatlar əsasında hesablama yolu ilə baĢa gəlir. Əvvəlcə bütün yolda olan sürəti, sonra isə yolun ayrı-ayrı sahələrində olan sürəti ayırırlar. Vaxt ərzində sürətin dəyiĢilməsinin miqdarını hesablamaqla sürətləndirməni almaq olar. Yolu, vaxtı, sürəti və sürətləndirməni əyani olaraq təsvir etmək üçün qrafiki göstəricidən istifadə edilir. Qüvvənin ölçülməsi- təsir edən qüvvənin ölçümünü, cismin kütləsi və sürətləndirməni bilib, ölçməklə əldə etmək olar: F=ma . Əzələ qüvvəsini ölçmək üçün müxtəlif qüvvə ölçən cihazlarda istifadə edilir. Bu cihazların köməyilə ayrı-ayrı əzələ qruplarının gərginlik qüvvəsini, istinad nöqtəsinə olan təsirini, miqdarını, təkan, zərbə, sancma və s. qüvvəsini müəyyənləĢdirmək olar. Bu cihazları 2 növə bölmək olar: birincilər adətən qüvvənin maksimal əhəmiyyətini, ikincilər isə qüvvənin əyrilik Ģəklində dəyiĢdiyini qeyd edirlər (dinamoqraf) FĠZĠKĠ HƏRKƏTLƏRĠN BĠOMEXANĠKĠ TƏDQĠQAT METALLARI ( davam ) 4.4 HƏRƏKƏTLƏRĠN OBYEKTĠV QEYDƏ ALINMASI Bu metod hərəkətlərin mexanikasını öyrənən zaman olduqda əlveriĢlidir. Hərəkətlərin qeydə alınması müxtəlif üsullarla ola bilər. Ən sadə üsullardan ayaq ləpirlərinin kağızda qeyd edilməsi kefaloqrafiya, pnevmoqrafiya və s. Ən dəqiq qiymətli qeydlər müxtəlif foto çəkiliĢin köməyilə aparılır. Ayaq izlərini almaq üçün qaçıĢ və ya yeriĢdən qabaq ayaq altına və çəkib, döĢəməyə salınmıĢ kağız zolağı üzərində qaçmağı təklif edir. Kağız üzərində qalmıĢ izlərdə hər addımın uzunluğunu, hərəkətin simmetriklərini, ayaqların arasındakı məsafəni ayağın içəri və bayır tağına təzyiqi və s. düzgün təyin etmək olar. Kefaloqrafiya insanın müxtəlif Ģaquli vəziyyətlərdə baĢının tərpənmə hərəkətləri qeydə alınmasıdır. Kefaloqrafiya həmçinin ümumi ağırlıq mərkəzinin dəyiĢməsini, əzələ qruplarında baĢ verən gərginliyin reflektor dəyiĢikliyini və s. müəyyən edir. Pnevmoqrafiya havanın sıxlığının köməyilə qeydə alınmasıdır. Bu metod əsas etibarilə tənəffüs hərəkətlərini öyrənən zaman istifadə olunur. Bunun üçün insanın gövdəsi ətrafına kəmər Ģəkilində 3 hava kamerası bərkidilir: döĢ xətti səviyyəsində - aĢağı döĢ tənəffüsünün qeydi üçün, göbək səviyyəsində-qarın tənəffüsünün qeydi üçün. Bu hava kameraları rezin borular vasitəsilə kameraya təbillərlə birləĢdirilir və beləliklə, tənəffüs hərərkətləri (vaxtın qeydə alınması Ģərtilə) kimoqrafda yazılır. Sadə foto çəkiliĢi bir anlıq Ģəkil ki, insanın vəziyyəti və duruĢu haqqında təsəvvür verir. Ancaq hərəkəti öyrənən zaman bir foto Ģəkili kifayət etmir. Mürəkkəb hərəkətləri qeyd etmək üçün kino və ya tsiklo çəkiliĢi lazımıdır. Tsiklo çəkiliĢ adi fotoaparatla hərəkətsiz foto plastika üzərində olur. Kino çəkiliĢi bir anlıq bir-birinin ardınca çəkilən ayrı-ayrı hərəkət anlarının bir neçə dəfə kinolentə kadrlar Ģəkilində çəkilməsidir. Adətən bir saniyədə 24 kadr çəkilir. Cəld hərəkətlərin öyrənilməsi üçün saniyədə 120-240 kadr çəkilir. Kino çəkiliĢinin köməyilə fiziki məĢğələlərin icra olunması obyekti və dəqiq sürətdə qeyd etmək olar. |