Chirchiq davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
CHIRCHIQ DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI

TABIIY FANLAR FAKULTETI
BIOLOGIYA YO’NALISHI
Biologiyadan o ‘qitish metodikasi fanidan
Kurs ishi
Mavzu: Biologiyani o ‘qitishda loyihalash texnologiyasidan foydalanish

Topshirdi: Tulayev Baxtiyor Djoravoy o`g`li
Tekshirdi: __________________________

MUNDARIJA:
I BOB. KIRISH.

1. 
   Loyihalash texnologiyasining о‘ziga xos xususiyatlari.
   

II BOB. Qisman izlanishli, ijodiy, ilmiy-tadqiqot xarakteridagi muammolarni loyihalash yo'llari

1. 
   O'quvchilarda ijodiy faoliyat tajribalarini tarkib toptirish.
   
2. 
   O'quvchilarning muammolarini hal etish yo‘llarini loyihalash ko'nikmalari.
   

III BOB. O'quvchilarning muammolarini hal etish
yo ‘llarini loyihalash ko 'nikmalari
3.1. Mashg'ulot ishlanmalarini loyihalash.
IV. Xulosa
V. Glossariy
VI. Foydalanilgan adabiyotlar

Zamonaviy dars mantiqiy-tarkibiy jihatdan quyidagi bosqichlardan tashkil topishi maqsadga muvofiq: tashkiliy (tayyorlov), chaqiruv (da’vat), anglash (mustaqil o‘zlashtirish), mulohaza (umumlashtirish - mustahkamlash) va uyga vazifa berish bosqich (faza)laridan iborat bo‘lsa, o‘z samarasini beradi. Tashkiliy bosqich – kichik guruhlarni shakllantirish, aqliy yoki harakatli o‘yin o‘tkazish, dars maqsadlarini aniqlash va muhokama qilish, agar lozim bo‘lsa, uni o‘quvchilar taklifini e’tiborga olgan holda takomillashtirish hamda yakdillik bilan qabul qilinishiga erishish, yangi materialni o‘rganishga oid o‘quv motivlarini shakllantirish kabi jihatlarni qamrab oladi. Chaqiruv (da’vat) bosqichida kichik guruhlarda yangi o‘tiladigan mavzu bo‘yicha o‘quvchilarda mavjud axborot faollashtiriladi. O‘quvchida yangi bilimlar va o‘zi mustaqil tanlagan maqsad uchun intilish anchagina kuchli bo‘ladi. Bu bosqichda quyidagi 3 maqsad amalga oshiriladi:

Birinchi bosqich – o‘quvchi yangi o‘rganilayotgan muammo bo‘yicha qanday ma’lumotlarga ega ekanligini aniqlashdan iborat.
Ikkinchi bosqich – o‘quvchini faollashtirish. Bunda, ularning jadallashgan, aniq maqsadiga qiziqish uyg‘otish, avval olingan bilimlarini onglilik darajasiga ko‘tarish, uni o‘ziga yoki sherigiga yozma yoki og‘zaki shaklda bayon qilishdek faollashgan faoliyat amalga oshiriladi.
Uchinchi bosqich – o‘quvchilarda muayyan mavzuni (o‘quv savolini) o‘rganishga oid motiv yaratishdan iborat. Darsning, shuningdek, o‘quvchilarning o‘zlari mustaqil ravishda aniqlagan maqsadlari o‘qituvchi tomonidan belgilangan maqsadlarga nisbatan anchagina samarali bo‘ladi. Anglash – ifodalash, fikrlashning ikkinchi bosqichi hisoblanadi. Unda o‘quvchilar yangi axborot (gpoya)lar bilan to‘qnashadi. Bu axborot o‘quvchilarga matn, videofilm, og‘zaki bayon va tajribalarni bajarish shakllarida taqdim etilishi mumkin. Bu bosqichning bosh vazifasi oldingi jarayonda yaratilgan faollik va qiziqishlarni hamda har bir o‘quvchining mustaqil o‘zlashtirishga oid intilishlarini saqlab turishdan iborat bo‘ladi. Bundan tashqari, o‘quvchilar, o‘zlarining o‘zlashtirishlarini o‘zlari kuzatib borishlari muhimdir. Ular yangi axborot (gpoya)larni, bu haqida o‘zlarida avval shakllangan tasavvurlar bilan bog‘lab, taqqoslab boradilar, ya’ni yangi axborot ikkinchi bosqichda faollashtirilgan axborot bilan bog‘lanadi. Yangi o‘quv materialining tushunib o‘zlashtirishiga erishish bu bosqichning eng muhim vazifasidir. Mulohaza – darsning uchinchi bosqichi. Aynan shu bosqichda o‘quvchilar yangi o‘zlashtirilgan bilimlarni mustahkamlaydilar va o‘z fikrlarini bayon qiladilar, avvalgi tasavvurlarini (agar zarur bo‘lsa) o‘zgartiradilar. Shuningdek, bu bosqichda o‘quvchilar jonli tarzda fikr almashib, o‘zlarining lug‘at boyliklarini ham boyitadilar. Natijada oldingi bosqichlarida o‘zlashtirilgan bilimlar umumlashtiriladi, mustahkamlanadi va o‘rganilayotgan muammo yuzasidan to‘liq tasavvur shakllanadi hamda dunyoqarashi kengayadi. O‘quvchi fikrlashning quyi darajasidan, yuqori darajasiga ko‘tariladi. Bu – yangi gpoya va axborotlarni o‘z so‘zi bilan ifodalay olishida aks etadi. Ushbu bosqichning maqsadi o‘quvchilar o‘rtasidagi o‘zaro muloqot va munozarani tashkil etishga qaratilgan. O‘zlashtirilgan yangi bilimlar o‘quv maqsadlari bilan taqqoslanadi, ularga erishilganlik darajasi tahlil qilinadi. Yetakchi o‘quvchilarning faoliyatlari rag‘batlantiriladi. Mulohaza bosqichi dars samaradorligi va natijasini belgilaydi. Har bir dars uyga vazifa berish bilan yakunlanadi. Shuni tahkidlash lozimki, zamonaviy darsning har bir bosqichida o‘quvchilarning mustaqil fikr yuritishlari, kichik guruhlar tarkibida faol ishlashlarining ta’minlanishi, o‘qituvchi esa, ularga maslahat beruvchi, koordinator, ya’ni bilish faoliyatini boshqaruvchi vazifasini bajarishi muhim. O‘quvchilar (kichik guruhlar) faoliyatini baholashni ham eksport guruhi ixtiyoriga o‘tkazishga erishish kerak. Umuman olganda zamonaviy darsda o‘qituvchi hukmron, axborot beruvchi yagona manba emas, balki fasilitator, ya’ni o‘quvchilarning mustaqil o‘qib-o‘rganishlarini osonlashtiruvchi, ularning bilish faoliyatlari uchun qulay sharoit yaratuvchi shaxs bo‘lishi lozim.

Loyihalash texnologiyasi jahon pedagogikasida yangilik hisoblanmaydi, chunki, u 1920- yillarda amerikalik faylasuf va pedagog J.Dyu va uning shogirdi V.X. Kilpatrik tomonidan ishlab chiqilgan loyihalash metodi asosida vujudga kelgan. Hozirgi kunda AQSH, Buyuk Britaniya, Belgiya, Isroil, Finlandiya, Germaniya, Rossiya, Italiya, BraziliyavaNiderlandiya kabi rivojlangan mamlakatlaming ta’lim muassasalarida muvaffaqiyatli qo‘llanib kelinmoqda. J. Dyu o'qitishni o'quvchilarning qiziqishi va ehtiyojini hisobga olgan holda o'quvchilarning muayyan maqsadga yo'naltirilgan faoliyatini faollashtirish orqali tashkil etishni taklif etgan. Buning uchun o'quvchilarga o'zlashtirgan bilim, ko'nikma va malakalarini amaliyotga qo'llash, ulardan kelgusi hayotda foydalanish yo'llarini ko'rsatish, ya’ni nazariy bilimlarni amaliyot bilan bog'liq holda o'qitish lozimligini uqtirgan. Bu jarayonda o'quvchilar tanish vaziyatdagi ahamiyatga molik muammolarni avval o'zlashtirgan bilim, ko'nikmalarini amaliyotga qo'llab hal etish orqali yangi bilim, ko'nikma va malakalami o'zlashtiradilar. O'quvchilar muammolarni muvaffaqiyatli hal etishlari uchun o'qituvchi ularga tegishli ko'rsatmalar berishi, foydalaniladigan manbalami tavsiya etishi, o'qitishdan ko'zlangan natijaga erishish yo'llarini ko'rsatishi, buning uchun muammoni hal etishda o'quvchilarning faoliyatini loyihalashi lozim.

Loyihalash texnologiyasining asosiy g'oyasi amaliy yoki nazariy ahamiyatga molik bo'lgan muammoni hal etish jarayonida ko'zlangan natijaga erishishdir. Agar nazariy muammoni loyihalash lozim bo'lsa, www.ziyouz.com kutubxonasi uning aniq yechimi, agar amaliy muammo bo'lsa, amaliyotga qo'llash masalasi bo'yicha aniq tavsiyalar ishlab chiqish lozim. O'quvchilar ushbu natijaga erishish uchun mustaqil fikr yuritish ko'nikmalarini egallagan bo'lishlari, muammoni anglash va uni hal etish yo'llarini izlashlari bu borada aw al o'zlashtirgan bilimlaridan foydalanishlari, fanning turli sohalarida izlanishlar olib borishlari, olinajak natijalarni bashorat qilish, turli yechimdagi variantlar ishlab chiqish, sabab-oqibat bog'lanishlarini tasaw ur qilishlari zarur. Loyihalash texnologiyasining asosiy mohiyati ma’lum bir muammoli vaziyatni vujudga keltirish orqali o'quvchilarning qiziqishlarini orttirish, loyihalash faoliyatini shakllantirish, ularning tegishli bilimlarni egallashlari, fanlararo bog'lanishlarni amalga oshirish sanaladi.
Loyihalash texnologiyasining asosiy tezisi: «O'rganilayotgan bilim, ko'nikmalar menga nima uchun zarurligi va undan qayerda va qay tarzda foydalanishni bilaman» sanaladi. Bu tezis o'quvchilarning fan asoslarini ongli o'zlashtirishlari, hayotga moslashishlari va mo'ljalni to'g'ri olishlariga yordam beradi. Biologiyani o'qitishda o'qituvchi loyihalash texnologiyasidan o'quvchilarning qiziqishi va qobiliyatlarini hisobga olgan holda nafaqat darsda o'quv muammolarini hal etishda, balki darsdan va sinfdan tashqari ishlarda ham ijodiy muammolarni hal etishda foydalanishi zarur.
Loyihalash texnologiyasida foydalanish o'quvchilarga individual va differensial yondashish imkonini beradi. Har bir loyiha o'ziga xos xususiyatga ega bo'ladi, shu sababli ular ma’lum belgilariga ko'ra quyidasicha tasniflanadi: Loyihada ko‘zda tutilgan faoliyatning ustunligiga ko'ra: tadqiqot xarakteridagi loyihalar; ijodiy xarakterdagi loyihalar; rolli loyihalar; amaliy xarakterdagi loyihalar; izlanish va mo'ljal olishga mo'ljallangan loyihalar. Loyihalarning predmeti va mazmuniga ko'ra: bir fan sohasini qamrab olgan loyihalar; fanlararo izlanishni talab etadigan loyihalar. Loyihalar xarakteriga ko'ra: aniq natija olishga mo'ljallangan loyihalar; ko'p yo'nalishli natija olishga mo'ljallangan loyihalar.
Loyihada ishtirok etadigan qatnashchilar soniga ko'ra:
yakka tartibdagi loyihalar;
ikki o'quvchiga moljallangan loyihalar;
o'quvchilarning kichik guruhlarda ishlashiga mo'ljallangan loyihalar.
Loyiha ko‘lamiga ko'ra:
bir sinf o'quvchilariga mo'ljallangan loyihalar;
maktab o'quvchilariga mo'ljallangan loyihalar;
shahar miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar;
mamlakat miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar;
dunyo miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar.
Loyiha muddatiga ko'ra:
qisqa muddatli;
uzoq muddatlilarga ajratiladi.
Tadqiqot xarakteridagi loyihalar.
Ushbu loyihalaming tuzilishi juda yaxshi ishlangan, jumladan, loyihada ishtirok etadigan qatnashchilar uchun tadqiqot predmeti, dolzarbligi, ijtimoiy ahamiyati, foydalaniladigan metodlar, tadqiqotlar va tajribalar o'tkazish, natijalarni rasmiylashtirish metodlari aniq bo'lishi kerak. Mazkur loyiha mantiqan to'lig'icha ilmiy-tadqiqot muammolariga yaqinlashgan va uning yechimiga mos va bo'ysingan bo'lishi kerak. Loyihaning ushbu turi tadqiqot mavzusining dolzarbligi, tadqiqot muammosining predmeti va obyekti, vazifalarning izchil va bosqichma-bosqich aniqlanishi, muammolarni hal etish bo'yicha farazlami ilgari surish, uni hal etishning tadqiqot o'tkazish va tajribalar qilish yo'llarini ishlab chiqish, olingan natija va xulosalarni muhokama qilish, rasmiylashtirish, tadqiqotni davom ettirish uchun yangi muammolar belgilanishi lozim. Biologiya o'qituvchisi bu toifadagi loyihalardan darsda va sinfdan tashqari mashg'ulotlarning ayrim o'quvchilar bilan olib boriladigan mashg'ulotlarida foydalanishi mumkin. Botanika o'quv kursida o'simlik organlarini o'rganib bo'lgandan so'ng, «O'simlik — yaxlit organizm» mavzusini o'rganishda o'quvchilarga quyidagi loyiha tavsiya etiladi. Loyiha mavzusi: o'simlik yaxlit organizm.
Loyihaning maqsadi: o'simlik organlarining tuzilishi va funksiyasini hisobga olgan holda uning yaxlit organizm ekanligini isbotlash.
Loyihaning mazmuni: o'simliklarning vegetativ va generativ organlarining tuzilishi va funksiyasini qayd etgan holda o'simlik yaxlit organizm ekanligini isbotlang.
O'simlik organlari o'rtasidagi bog'lanishlar aks etgan jadvalni tuzing va shu asosda flkrlaringizni dalillang. Jumladan, «Qizil lola» jamoasining monitoringini tuzish» mavzusidagi loyiha iqtidorli o'quvchilar bilan ishlashda, ayniqsa, qo'l keladi.
Loyiha mavzusi: qizil lola jamoasi monitoringini tuzish.
Loyiha maqsadi: qizil lola jamoasining hozirgi tarkibi, uning kelgusidagi o‘zgarishi va ulami saqlab qolish chora-tadbirlarini belgilash.
Loyihada foydalaniladigan metodlar: kuzatish, matematik statistika, eksperiment, tajribalar o'tkazish, umumlashtirish va rasmiylashtirish.
Topshiriqning mazmuni: Agar qizil lola o‘sadigan maydonning 100 metr2 da 100 ta lola uchrasa, shu maydondagi lolalarning soni 10 yil davomida qanday o‘zgarishini yillar bo‘yicha hisoblab toping. Mazkur o ‘zgarishlarni grafik shaklda tasvirlang. Eslatma: qizil lola ko'sakchasida 6 ta urug* yetilib, urug'dan chiqqan nihol 9—10 yilda gullaydi. Har bir tup lolada bir yilda 4 ta piyozcha hosil bo'lib, undan ungan nihol 4-5 yilda gullaydi. Lola urug'ining unuvchanligi 75% ni tashkil etadi. Ijodiy xarakterdagi loyihalar. M azkur loyihani hal etishda qatnashchilardan ijodiy yondashish talab etiladi. Ijodiy loyihalarning tadqiqot xarakteridagi loyihalardan asosiy farqi, ulaming mantiqiy strukturasi awaldan belgilanmaydi, balki loyihaning yechimi davomida shakllantiriladi. Ijodiy loyihada qatnashchilarning qiziqishi, motivi, ehtiyojiga ko‘ra loyihaning yo'nalishi, olinajak natija belgilanadi. Lekin loyihada ko‘zda tutilgan natijani rasmiylashtirish va jihozlashda qat’iy talab qo'yiladi.
Biologiya o'qituvchisi ushbu loyihalar turidan darslarda foydalanishi mumkin. Odam va uning salomatligi o'quv kursida «Odamning sutkalik ovqat ratsionida oqsil, yog', uglevodlar miqdori va ulardan ajralib chiqadigan energiya miqdorini aniqlash» laboratoriya mashg'ulotini kichik guruhlarda tashkil etib, ularga quyidagi topshiriqlar tavsiya etiladi:
1-guruh topshirig'i. O'rta yoshli aqliy va yengil jismoniy mehnat bilan shug'ullanuvchilar uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ularning ovqat ratsionini tuzing.
2-guruh topshirig'i. O'rta yoshli og'ir jismoniy mehnat bilan shug'ullanuvchilar uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ulaming ovqat ratsionini tuzing.
3-guruh topshirig'i. Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ulaming ovqat ratsionini tuzing.
4-guruh topshirig'i. 0 ‘sm ir yoshdagi o'quvchilar uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ularning ovqat ratsionini tuzing.
Rolli o'yin loyihalari. Ushbu loyihalarda struktura aniqlanmaydi va ish tugagunga qadar ochiq bo'ladi. Loyiha qatnashchilari muayyan rollarni bajaradilar. Rollarga muvofiq holda ulaming vazifalari aniqlanadi. O'yin sujetiga muvofiq ular rollarni bajarishi, tegishli hollarda «mansabdor shaxs» sifatida muloqotga kirishishi, bunda mavjud qobiliyat va iste’dodlari, o'zlashtirgan bilim, ko'nikma va malakalarini safarbar etishlari lozim. Loyihani hal etish jarayonida ko'zlangan natijaga erishishlari uchun juda ko'p mehnat qilishlari, izlanishlari, mustaqil va ijodiy fikr yuritishlari, mustaqillik va onglilik talab etiladi. Bu yerda ijodiy izlanish mavjud, lekin o'quvchilar ma’lum rollarni bajarish orqali loyiha hal etilganligi sababli rolli o'yin loy’Ualar sanaladi. Izlanish xarakteridagi loyihalar. Loyihalarning bu tipi muayyan bir mavzu bo'yicha axborot va material to'plash, to'plangan axborot va materiallar bilan loyiha qatnashchilarini tanishtirish, ulami tahlil qilish, faktlami umumlashtirish, olingan natijalarni rasmiylashtirishni o'z ichiga oladi. Mazkur loyihalar tadqiqot xarakteridagi loyihalar bilan uyg'unlashib ketadi va uning bir qismiga aylanishi mumkin.
Izlanish xarakteridagi loyihalarning strukturasi quyidagicha bo'lishi mumkin:
— kerakli bo'lgan axborotni izlash manbalari;
— izlanish bosqichlari;
— to'plangan axborot, materiallar, faktlar ustida tahlil o'tkazish;
— xulosa yasash;
— izlanish yo'nalishiga o'zgartirishlar kiritish;
— yangi faktlami to'plash;
— umumlashtirish va xulosa yasash;
— olingan natijalarni rasmiylashtirish.
Bu toifadagi loyihalardan sinfdan tashqari mashg'ulotlarda foydalanishi mumkin. Bular jumlasiga «O'zbekiston qizil kitobi»ga kirgan o'simliklar va hayvonlar, «O'zbekistonda paxtachilikning rivojlanishi», «O'zbekistonning dorivor o'simliklari» kabi mavzulardagi loyihalarni kiritish mumkin. Amaliy xarakterdagi loyihalar. Bu toifadagi loyihalar qatnashchilar faoliyatidan kutilgan natijalaming aniq belgilanishi bilan xarakterlanadi. Mazkur natija amaliy va ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lishi lozim. Bunday loyihalar juda yaxshi strukturaga ega bo'lishi kerak. Loyiha ssenariysi, qatnashchilarning vazifalari, natijaga erishish bosqichlari, foydalaniladigan metodlar, olingan natijalarni rasmiylashtirish shakllari aniq belgilanishi kerak. Bu loyihani amalga oshirishda qatnashchilarning har birining ulushi, yakka tartibda va kichik guruhda olib boriladigan ishlar natijalari, taqdimot, olingan natijalarni amaliyotga qo‘llash yo'llari ko'rsatiladi. Bu toifadagi loyihalardan sinfdan tashqari mashg'ulotlarda foydalanish maqsadga muvofiq. Jumladan, tirik tabiat burchagida boqiladigan kanareyka, to ‘ti va boshqa hayvonlarning ovqat ratsionini tuzish, 0 ‘zbekistonga kelib-ketuvchi qushlarning kelish, uya qurish, ko'payish, uchib ketish muddatlari, ularning keltiradigan foydasi, qishlash joyi, ularni muhofaza qilish tadbirlarini o'rganish bo'yicha loyihalarni o'quvchilarning kichik guruhlariga tavsiya etish joiz. Loyihalar predmeti va mazmuniga ko'ra, bir fan sohasini qamrab olgan loyihalar, fanlararo izlanishni talab etadigan loyihalarga ajratiladi. Bu loyihalarni shakllantirishda o'qituvchi biologiya sohasidagi muammoli, qiyin mavzulami olishi mumkin. Mazkur loyihalar biologiyani o'qitishda tabiiy fanlar, adabiyot, ma’naviyat, madaniyat, san’at va gumanitar fanlar bilan fanlararo bog'lanishni amalga oshirishga imkon beradi.
Biologiyani o'qitishda o'qituvchi loyihalash texnologiyasidan foydalanish uchun:
— loyihalar toifasi, mavzusi va qatnashchilar sonini aniqlashi;
— loyihani amalga oshirish uchun turli variantlardagi muammolar zanjirini tuzishi;
— loyiha predmeti, vazifasi va bosqichlarini aniqlashi;
— loyiha qatnashchilari uchun topshiriqlar tuzishi va ulami a’zolar o'rtasida taqsimlashi;
— ilmiy-izlanish, tadqiqot mavzulari bo'yicha o'quvchilarning yakka tartibdagi, juftlikda yoki kichik guruhlarda mustaqil izlanishlarini tashkil etishi;
— loyihadan kutilgan natijalarni aniqlashi, uni rasmiylashtirish va taqdimotini belgilashi;
— loyiha ishini yakunlashi, baholash mezoni va xulosalar yasash yo'llarini aniqlashi lozim;
— loyihalash texnologiyasi
— rivojlantiruvchi ta’limga asos bo'ladi.
O'quvchilarda aqliy faoliyat ko'nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishga zamin tayyorlaydi
Loyihalash texnologiyasi o'quvchilarda ijodiy faoliyatning shakllanishiga asos bo'ladi. M a’lumki, ijodiy faoliyat ta’lim mazmunining tarkibiy qismi sanalib, uni o'qituvchining tayyor axboroti orqali shakllantirib bo'lmaydi. O'quvchilar loyihalar yechimi ustida ishlar ekan, ular awal o'zlashtiigan bilim va ko'nikmalarini yangi vaziyatlarda qo'llab, yangi bilimlarni o'zlashtiradilar, shu tariqa ijodiy faoliyat tarkib topadi.
Buning uchun:
— o'quvchilarga tayyor bilimlar berilmasdan, balki ulami bilimlarni mustaqil o'zlashtirish usullarini egallash, amaliy va bilishga oid muammolami aw al o'zlashtirgan bilim, ko'nikmalarini qo'llab hal etishga o'rgatish zarur;
— muloqotga kirishish ko'nikma va malakalarini egallashning ahamiyati, turli ijtimoiy rollarni bajarishda va kichik guruhlarda ishlash ko'nikmasiga ega bo'lish zarurligini tushuntirish;
— bitta muammoni hal etish uchun har xil nuqtayi nazami bayon etish, boshqa tabiiy fanlar hamda ma’naviyat va madaniyat kabi jabhalarda izlanishlar olib borish zarurligini tushuntirish;
— o'quvchilarning tadqiqot metodlaridan foydalanish ko'nikmasiga ega bo'lishning ahamiyati, zarur axborotlar, faktlar, materiallar to'plash, ulami turli nuqtayi nazardan tahlil qilish, farazlami ilgari surish, xulosa va yakun yasash lozim.
Agar o'quvchilar yuqorida qayd etilgan ko'nikma va malakalami egallagan bo'lsa, ular doimo o'zgarib turadigan hayotga tezroq moslashishga, turli muammoli vaziyatlarni tahlil qilib ulardan chiqishning muqobil variantini topishga, turli vaziyatlarda mo'ljalni to'g'ri olish va har xil jamoalarda ishlab ketish imkoniyaliga ega bo'ladi.