Ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı Fəsil 1 Giriş
Cədvəl 4.1. 2004-2007-ci illər üzrə ÜDM-in əsas göstəriciləri
Yüklə 0,6 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.3. YADİDP və iqtisadi siyasət 4.3.1. Ümumi məqsədlər və hədəflər
- 4.3.2. Büdcə-vergi siyasəti
- 4.3.3. Pul və məzənnə siyasəti
- 4.3.4. Maliyyə bazarlarının inkişaf etdirilməsi
- 4.3.5. İnvestisiya siyasəti
- 4.3.6. Sənaye və enerji siyasəti
- 4.3.7. Kənd təsərrüfatının inkişafı və ərzaq təhlükəsizliyi
- 4.3.8. Turizmin inkişaf etdirilməsi
- Fəsil 5 Məşğulluq siyasəti və əhalinin sosial müdafiəsi 5.1. Məşğulluq və əmək bazarının tənzimlənməsi 5.1.1. Yoxsulluqla əlaqə
- 5.1.2. Mövcud vəziyyət və əsas problemlər
- Cədvəl 5.1. 2006 - 2007-ci illərdə iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə orta aylıq nominal əməkhaqqı (manatla)
- Dövlət Qeyri-dövlət 2006
- 5.1.3. YADİDP və məşğulluq siyasəti
- 5.2. Əhalinin sosial müdafiəsi
Cədvəl 4.1. 2004-2007-ci illər üzrə ÜDM-in əsas göstəriciləri
Bu dövr ərzində neftdən gələn gəlirlərin ARDNF-də toplanılması davam etdirilmiş, habelə dünya bazarında neftin qiymətinin yüksəlməsi ilə bağlı dövlət büdcəsinə daxil olan əlavə vəsaitlər xüsusi hesabda yerləşdirilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı tərəfindən valyuta bazarına mümkün səviyyədə alışyönlü müdaxilələr həyata keçirilmiş, iqtisadiyyatda yaranmış izafi likvidliyi neytrallaşdırmaq üçün sterilizasiya siyasəti çərçivəsində Milli Bankın qısamüddətli notlardan istifadəsi davam etdirilmişdir. Eyni zamanda, gözlənilən irihəcmli neft və qaz gəlirlərinin iqtisadiyyata mümkün mənfi təsirinin qarşısının alınması, onun qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəldilməsi, yoxsulluğun azaldılması və insan kapitalının inkişafının təmin edilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 27 sentyabr tarixli 128 nömrəli Fərmanı ilə “Neft və qaz gəlirlərinin idarə olunması üzrə uzunmüddətli strategiya” təsdiq edilmişdir. Bu strategiyaya əsasən, qeyri-neft sektorunun beynəlxalq səviyyədə rəqabət qabiliyyətini artırmaqla onun dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasına şərait yaradılmalıdır. Manatın mövcud nominal məzənnəsi uzunmüddətli dövrdə real səmərəli məzənnə indeksinin əlverişli dinamikasını təmin etməklə, ölkənin beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin daha da yüksəldilməsinə şərait yaratmışdır. Belə ki, manatın qeyri-neft sektoru üzrə real effektiv məzənnəsi 2007-ci il üzrə 5,4% bahalaşmış, lakin 2000-ci ilin dekabrına nəzərən 11% ucuzlaşmışdır. Beləliklə də, qısamüddətli dövrdə real effektiv məzənnənin möhkəmlənməsinə baxmayaraq, uzunmüddətli dövrdə o, ölkənin beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin qorunmasına şərait yaradan səviyyədə dəyişmişdir. Valyuta ehtiyatlarının həcmi ötən dövr ərzində əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. Milli Bankın sərəncamında olan rəsmi valyuta ehtiyatlarının həcmi 1 yanvar 2008-ci il tarixinə 4,0 mlrd. ABŞ dollarını ötmüşdür. Eyni zamanda ölkənin məcmu valyuta ehtiyatları neft sektoru çıxılmaqla idxal olunan mal və xidmətləri maliyyələşdirmə müddəti üzrə qəbul edilmiş beynəlxalq normadan 5 dəfə yüksəkdir. Dövlət zəmanətli xarici borcların ümumi həcminin ÜDM-dəki xüsusi çəkisi isə müntəzəm surətdə azaldılaraq 2004-cü ildə 18,6%-ə, 2007-ci ildə 8,2%-ə endirilmişdir. 2007-ci ildə əsas kapitala bütün maliyyə mənbələri hesabına yönəldilmiş investisiyaların həcmi 2004-cü ilə nisbətən 1,5 dəfə artaraq 7,5 mlrd. manat (8,7 mlrd. ABŞ dolları) təşkil etmişdir. Bunun da 3,3 mlrd. ABŞ dolları (90,5 %-i neft sektoru olmaqla) xarici investisiyaların payına düşür. Eyni zamanda, həmin dövr ərzində daxili maliyyə mənbələri hesabına yatırılan investisiyaların həcmi 3,5 dəfə artaraq, investisiyaların ümumi həcmində xüsusi çəkisi 2004-cü ildəki 26,9%-dən 2007-ci ildə 61,9%-ə qədər yüksəlmişdir. 2007-ci il ərzində aparılmış ticarət əməliyyatlarının ümumi həcmi 27 mlrd. ABŞ dolları olmuşdur. Bunun 21 mlrd. ABŞ dolları ixracın, 6 mlrd. ABŞ dolları isə idxalın payına düşmüş, həmin dövr üçün ixrac-idxal əməliyyatları üzrə müsbət saldo 15 mlrd. ABŞ dolları təşkil etmişdir. Qiymətli kağızlar bazarının normativ hüquqi bazasının təkmilləşdirilməsi, investorların hüquqlarının qorunması, korporativ idarəetmə normalarının tətbiqinin gücləndirilməsi, emitentlər tərəfindən məlumatların lazımi şəkildə açıqlanmasının təmin edilməsi, habelə mütəşəkkil borc bazarının formalaşması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində emitentlərin sayı və səhm buraxılışının həcmi artmışdır. Belə ki, 2004-cü ildə 50 emitent tərəfindən ümumi həcmi 91,9 mln. manat olan 62 səhm buraxılmışdırsa, 2005-ci ildə 84 emitent tərəfindən ümumi həcmi 225,7 mln. manat olan 108 səhm, 2006-cı ildə 100 emitent tərəfindən ümumi həcmi 340,8 mln. manat olan 135, 2007-ci ildə isə 113 emitent tərəfindən ümumi həcmi 795,4 mln. manat olan 137 səhm buraxılmışdır. İnvestisiya mühitinin yaxşılaşdırılması, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi və yeni iş yerlərinin yaradılmasının həvəsləndirilməsi məqsədilə mənfəət vergisinin dərəcəsi 27%-dən 2003-cü ildə 25%-ə, 2004-cü ildə 24%-ə, 2006-cı il yanvarın 1-dən isə 22%-ə endirilmişdir. Həmçinin işəgötürənlərdən alınan məcburi sosial sığorta haqları üzrə faiz dərəcələri 29%-dən 2003-cü ildə 27%-ə, 2005-ci ildə isə 22%-dək azaldılmışdır. Eyni zamanda, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçıları növbəti dəfə, torpaq vergisi istisna edilməklə, bütün vergilərdən 5 il müddətinə (2004-2008-ci illər) azad edilmişlər. Sadələşdirilmiş vergi sisteminin tətbiqi dairəsinin genişləndirilməsi məqsədilə, 2003-cü ildən etibarən sadələşdirilmiş vergi dövriyyəsi aylıq gəlirin vergi tutulmayan məbləğinin 300 mislindən (6000 manat) şərti maliyyə vahidinin 22500 mislinədək (yəni 24750 manat) artırılmışdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafını stimullaşdırmaq məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 25 oktyabr 2007-ci il tarixli 2458 nömrəli ”Sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin fəaliyyətinin “bir pəncərə” prinsipi üzrə təşkilinin təmin edilməsi tədbirləri haqqında” Sərəncam imzalamışdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin dəstəklənməsi və bu sahəyə dövlət qayğısının artırılması məqsədilə dövlət büdcəsindən Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu vasitəsilə ayrılan güzəştli kreditlərin həcmi hər il artırılaraq 2005-ci ildəki 40 mln. manatdan 2006-cı ildə 80 mln. manata, 2007-ci ildə isə 90,7 mln. manata çatdırılmışdır. Eyni zamanda, müntəzəm olaraq təşkil edilmiş biznes forumları yerli və müxtəlif ölkələrdən olan iş adamlarını, eləcə də rəsmi dairələri bir araya gətirməklə, sahibkarlar arasında maarifləndirmə işinin təşkilinə və onların məlumat əldə etmək imkanlarının genişləndirilməsinə, habelə xarici investisiyaların cəlb edilməsi prosesinin dəstəklənməsinə müsbət təsir göstərmişdir. Bank sisteminin inkişaf etdirilməsi, özəl bankların gücləndirilməsi və əhalinin onlara inamının artırılması məqsədilə bankların nizamnamə kapitalının minimum miqdarına olan tələblər artmış, xarici bank kapitalının ümumi bank kapitalında iştirak limiti aradan qaldırılmış və mərkəzləşdirilmiş kredit reyestri istifadəyə verilmişdir. Əhalinin, xüsusilə regionlarda, bank xidmətləri əldə etmək imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə təkcə 2005-ci ildə 19 bankın 40 yeni filialı fəaliyyətə başlamışdır ki, bunun da 21-i regionların payına düşür. Ümumilikdə isə, 2007-ci ilin sonuna ölkədə 485 bank filialı fəaliyyət göstərmişdir. 2007-ci ilin yekunu üzrə banklar tərəfindən iqtisadiyyata kredit qoyuluşları 4,7 mlrd. manat təşkil etmiş, bank aktivlərinin və kredit qoyuluşlarının ÜDM-ə nisbəti müvafiq surətdə 20,9% və 18,7% olmuşdur. Banklar tərəfindən özəl sektora ayrılan kreditlərin həcmi əvvəlki ilə nisbətən 2007-ci ildə 97,4% artmış və ümumi kredit qoyuluşlarında onların xüsusi çəkisi 57,3% təşkil etmişdir. Dövlət əmlakının özəlləşdirilməsi nəticəsində 30 mindən artıq kiçik müəssisə və obyekt özəlləşdirilmiş, 1500-ə yaxın səhmdar cəmiyyəti yaradılmış və 400 mindən artıq vətəndaş səhm və əmlak sahibinə çevrilmişdir. Hazırda əsas məsələ əhalini daha keyfiyyətli sosial xidmətlərlə təmin etmək üçün profili saxlanılmaqla, sosial obyektlərin, habelə iqtisadiyyatın daha dinamik inkişafına təsir göstərəcək iri müəssisələrin özəlləşdirilməsini nəzərdə tutan ikinci mərhələni sürətləndirməkdən ibarətdir. YAİİDP-nin icrası dövründə büdcənin şəffaflığı, səmərəliliyi və ünvanlılığını təmin etmək məqsədilə “Büdcə sistemi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa və Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə müvafiq əlavə və dəyişikliklər edilmiş, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2005-ci il 18 iyul tarixli Qərarı ilə “2005-2008-ci illərdə Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının tətbiqi üzrə Proqram” təsdiq olunmuş, xəzinədarlığın kompyuterləşdirilməsi davam etdirilmişdir. Bütün ölkə üzrə və xüsusilə də regionlarda infrastrukturun yaxşılaşdırılması məqsədilə nəqliyyat, su və kanalizasiya, meliorasiya və suvarma, enerji kimi kommunal infrastruktura, habelə səhiyyə və təhsil sahələri üzrə sosial infrastruktura irihəcmli dövlət investisiyaları yönəldilmişdir. Eyni zamanda, Bakı-Tbilisi-Ərzurum ixrac qaz kəmərinin tikintisinin davam etdirilməsi, Böyük İpək Yolunun (TRASECA) bərpası və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi layihələrinin davam etdirilməsi, Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryol xəttinin çəkilişi üzrə prinsipial razılığın əldə edilməsi ölkənin regional əhəmiyyətini artırmaqla yanaşı, bölgələrdə yaşayan əhalinin infrastruktura və bazarlara çıxış imkanlarını yaxşılaşdıraraq, sahibkarlıq fəaliyyətinin genişləndirilməsi üçün əsaslı zəmin yaradacaqdır. 4.3. YADİDP və iqtisadi siyasət 4.3.1. Ümumi məqsədlər və hədəflər İqtisadi inkişaf üzrə prioritet istiqamətlər aşağıdakılardır:
Bu bölmədə olan siyasət tədbirlərinin əksəriyyəti YADİDP-in digər strateji məqsədləri ilə, xüsusilə də institusional islahatlar və səmərəli idarəetmənin təmin edilməsi ilə sıx bağlıdır. Bundan başqa, aşağıdakı sahələrlə də əlaqə vardır: gender bərabərliyinin dəstəklənməsi və inkişaf etdirilməsi (ölkənin iqtisadi həyatında kişi və qadınlar üçün bərabər iştirak imkanlarının yaradılması) və ətraf mühitin davamlılığı prinsiplərinə riayət edilməsi (təbii resursların gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanılması, habelə təbii resursların ifrat istismarı və ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində yaranan xəstəliklərdən və digər problemlərdən indiki nəslin sağlamlığını mühafizə etmək məqsədilə iqtisadi inkişaf siyasətinin ölkənin təbii resurslarının səmərəli idarə olunmasına əsaslanması). “Makroiqtisadi sabitlik və iqtisadi artım” bölməsində olan siyasət tədbirləri aşağıdakı sahələr üzrə qruplaşdırılmışdır: büdcə-vergi siyasəti; pul və məzənnə siyasəti; maliyyə bazarlarının inkişafı; investisiya siyasəti; sənayenin və energetikanın inkişafı; kənd təsərrüfatının inkişafı və ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi; turizm siyasəti. 4.3.2. Büdcə-vergi siyasəti YADİDP çərçivəsində büdcə-vergi siyasətinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə əsasən, aşağıdakı prioritet istiqamətlərdə tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur:
Həyata keçiriləcək iqtisadi siyasətə uyğun olaraq, büdcə proqnozlaşdırılmasının səmərəliliyinin artırılması məqsədilə büdcə qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində mövcud normativ hüquqi baza təhlil ediləcək, Azərbaycan Respublikasının vergi və gömrük məcəllələrinə müvafiq dəyişikliklər ediləcək, Gömrük Məcəlləsinin beynəlxalq konvensiya və normalara uyğunlaşdırılması prosesi başa çatdırılacaqdır. Büdcə gəlirlərinin artırılması istiqamətində vergilərdən azadolmaların sayı azaldılacaq, gömrük-tarif sistemində lüzumsuz güzəştlər ləğv ediləcək, qeydiyyatdan yayınan hüquqi və fiziki şəxslərin qeydiyyata alınması işi gücləndiriləcəkdir. Eyni zamanda, mövcud vergi və rüsumların, habelə sosial sığorta haqlarının dərəcələrinə yenidən baxılaraq, onların optimal səviyyəsi və strukturu müəyyənləşdiriləcək, sadələşdirilmiş verginin tətbiqi mexanizmi və ƏDV-nin tətbiqi qaydaları təkmilləşdiriləcək, habelə idxalda ƏDV-dən azadolmalar minimuma endiriləcəkdir. Həmçinin, cəmiyyətdə vergi mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə əhalinin maarifləndirilməsi gücləndiriləcəkdir. Büdcə xərclərinin səmərəliliyinin artırılması istiqamətində aşağıdakı alt istiqamətlər üzrə tədbirlər həyata keçiriləcəkdir:
Dövlət büdcəsinin xərclərinin sağlamlaşdırılması üçün icmal büdcə xərclərinin strukturu təkmilləşdiriləcək, icmal büdcənin qeyri-neft kəsirinin ÜDM-də xüsusi çəkisinin kəskin artmasına yol verilməyəcək, büdcə xərcləri proqnozlaşdırılarkən və müəyyənləşdirilərkən qəbul edilmiş məqsədli proqramlar nəzərə alınacaqdır. Həmçinin, büdcə xərclərində normativ (adambaşına) maliyyələşmə prinsipinə keçidin qanunvericilik bazası yaradılacaqdır. Büdcə vəsaitlərindən istifadəyə nəzarətin gücləndirilməsi üçün qanunvericilik bazası təkmilləşdiriləcək, büdcə prosesində perspektiv maliyyə planının rolu artırılacaq, eləcə də müntəzəm planlı təftiş və təhlillər aparılması yolu ilə büdcə vəsaitləri üzərində maliyyə nəzarəti daha da gücləndiriləcəkdir. Büdcə prosesinin şəffaflığının artırılması üçün dövlət satınalmaları sahəsində qanunvericilik bazası təkmilləşdiriləcək, onun monitorinq sistemi gücləndiriləcək, elektron satınalmaların tətbiqinə başlanılacaq, habelə büdcə xərclərinin hesablanması zamanı istifadə olunan norma və standartlar təkmilləşdiriləcəkdir. Eyni zamanda, dövlət satınalmaları üzrə institusional baza gücləndiriləcək, həmçinin təlimlər vasitəsilə bu sahədə çalışan işçilərin peşə bacarıqları artırılacaqdır.
Eyni zamanda, daha adekvat qərarların qəbuluna şərait yaratmaq üçün pul siyasətinin institusional bazası inkişaf etdiriləcək, pul siyasəti alətlərinin və bank sistemində likvidliyin, habelə valyuta ehtiyatlarının idarə edilməsi sistemi təkmilləşdiriləcəkdir. Eləcə də real sektorun monitorinqi sistemi yaradılacaq və statistik hesabatların avtomatlaşdırılmış rejimdə əldə edilməsi imkanlarının artırılması məqsədilə bank statistikası beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılacaqdır. 4.3.4. Maliyyə bazarlarının inkişaf etdirilməsi Maliyyə bazarlarının inkişaf etdirilməsi məqsədilə YADİDP çərçivəsində aşağıdakı prioritet istiqamətlərdə tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur:
Bank sektorunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində bank sisteminin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması və nəzarət sisteminin təkmilləşdirilməsi məqsədilə nizamnamə kapitalına olan minimum tələblərin artırılması ilə bank sisteminin kapitallaşması davam etdiriləcək, Bazel II standartları tətbiq ediləcək, elektron ödəniş sistemi inkişaf etdiriləcək və əmanətlərin sığortalanması sistemi təkmilləşdiriləcəkdir. Əhalinin, habelə sahibkarların, xüsusilə regionlarda bank sektorunun xidmətlərindən istifadə imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə bankların, mikromaliyyələşdirmə təsisatlarının və kredit ittifaqlarının şəbəkələri genişləndiriləcək, poçt-əmanət sistemi yaradılacaq, həmçinin ixtisaslaşmış bankların, o cümlədən tikinti-əmanət banklarının yaradılması dəstəklənəcəkdir. Eyni zamanda, əhalinin mənzillə təmin edilməsinə yardım məqsədilə ipoteka kreditləşdirilməsi təkmilləşdiriləcəkdir, əhalinin, xüsusilə aztəminatlı təbəqənin, ipoteka kreditlərinə çıxış imkanları artırılacaqdır. Özəl bankların potensialının genişləndirilməsi, xarici sərmayələrin bank sisteminə daha fəal cəlb edilməsi vasitəsilə bank xidmətləri bazarında rəqabət mühitinin yaxşılaşdırılmasına şərait yaradılacaqdır. Qiymətli kağızlar bazarının inkişaf etdirilməsi istiqamətində mövcud normativ hüquqi baza təkmilləşdiriləcək və investorlarının hüquqlarının daha səmərəli şəkildə qorunması işi təşkil olunacaqdır. Eyni zamanda, qiymətli kağızlar bazarının genişləndirilməsi və inkişaf etdirilməsi məqsədilə hesablaşmalar sistemi təkmilləşdiriləcək və regionlarda qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçılarının, o cümlədən Milli Depozit Mərkəzinin yeni filialları fəaliyyətə başlayacaqdır. Tənzimləmə prosesini təkmilləşdirmək məqsədilə qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçılarının özünütənzimləyən (qeyri-dövlət) təşkilatlarının yaradılması dəstəklənəcək, səhmdar cəmiyyətlərinin fəaliyyətinin monitorinqi sistemi yaradılacaq, ipoteka bazarında qiymətli kağızların tətbiqi genişləndiriləcək və qiymətli kağızlarla əməliyyatlar üzrə məlumat bazası formalaşdırılacaqdır. Beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarlarına inteqrasiya və xarici investisiyaların daha fəal cəlb olunması məqsədilə avroistiqrazların buraxılması və investisiya fondlarının yaradılması dəstəklənəcəkdir. Sığorta bazarının inkişaf etdirilməsi istiqamətində onun beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması və səmərəliliyinin artırılması məqsədilə qanunvericilik bazası təkmilləşdiriləcək, sığorta, təkrar sığorta işi təşviq olunacaq, sığortaçılar arasında əməkdaşlıq inkişaf etdiriləcək, habelə xarici təkrar sığortaçıların və xarici sığorta brokerlərinin vahid reyestri yaradılacaqdır. Sığorta fəaliyyətinin inkişafı məqsədilə tədqiqat, ixtisas təşkilatları, sığorta birlikləri yaradılacaqdır, sığorta fəaliyyətinə dövlət nəzarəti sistemi təkmilləşdiriləcəkdir. 4.3.5. İnvestisiya siyasəti İnvestisiya siyasətinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə YADİDP çərçivəsində aşağıdakı prioritet istiqamətlərdə tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur:
İnvestisiyaların idarə olunması prosesinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində xüsusi mülkiyyətin qorunması və korporativ idarəetmənin təkmilləşdirilməsi, bütün investorlar üçün azad rəqabət mühitinin yaradılması məqsədilə mövcud normativ hüquqi baza təkmilləşdiriləcək, “Birbaşa özəl investisiyalar haqqında” yeni qanunun, habelə digər zəruri normativ hüquqi sənədlərin qəbul edilməsi üçün zəruri addımlar atılacaqdır. İnfrastruktura ayrılacaq dövlət investisiyalarının prioritetləşdirilməsi prosesinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə hazırlanan dördillik (növbəti ili və sonrakı üç ili əhatə edən) ortamüddətli dövlət investisiya proqramlarında müntəzəm olaraq hər il YADİDP-in prioritetləri üzrə infrastruktur layihələrinin maliyyələşdirilməsi nəzərdə tutulacaqdır. Eyni zamanda, regionların davamlı və sistemli inkişafının təmin edilməsi və bu prosesdə dövlət investisiyalarının səmərəliliyinin artırılması məqsədilə müvafiq beynəlxalq təşkilatlarla birgə şəhər və regionların uzunmüddətli kompleks inkişaf planlarının hazırlanması və həyata keçirilməsi istiqamətində tədbirlər həyata keçiriləcəkdir. Burada milli sahibkarlıq subyektlərinin fəaliyyətinin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması məqsədilə müəssisə və təşkilatlarda beynəlxalq mühasibat uçotu standartlarına keçid prosesinin yekunlaşdırılması da nəzərdə tutulmuşdur. Səmərəli rəqabət mühitinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində Rəqabət Məcəlləsi qəbul olunacaq, istehlak bazarının bölüşdürülməsi və razılaşdırılmış qiymətlərin tətbiq edilməsi hallarının qarşısının alınması üçün müntəzəm monitorinqlər aparılacaq və müvafiq məsuliyyət tətbirləri tətbiq ediləcəkdir. Eyni zamanda, istehlakçıların hüquqlarının dövlət müdafiəsinin gücləndirilməsi, istehlak mallarının istehsalı, idxalı və ixracının, topdan və pərakəndə satışının həyata keçirilməsi zamanı normativ sənədlərin tələblərinə əməl edilməsini təmin etmək məqsədilə müntəzəm monitorinqlər aparılacaq və məsuliyyət tədbirləri tətbiq olunacaqdır. Sahibkarlığın inkişafının dəstəklənməsi istiqamətində fəaliyyət göstərən qurumlar arasında səmərəli əməkdaşlıq təmin ediləcək, sahibkarların ictimai birliklərinin, o cümlədən peşə assosiasiyalarının yaradılması və inkişaf etdirilməsi dəstəklənəcəkdir. Sahibkarlığın inkişafında qabaqcıl təcrübənin tətbiqi məqsədilə sənaye zonaları (sənaye şəhərciyi və biznes inkubatorları) yaradılacaq, sahibkarlıq fəaliyyətinin məsləhət və informasiya təminatı yaxşılaşdırılacaq, habelə yerli və xarici iş adamları arasında işgüzar əlaqələrin genişləndirilməsi məqsədilə müntəzəm biznes-forumlar keçiriləcəkdir. Sahibkarlığın inkişafına yardım üçün dövlət büdcəsindən ayrılan güzəştli kreditlərin həcminin artırılması və regionlarda sahibkarların bu vəsaitlərə çıxış imkanlarının genişləndirilməsi təmin ediləcəkdir, kreditləşmənin səmərəliliyinin artırılması istiqamətində fəaliyyət gücləndiriləcəkdir. YADİDP çərçivəsində gənclərin və əhalinin həssas qruplarının sahibkarlıq fəaliyyətinin stimullaşdırılmasına yönəlmiş tədbirlər də həyata keçiriləcəkdir. Dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi və idarə edilməsi prosesinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində dövlət özəlləşdirmə proqramlarına uyğun olaraq, özəlləşdirməyə açılmış müvafiq sektorlar üzrə özəlləşdirmə prosesinin həyata keçirilməsi davam etdiriləcək və bu prosesdə şəffaflıq və səmərəlilik təmin ediləcəkdir. YADİDP çərçivəsində Beynəlxalq Bankın dövlətə məxsus səhmlərinin özəlləşdirilməsi prosesi başa çatdırılacaqdır. Milli istehsalın rəqabət qabiliyyətliyinin gücləndirilməsi, ölkənin ixrac potensialının artırılması və milli iqtisadiyyatın dünya təsərrüfatı sisteminə səmərəli inteqrasiya olunması məqsədilə ÜTT-yə qəbulolma prosesinə dair danışıqlar davam etdiriləcək və xarici ticarət üzrə milli qanunvericilik bazası beynəlxalq ticarət sisteminin tələblərinə uyğun olaraq təkmilləşdiriləcəkdir. Eyni zamanda, daxili bazarın haqsız rəqabətdən qorunması üçün antidempinq və digər qoruyucu tədbirlər həyata keçiriləcək, ixracyönümlü məhsulların istehsalı dəstəklənəcək, keyfiyyətə nəzarətə dair milli standartlar hazırlanacaq, sertifikatlaşdırma və qiyməti dövlət tərəfindən tənzimlənən məhsulların (xidmətlərin) qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi sistemi təkmilləşdiriləcəkdir. YADİDP çərçivəsində beynəlxalq bazarlara çıxış imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə yerli və beynəlxalq daşımaların idarə olunması prosesi təkmilləşdiriləcək və “Böyük İpək Yolu”nun bərpası (TRASECA), Şimal-Cənub dəhlizi kimi layihələr vasitəsilə ölkənin milli nəqliyyat sisteminin beynəlxalq nəqliyyat sisteminə inteqrasiyası gücləndiriləcəkdir. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarından (İKT) istifadə imkanlarının genişləndirilməsi istiqamətində milli informasiya təhlükəsizliyi sisteminin formalaşdırılması və vətəndaşların informasiya hüquqlarının müdafiəsinin təmin edilməsi məqsədilə ümumi istifadəli rabitə və informasiya texnologiyaları şəbəkələrinə qoşulma imkanları yaxşılaşdırılacaq, həmçinin yeni texnika və texnologiyalar vasitəsilə radio-televiziya yayımı və peyk rabitəsi xidmətlərinin keyfiyyəti yaxşılaşdırılacaqdır. Eyni zamanda, dövlət, ictimai və sahə informasiya resurslarının formalaşdırılması, informasiya sistemləri və şəbəkələrinin yaradılması məqsədilə regional informasiya mərkəzləri fəaliyyətə başlayacaq, habelə informasiya cəmiyyətinin qurulması sahəsində fundamental və tətbiqi elmi tədqiqatların aparılması dəstəklənəcəkdir. Rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsində dövlət tənzimləməsini təkmilləşdirmək üçün bu sahədə standartlaşdırma, sertifikatlaşdırma, radiotezlik və nömrələnmə ehtiyatlarının tənzimlənməsi beynəlxalq standartlara uyğun olaraq təşkil ediləcəkdir. Burada əhalinin, xüsusilə kənd yerlərində, informasiya və kommunikasiya xidmətlərindən istifadə imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə poçt xidmətlərinin modernləşdirilməsi və bu sahədə yeni xidmət növlərinin istifadəyə verilməsi də nəzərdə tutulur. 4.3.6. Sənaye və enerji siyasəti Sənayenin, o cümlədən qeyri-neft sektorunun kompleks inkişafını təmin etmək məqsədilə YADİDP çərçivəsində bu sahənin hərtərəfli inkişafını və dövlət tərəfindən ortamüddətli dövrdə həyata keçiriləcək kompleks tədbirləri özündə əks etdirəcək müvafiq dövlət proqramı qəbul ediləcəkdir. Həmçinin yanacaq-energetika kompleksinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 14 fevral tarixli 635 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının yanacaq-enerji kompleksinin inkişafı (2005-2015-ci illər) üzrə Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq həmin sektorda sağlam rəqabət mühitinin formalaşdırılması, sahənin strukturunun təkmilləşdirilməsi, cəlb edilən sərmayələrin həcminin artırılması, ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsi, yanacaq-enerji resurslarının istehlakına görə ödənişlərin daha dolğun yerinə yetirilməsinin təmin olunması istiqamətində müəyyən edilmiş tədbirlərin həyata keçirilməsi gücləndiriləcəkdir. Elektrik enerjisindən səmərəli istifadə və bu sahədə maliyyə intizamının gücləndirilməsi məqsədilə əhalinin sayğaclarla təmin olunması prosesi başa çatdırılacaq və enerji resurslarından qənaətli və səmərəli istifadəyə nail olmaq üçün müvafiq maarifləndirmə tədbirləri həyata keçiriləcəkdir. Energetika sektorunda səmərəliliyin artırılması və rəqabət mühitinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə bu sahədə özəl sektorun geniş iştirakı dəstəklənəcək, iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun investisiyaya olan tələbatının ödənilməsi, yeni texnologiya və biliklərin tətbiqi, eləcə də xarici investorlarla strateji əməkdaşlığın təşviqi məqsədilə yeni yaradılmış Azərbaycan İnvestisiya Şirkətinin fəaliyyəti gücləndiriləcəkdir. Alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrinə əsaslanan yeni güclərin (kiçik su elektrik stansiyalarının, külək qurğularının və s.) yaradılması vasitəsilə alternativ və bərpa olunan enerji potensialından istifadə imkanları genişləndiriləcək, yanacaq-energetika kompleksinin inkişafının ətraf mühitə mənfi təsirinin minimuma endirilməsi məqsədilə müntəzəm monitorinqlər aparılacaq və müvafiq məsuliyyət tədbirləri tətbiq ediləcəkdir. 4.3.7. Kənd təsərrüfatının inkişafı və ərzaq təhlükəsizliyi Ölkə əhalisinin təqribən 48%-dən çoxu kənd yerlərində yaşadığına görə kənd təsərrüfatı sektoru ailə təsərrüfatlarının müvafiq iş yerləri ilə və gəlirlərlə təmin edilməsində mühüm mənbədir. Bu baxımdan, torpaqların istifadəsində ekoloji davamlılıq prinsiplərini qorumaqla, kənd təsərrüfatı istehsalçılarının müvafiq olaraq kreditlərdən, kənd təsərrüfatı texnikasından və digər zəruri resurs və xidmətlərdən istifadə imkanlarının yaxşılaşdırılması xüsusi əhəmiyyət daşıyır. YADİDP çərçivəsində kənd təsərrüfatının inkişafının təmin olunması məqsədilə, ilk növbədə, sahə üzrə idarəetmənin səmərəliliyinin artırılması istiqamətində müvafiq institusional islahatlar davam etdiriləcəkdir. Kənd yerlərində layiqli məşğulluq və özünüməşğulluq imkanlarının genişləndirilməsi üçün kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının vergilərdən azad olunması məsələsinə baxılacaq, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan əhalinin maliyyə-kredit mənbələrindən istifadə imkanları yaxşılaşdırılacaqdır. Təbii fəlakətlər nəticəsində kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına dəyən ziyanın azaldılması məqsədilə sığorta mexanizmi təkmilləşdiriləcəkdir. Fermerlərin kənd təsərrüfatı texnikasından istifadə imkanlarının yaxşılaşdırılması məqsədilə "Aqroservis" xidmətləri şəbəkəsi genişləndiriləcək, istehsalı zəruri olan kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal həcminin artırılması məqsədilə ayrı-ayrı təşviq və subsidiya mexanizmləri hazırlanaraq tətbiq ediləcəkdir. Emal müəssisələri şəbəkəsinin genişləndirilməsinin dəstəklənməsi və kənd təsərrüfatı məhsullarının rəqabət qabiliyyətinin artırılması məqsədilə mütərəqqi texnologiyaların tətbiqi dəstəklənəcək, habelə özəl sektorun iştirakı ilə kənd təsərrüfatının zəruri bazar infrastrukturu ilə təmin olunması genişləndiriləcəkdir. Bitkiçilik məhsulları istehsalının intensiv inkişafının təmin olunması məqsədilə fermerlərin gübrə ilə təminatı yaxşılaşdırılacaq, kənd təsərrüfatı məhsullarına tətbiq olunan standartlar təkmilləşdiriləcək, idxal və ixrac olunan kənd təsərrüfatı məhsullarının fumiqasiyası (zərərsizləşdirilməsi) gücləndiriləcəkdir. Baytarlıq və bitki mühafizəsi xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə özəl baytarlıq xidmətləri genişləndiriləcək, həmçinin rayon baytarlıq idarələrinin, fitosanitariya xidmətlərinin, bitki mühafizəsi stansiyalarının və karantin məntəqələrinin maddi-texniki bazası gücləndiriləcəkdir. Torpaqların mühafizəsi və keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, eləcə də otlaqlardan istifadənin tənzimlənməsi məqsədilə otlaqların münbitliyinin bərpası, eroziyadan mühafizəsi və istifadəsi yaxşılaşdırılacaqdır. Həmçinin toxumçuluq, tingçilik və damazlıq təsərrüfatı müəssisələrinin səmərəli fəaliyyətinin təmin edilməsi məqsədilə onların maddi-texniki bazası möhkəmləndiriləcəkdir. Kənd təsərrüfatının yüksək ixtisaslı mütəxəssislərlə təmin olunması məqsədilə aqrar sahədə kadr hazırlığı sistemi təkmilləşdiriləcək, aqrar elmin maddi-texniki bazası möhkəmləndiriləcək, fermerlərin idarəetmə vərdişlərinin və biliklərinin artırılması üçün təlimlərin, təcrübələrin yayılması və elmi tədqiqatlar həyata keçiriləcəkdir. Kənd təsərrüfatının inkişafı kənd yerlərində məşğulluğun artması və aqrar sahədə çalışan əhali qrupu üçün gəlir mənbəyinin genişlənməsi ilə yanaşı, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin yüksəldilməsində də həlledici əhəmiyyətə malikdir. Son vaxtlar dünya ərzaq bazarlarında, eləcə də, Azərbaycanda müşahidə olunan bahalaşma əhalinin, xüsusilə onun aztəminatlı hissəsinin ərzaqla təminatına və həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərməyə bilməz. Bu baxımdan, daxili ərzaq bazarının idxaldan asılılığının azaldılması və əhalinin ərzaq məhsullarına tələbatının əsasən yerli istehsal hesabına təminatı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Ölkədə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının artırılmasını və əhalinin ərzaq məhsulları ilə təminatının yaxşılaşdırılmasını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 2008-ci il 25 avqust tarixli Sərəncamı ilə “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı” təsdiq edilmişdir. Ərzaq təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə ilk növbədə ölkədə aqrar sahibkarlığın inkişafı, ev təsərrüfatlarının iqtisadi imkanlarından daha səmərəli istifadə edilməsi, eyni zamanda yerli ərzaq növlərinin istehlakı və istehsalına üstünlük verilməsi üçün əhalinin istehlak vərdişlərinin dəyişdirilməsi sahəsində sistemli tədbirlər həyata keçiriləcəkdir. 4.3.8. Turizmin inkişaf etdirilməsi Ölkənin turizm potensialından istifadə imkanlarının genişləndirilməsi, eləcə də regionlarda məşğulluq və özünüməşğulluğun inkişaf etdirilməsi və bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərin daha səmərəli əlaqələndirilməsi məqsədilə 2008-2016-cı illərdə turizm sektorunun inkişafına dair Dövlət Proqramı layihəsi hazırlanmışdır. Turizm fəaliyyətinin stimullaşdırılması üçün normativ hüquqi baza təkmilləşdiriləcəkdir. Turizmin inkişafında zəruri infrastrukturun olmasının əhəmiyyətini nəzərə alaraq, Dövlət İnvestisiya Proqramı çərçivəsində regionlarda yolların, rabitə-kommunikasiya xətlərinin, elektrik enerjisi və qaz təminatının bərpası tədbirləri həyata keçiriləcəkdir. Eyni zamanda, milli, tarixi-mədəni, sosial-iqtisadi və təbii xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla, ekoturizm, kənd turizmi və digər alternativ turizm növləri inkişaf etdiriləcək və müvafiq turizm marşrutları yaradılacaqdır. Turizm sektoru üçün kadr hazırlığı sisteminin təkmilləşdirilməsi və onun yüksək ixtisaslı kadrlarla təmin edilməsi məqsədilə YADİDP çərçivəsində yeni yaradılmış Turizm İnstitutunun və Mingəçevir Turizm Kollecinin potensialı gücləndiriləcəkdir. Turizm sahəsində informasiya-təbliğat və reklam işinin gücləndirilməsi üçün mövcud turizm-informasiya mərkəzlərinin işi təkmilləşdiriləcək, H.Əliyev adına beynəlxalq hava limanında, Qala kəndində, İmişli, İsmayıllı, Qəbələ, Masallı rayonlarında yeni turizm-informasiya mərkəzləri yaradılacaqdır.
Sahibkarlığın inkişafı məsələləri geniş şəkildə əvvəlki bölmədə öz əksini tapmışdır. Məşğulluq problemləri YADİDP çərçivəsində digər sektorlarda bu və digər aspektlərdə yer tutur. Bu fəsildə işsizliyin azaldılması, işsizlərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, əmək bazarının təkmilləşdirilməsi və əmək münasibətlərinin, o cümlədən əməkhaqqının tənzimlənməsi, habelə həssas qrupların məşğulluğunun inkişafı problemləri diqqət mərkəzindədir. 5.1.2. Mövcud vəziyyət və əsas problemlər Məlum olduğu kimi, işsizlik yoxsulluğu yaradan əsas amillərdən biridir. Beynəlxalq Əmək Təşkilatının metodologiyasına əsasən aparılmış hesablamalara görə, 2007-ci ildə ölkədə işsizlərin sayı 281,1 min nəfər, yaxud iqtisadi fəal əhalinin 6,5%-ni təşkil etmişdir. Məşğulluq imkanlarının artırılmasının əhalinin rifahının yaxşılaşdırılmasında əhəmiyyəti nəzərə alınaraq, ötən dövr ərzində “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər)” və digər əlaqədar dövlət proqramları çərçivəsində 672 minə yaxın yeni iş yeri yaradılmışdır. Bu dövr ərzində sahibkarlığın inkişafı və yeni iş yerlərinin yaradılması, düşünülmüş məşğulluq strategiyasının və sosial siyasətin yürüdülməsi əhalinin pul gəlirlərinin artırılmasında öz təsirini göstərmişdir. Son 5 il ərzində respublika əhalisinin gəlirləri 2,5 dəfə artmış və 2007-ci idə 14,3 mlrd. manat və yaxud adambaşına 1690,3 manat təşkil etmişdir. Əhalinin gəlirlərinin 31,9 faizini əməkhaqqı, 50,4 faizini sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlər, 17,2 faizini alınmış cari və əsaslı transferlər, 0,5 faizini mülkiyyətdən gələn gəlirlər təşkil etmişdir. Dövlət məşğulluq siyasəti aktiv və passiv tədbirlər vasitəsilə işsizlərə yardım göstərilməsini nəzərdə tutur. Passiv tədbirlər, əsasən, işsizliyə görə müavinətlərin verilməsindən ibarətdir. 2007-ci ildə 2523 işsizə müavinət ödənilmişdir, ödənilən işsizlik müavinətinin minimum məbləği 24 manat təşkil etmişdir. Aktiv tədbirlər isə, əsasən, peşə təlimlərinin təşkil edilməsi, əmək yarmarkalarının keçirilməsi və sair kimi çoxsaylı tədbirləri əhatə edir və əsasən, əmək bazarının təşkilinə və təkmilləşdirilməsinə, işçi qüvvəsinin iqtisadiyyatın tələblərinə uyğunlaşdırılmasına yönəlmişdir. Hazırda bu sahədə əsas məsələ əmək qabiliyyətli əhali üçün xüsusilə də qeyri-neft sektorunda, səmərəli məşğulluq imkanlarının daha da genişləndirilməsindən ibarətdir. 2007-ci ildə sənaye istehsalının 68%-i mədənçıxarma sənayesi təşkil etsə də, məşğul əhalinin yalnız 1,1%-i bu sektorda çalışır. Yuxarıdakı bölmələrdə göstərildiyi kimi, məşğulluğun, əsasən, özəl sektorun inkişafı vasitəsilə əldə edilməsi ilə yanaşı, eyni zamanda, işaxtaran vətəndaşların peşə bacarıqlarının əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması istiqamətində tədbirlərin həyata keçirilməsinin davam etdirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu sahədə işçilərin hüquqlarının qorunması, eləcə də əmək bazarının və məşğulluq vəziyyətinin monitorinqi üçün etibarlı və müntəzəm məlumat bazasının olması da xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Digər mühüm məsələ əməkhaqqının tənzimlənməsi mexanizminin təkmilləşdirilməsidir. İkinci fəsildə təhlil edilən yoxsulluğun monitorinqi nəticələrindən məlum olur ki, azmaaşlı və azməhsuldar iş yerlərinin çoxluğu məşğul əhalinin yoxsulluq riskini azaltmağa imkan vermir. Məşğul əhali arasında yoxsulluq riskini azaltmaq üçün son illərdə minimum əməkhaqqının artırılması istiqamətində müvafiq tədbirlər həyata keçirilmişdir. Belə ki, 2003-cü ildən minimum əməkhaqqı mərhələlərlə artırılaraq, 5,5 manatdan 60 manata çatdırılmışdır. Bu sahədə mühüm məsələlərdən biri də eyni səviyyə üzrə dövlət və özəl təşkilatlarda çalışanların əməkhaqları arasında ciddi fərqlərin olmasıdır. 2007-ci ildə orta aylıq nominal əməkhaqqı dövlət sektorunda 171,9 manat, qeyri-dövlət sektorunda isə 296,5 manat, yəni 1,7 dəfə artıq olmuşdur. Cədvəl 5.1. 2006 - 2007-ci illərdə iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə orta aylıq nominal əməkhaqqı (manatla)
Cədvəl 5.1-dən göründüyü kimi, özəl müəssisələrdə çalışanların əməkhaqqı dövlət müəssisələrində işləyənlərinkindən səhiyyədə - 1,7 dəfə, təhsildə - 1,3 dəfə, tikintidə -1,5 dəfə, mədənçıxarma sənayesində - 2,8 dəfə çoxdur. Bu isə bacarıqlı kadrların dövlət təşkilatlarından özəl təşkilatlara axınına səbəb olur ki, bu da dövlət təşkilatlarında xidmətlərin keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. 5.1.3. YADİDP və məşğulluq siyasəti YADİDP çərçivəsində məşğulluq siyasəti və əmək bazarının tənzimlənməsi sahəsində aşağıdakı prioritet istiqamətlərdə tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur:
Məşğulluq sisteminin inkişaf etdirilməsi və işsizlərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 15 may tarixli 2167 nömrəli Sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyasının həyata keçirilməsi üzrə Dövlət Proqramı (2007-2010-cu illər)” təsdiq edilmişdir. Bu Dövlət Proqramında nəzərdə tutulmuş tədbirlər çərçivəsində Dövlət Məşğulluq Xidmətinin idarəetmə sistemi, məşğulluq və əməyin mühafizəsi sahəsində normativ hüquqi baza təkmilləşdiriləcəkdir. Habelə, işaxtaran və işsiz vətəndaşların vakansiyalar haqqında müntəzəm məlumat almaq imkanlarının genişləndirilməsi üçün vahid informasiya bazası yaradılacaq və bununla əlaqədar əhalinin məlumatlandırılması təşkil ediləcəkdir. Yeni məsləhət xidmətləri və əmək birjaları yaradılacaqdır. İşsiz vətəndaşların işlə təmin olunmaları üçün onların peşə hazırlığı məsələlərinə dövlət səviyyəsində diqqət artırılacaqdır. İşsizlərin sosial müdafiəsinin daha da gücləndirilməsi məqsədilə işsizliyə görə verilən müavinətlərin minimum məbləği mərhələlərlə artırılaraq ölkə üzrə yaşayış minimumuna çatdırılacaqdır. Eyni zamanda bu artım vasitəsilə işaxtaranlarda passivlik və ələbaxımlılıq meyillərinin yaranmasının qarşısını almaq məqsədilə monitorinqlərin aparılması və verilən müavinətlərin işsizlərin işaxtarma və yeni peşələrə yiyələnmə səyləri ilə əlaqələndirilməsi planlaşdırılır. Kadr hazırlığının əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması istiqamətində ölkə Prezidentinin 2007-ci il 3 iyul tarixli 2282 nömrəli Sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasında texniki peşə təhsilinin inkişafı üzrə Dövlət Proqramı (2007-2012-ci illər)” təsdiq edilmişdir. YADİDP çərçivəsində texniki peşə təhsili istiqamətində aşağıda göstərilən tədbirlərin həyata keçirilməsi vacibdir:
Milli İxtisaslar Strukturu milli və beynəlxalq səviyyələrdə qəbul olunan çoxpilləli ixtisas sistemidir ki, onun vasitəsi ilə təlimin (formal və qeyri-formal) nəticələrinin ölçülməsi və onlar arasında qarşılıqlı əlaqələr həyata keçirilir və bütün təhsil və təlim diplomları/sertifikatları arasında nisbət müəyyən olunur, yəni öyrənənlərin əldə etdikləri nailiyyətlər şəhadətnamə və diplomlar vasitəsilə ölçülə bilir və qarşılıqlı əlaqədə olur. Bu sahədə müvafiq proqnozlaşdırma sistemi yaradılacaq, kadr hazırlığı ilə məşğul olan təhsil müəssisələrində marketinq xidmətləri təşkil ediləcəkdir. Həmçinin, yaşlıların təhsili sistemini inkişaf etdirmək məqsədilə müvafiq qanunvericilik bazası yaradılacaq, bu sahədə kadr bazası formalaşdırılacaq, yeni tədris proqramları hazırlanacaq, peşəyönümü və maarifləndirmə istiqamətində resurs mərkəzləri yaradılacaqdır. Yaşlıların təhsili sistemi aşağıdakı istiqamətlər üzrə fəaliyyət göstərəcəkdir:
Eyni zamanda, yaşlıların təhsili prosesi üzrə həyata keçirilən tədbirlərin səmərəliliyinin və davamlılığının təmin edilməsi məqsədilə müvafiq informasiya bazası formalaşdırılacaq və mövcud statistika təkmilləşdiriləcəkdir. Bu sistemin fəaliyyətinin səmərəli təşkil edilməsi, bir tərəfdən, ölkə vətəndaşlarının ictimai-sosial həyatda iştirakına yardım edəcək, digər tərəfdən isə iqtisadiyyatda aparılan struktur dəyişikliklərinin təsirinə məruz qalmış insanların əmək bazarında rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına imkan verəcək, yeni bacarıqlar əldə etməsinə şərait yaradacaqdır. Əmək münasibətlərinin tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində qeyri-formal əmək münasibətlərinin leqallaşdırılması üçün tədbirlər planı hazırlanaraq həyata keçiriləcək, eləcə də kollektiv sazişlərin və müqavilələrin icrasına nəzarət gücləndiriləcəkdir. Həmin saziş və müqavilələrdə məşğulluğun təmin edilməsi və işçilərin sosial müdafiəsi məsələlərinə diqqət daha da artıralacaqdır. Minimum əməkhaqqının məbləği mütəmadi olaraq artırılacaq və 2011-ci ildən ölkə üzrə yaşayış minimumu səviyyəsini üstələmək şərtilə müəyyənləşdiriləcəkdir. Bu işləyən əhalinin yoxsulluq risklərinin aradan qaldırılmasında önəmli amil olacaqdır. Əməkhaqqı siyasətinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində əməkhaqqı səviyyələri arasında qeyri-mütənasibliyin aradan qaldırılması məqsədilə büdcədən maliyyələşdirilən təşkilatlarda əməyin ödənilməsi sistemi təkmilləşdiriləcək, həmin təşkilatlarının maliyyə müstəqilliyinin və məsuliyyətinin artırılması, əməkhaqqı sisteminin son nəticəni təşviqləndirməsi istiqamətində tədbirlər nəzərdə tutulacaqdır. Bu zaman nəzərdə tutulan tədbirlər YADİDP çərçivəsində 4-cü fəsildə büdcə-vergi siyasəti tədbirləri sırasında qeyd olunmuş normativ (adambaşına) maliyyələşmə prinsipinin tətbiqi ilə uzlaşdırılacaqdır. Bunlarla yanaşı, əməkhaqlarına ərazi xüsusiyyətlərinə və əmək şəraitinin digər cəhətlərinə görə əlavələrin təşviqləndirici rolunu təmin etmək üçün əməkhaqları tənzimlənəcək, dövlət büdcəsindən maliyyələşən təşkilatlarda vəzifə maaşlarına əlavələrin və mükafatların unifikasiyası, eləcə də onların verilməsinin ümumiləşdirilmiş prinsipləri müəyyən ediləcəkdir. Əmək bazarının monitorinqi prosesinin gücləndirilməsi istiqamətində əmək bazarının müntəzəm monitorinqi aparılacaq, bu sahədə çevik siyasətin həyata keçirilməsi məqsədilə əmək bazarı, məşğulluq, əməyin təhlükəsizliyi normaları və standartlarına dair milli informasiya sistemi yaradılacaqdır. Eyni zamanda, bu istiqamətdə əmək miqrasiyası üzrə idarəetmə sistemi təkmilləşdiriləcəkdir. Həssas qrupların məşğulluq imkanlarının genişləndirilməsi istiqamətində qadınlar arasında sahibkarlığın və özünüməşğulluğun inkişaf etdirilməsi, onların yenidən ixtisaslaşdırılması üzrə tədbirlər planı hazırlanacaq, biznes-təlim proqramları təşkil ediləcək, habelə özəl sektorda işləyənlərin, xüsusilə də qadınların əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması və sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi üzrə tədbirlər həyata keçiriləcəkdir. Eyni zamanda, hər hansı cinsin üstünlük təşkil etdiyi sahələrdə gender bərabərliyinin dəstəklənməsi məqsədilə tədbirlər planı hazırlanacaq və yeni iş yerləri yaradılacaqdır. Bu istiqamətdə Beynəlxalq Əmək Təşkilatının ailə öhdəlikləri olan işçilər haqqında Konvensiyası ratifikasiya ediləcək və milli qanunvericilik bu Konvensiyaya uyğunlaşdırılacaqdır. 5.2. Əhalinin sosial müdafiəsi Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||