Clevlrənl; ajrif taglyev bakı Mütərcim 2008

-  və qeyri-varhq  78
-  və təsadüfi  92
(bax:  şey,  ruh,  tək,  bilik,  keyfiy- 
yət,  kəmiyyət,  müdrüklük,  təbiət, 
xassə,  cisim ,  nöqtə,  forma  ədəd, 
eydos)
361

M əhv  olma  (phothora)  178,  241, 
291
- hərəkət deyildir  240 
(bax:  forma)
M əqsəd (telos)  38,  221
-  başlanğıc  kimi  105
- sonsuzadək  gedə bilməz  61
-  son lu   62,  63,  128
-  və hərəkət  67
- və bacarıq  (qabiliyyət)  198 
(bax:  xeyir, yenidən təkrarlanmaq, 
canlınm aq,  fəaliyyət,  rııh,  müd- 
riiklük, mahiyyət, ağıl,  forma)
O
O braz (morphe)  75
O d   (pyr)  40,  44,  51,  52,  77,  109,
2 0 4 ,2 0 9
O ptika (optike) 266,269 
O xşar (hom oion)  118,126,  225 
O xşarlıq (homoion)
-  və oxşarsızlıq 75
Ö
Ö z-özünə (to kath’  hayto)
- səbəb kimi  130
- hər bir şeyin varlığı kimi  129
-  şeyin  forması  və  substratı  kimi 
129
-  Özbaşnalıq (aytomaton) 228 
N
N izam   (qayda, dünyadüzəni)  (kos- 
m o s)  42, 45
P
Pifaqorçular (pythaqorikoi) 44-49, 
51,  52,  67,  164, 217,  254,  269,  274, 
297
R
Rəng 
(boya) (chröma)
(bax: görmə, işıq)
Rəy 
(doxa)  259 
(bax: həqiqət, əlaqə)
Riyazi  predmetlər  (mathSmatika) 
53,  71,  81,  123,  136,  145,  245,  263, 
274, 280,  281,  300
-  eydoslar  və  hissi  qavranılan  şey- 
lər  arasında  olan  üçüncü  aralıq 
halqalar  kimi  66,  70-72,  158
- hisslərlə qavranılan  şeylərdən  ay- 
rüıqda  mövcud  ola  bilmozlər  266, 
303
- və  ideyalar  297 
(bax:  müdriklik)
S
Sillogizm  (əqlinəticə)  (sylloqismis) 
87,  108,  158,269,  293 
Sofist (lər) (sophistes)  68,86,  139 
Sofistika  (sophistike)  226
- yalançı müdrüklükdür  86
- təsadüflə məşğul  olıır  232 
(bax:  qeyri-varlıq)
Sübut  (apodeixis)  54,  60,  65,  67, 
68,87-89,  93,  111,  171,231
- başlanğıc (lar)  69,  100
- sofist torzdo  197
-  bilikdon  270
- zidd  olandan  228
- molumat  almaqla  269 
(bax:  mahiyyot)
T
I'əbii -  bax:  tobiot
Təkcə  (atom on,  adiaireton) 
66,
7 1 ,7 3 ,1 1  1,208,  281
(bax:  qavrayış, tək, ümumi)
T o k (to h cn )  47,  57,  111,277,  283
-  bölünmoyon  144
- materiyası  olmayan  188
-  təkcə,  fasilosiz,  bütöv  və  ümumi 
kimi  221,  222
- maddi  kimi  46 
-ö lçü k im i  2 1 4 ,2 1 5 ,2 5 3 ,3 0 0
-  düşünülon  4 6 ,4 7
- ədədin başlanğıcı  kimi  114,222
362
-  başlanğıc  və  mahiyyot  kimi  52, 
183,  223,  273,  277-279,  280,  298,
299
- ümumi  kimi  217
-  komiyyot  və  kcyfiyyotco  mıiay- 
yonloşmiş kimi  217
-  borabor,  oxşar  vo  eyniyyot  kimi 
218
-  öz-öziino  varlıq  kimi  292
-  mahiyyot  kimi  48,  183,217,283
- cins  ola  bilm oz  217
- növlori  115
-  anlamları  (m ənaları)  221
- torifi  222
- özü-özünə  280,  284,  286,298,  300
- çoxda  5 4 ,5 5 ,2 7 0 ,2 7 1  
-v ə ç o x   84,  86,  1 15,  183,208,212, 
214,  215, 226,  289,  290,  297,  300
- vo sado  253
-v o m ö v cu d   7 7 ,8 3 ,8 4 ,1 5 0 ,1 7 3 ,
217,218,  223
-vom ahiyyot  6 7 ,7 7 ,1 8 3 ,2 1 7  
(bax:  xeyir,  tanrı,  şey,  iki,  bir, 
nöqto)
Torpaq  (ge)
-elem cnt kim i  41,  44,  52,  109 
Təfokkür  (n oesis)
-tosovvüıiin  fbaliyyotidir  218
- aramsızlıq  (fasiləsizlik)  258 
(bax:  ruh,  qabiliyyət)
Təlim (m athgsis)  105
(bax:  tofokkür)
Tərif 
(horism os,  koros,  loqos) 
48 ,6 0 ,  92,  103,  114,  133,  143,  161- 
166,  179,  186,  187,  197,  270
-  şeyin  varhğının  göstorilmosi  kimi 
103,  148-152,  159,  77,  183
-  yalnız  m ahiyyətdə olur  150
-  əbədi  şeylərə  tərif vermək  olmaz 
172
- yalan  111
- və sobəb  185
- və okslik  212 
(bax:  m ahiyyət)
Təcrübə (epreiria)  36
Təsəvvür 
(phantasia) 
36,  100, 
118,  126,  135
- yalan  111
- vo qavrayış (duyğu)  99 
(bax  təfokkür, qabiliyyət)
Təsadüf (symbebekos)  36,  92,  93, 
142,  153,  186,  219,  227,  228,  267,
27 1 ,2 9 9
-  sonsuza qodər yüksələ bilm əz  93
-  hər  şeyə  xasdır,  am m a  şeyin 
mahiyyotindoyoxdur  135
-  vo qeyri-varlıq  139
(bax  dəyişkənliy,  materiya,  inkar, 
sobəb,  xassə, sofistika,  m ahiyyət) 
Təbiət (təbii,  bonzərsiz) (physis)
-  torifi  154
-  mövcudluğun  bir cinsidir  87
-  böyümok  xassəsi  olanın  yaranışı 
kimi  108
-  horokotin  qaynağı  (başlanğıcı) 
kimi  108
-  ma ıiyyot kimi  109
-  horokotdo olur  97
- maddidir  64
-  horn  imkanda,  hom  gerçəklikdo- 
dir  109
Tamamlanmış  (bitmiş) 
(tclcion) 
129
'I əəccüb (to thaym adzein)  38
-  filosofluğa sövq  edir  37 
Təsdiq (kataphasis)  230
-  zidd olan  103 
(bax:  inkar)
Təbiat  haqqında  təlim  (physika)
6 4 ,8 6 ,  136-138,  227, 232,  245
-  ikinci  folsofə kimi  165
-  nozəri  elm kimi  225 
Tanrı  (theos)
-  foaliyyot  kimi  254
-  tək kimi  46
- səbəb və başlanğıc kimi  38,  76 
Təsir  edən (poietikon)
-  və təsirə məruz qalan  192

Ş
Şey  (lər)  (praqma,  on,  onta)  81, 
92,158,  220 
-tə k k im i  112,186
-  hərəkət  edən  şeylərdə  materiya- 
nm  olduğunu  düşünmək  zəruridir 
110
-  eydoslarla  birlikdə  iştirak  edən 
5 5 ,8 2 ,2 6 1 ,2 7 1 ,2 7 2
-  növə və cinsə görə fərqləri  210
-  birləşmə  üsuluna,  halına,,  xas- 
sələrinə görə fərqləri  179
-  varlıqlar  50,  63,  138,  152,  153, 
157
-  əbədi  və  keçici  76,  77,  172,  224, 
246,262
-təkcə şeylər 73,  74,  223 
-tərkibsiz  219
- təbii  137 
-müxtəlif  118 
-vəm ah iyyəti  151
(bax:  hüdudsuzluq,  riyazi,  pred- 
metlər,  fıkir,  ümumi,  təsadüfı,  öz 
özünə,  qabiliyyət,  varlıq,  mahiy- 
yət, forma, insan, ədəd)
Şər (kakon)  49
- başlanğıc kimi  43, 260 
(bax:  xeyir və dostluq)
Şübhə (aporia)  101,102 
(bax:  çətinlik)
V
Vərdiş (etnos)  63 
Z
Zaman (chronos)
-  kəmiyyət kimi  123
- aramsızlıq (fasiləsizlik)  251 
(bax:  hüdudsuzluq, hissi)
Zərurət  (ananke) 
111,  139,  141, 
2 34,254
- zorakılıq kimi  111
-  təsiri  olm adan  yaşamaq  müm- 
kün deyil  111
364
İ Ç İ N D Ə K İ L Ə R
A r i f  Tağıyev.  Aristotelin M etcıfizikm ı...................... ...................................... 5
M ETAFİZİK A
BİR İN C İ KİTAB (A)
Birinci  fəsil
H issi  qavrayışdan  prinsipbrin  dərkinə  tədrici  yüksəliş:  yaddaş,  təcrübə, 
bacarıq  (qabiliyyət),  elm.  Bacarığm  təcıübəclən,  nəzəri  elmlərin-praktiki  elm-
lərdən üstünlüyü.  Ali elm -  prinsiplərin dərki və  ya müdrüklükdür................ 35
İkinci fəsil
M ü d ıük   və  müdrüklük.  Təəccüb  -   birinci  başlanğıclar  və  səbəblər
haqqında  elmin yaranmasının  qaynağıdır...............................................................38
Üçüncü  fəsil
Səbəblərin  (başlanğıcların)  dörd  nö’/ü:  mahiyyət  və  varılq;  materiya  və 
substrat;  hərəkətin  qaynağı  (monbəyi);  məqsəd.  Ən  əski  filosoflar  şcylərin 
yalnız  m addi  səbəbini:  suyu  (falcs),  havanı  (Anaksimcn  və  Diogen),  odu 
(Hippas  vo  Heraklit),  torpağı  (başqa  clementlərlə  birlikdə  Em pedokl)  göstər- 
mişlər.  Sonra  materiyaya  hərəkətin  səbəbini  də  əlavə  etdilər  (şeylərin  topla- 
mını  -   məcmusunu  hərəkətsiz  adlandıranlardan  başqa).  A ğıl  Anaksaqorda
dünyadüzəninin  sobəbidir.............................................................................................40
Dördüncü fəsil
H esiodda  və  Parmcniddə  hərəkətvcrici  sobəb.  Em pedoklda  hərəkətin 
ikili  səbəbi:  dostluq  və  düşmənlik.  Empcdoklun  cyri-ardıcıllığı.  Empedokl  iki 
əsas  elem entə  müncər olunan  dörd  elcmenti  ilk  dəfə göstərmişdir.  Levkippdə 
və  D cm okritdə  şcylərin  başlanğıcları:  doluluq  və  boşluq;  onların  ümumi  tə- 
səvvürdən,  nizamdan  və atomların  halmdan  çıxış  edərək  şeylərin  müxtəlifliyi-
ni  izah  etm əsi................................................................................................................... 43
Bcşinci fəsil
Pifaqorçularda  şeylərin  başlanğıcı:  ədəd.  Həzi  pifaqorçularda  əksliklə- 
rin  on  cütü  başlanğıclar  kimi.  A lkm con  tslim ində  əksliklər.  tək  eleatlarda 
dəyişilməz varlıqdır,  onun  Parm eniddə məntiqi  xa’raktcrizosi,  Mclissdə maddi 
xaıaktcrizəsi.  Parmenidin  insanın  «rəybr»  dünyasını  izah  etm əyə  can  atması. 
Dünyanı  izah  edən  başlanğıcların  təbiətina bütün  əski  filosofların  baxışlarının
qısa y ek u n u ......................................................................................................................45
Altıncı fəsil
Platonun  hiss  ilə  qavranılan  şeylərin  dərk  edilm əsinin  mümkünsüzlüyü 
və  ideyalar  haqqında  təlimi.  Şeylərin  ideya'iarla  şərikliyi.  R iyazi  predmetlər 
ideyalar və hissi  qavranılan şeylər aralığmda  olan  predm etbr kimi.  Platonun 
təlimində  pifaqorçuların  baxışları  ilə  ümumi  və  fərqli  olan  cəhətlərin 
xarakteristikası.  Platon təlimində səbəblərin cinsb ri...........................................47
365

Yeddinci fəsil
Ə sk i  filosoflann  təlimiərinm  araşdmlmasmdan  çıxan  nəticə:  varlığm  
dörd  səbəbini  göstərorkən  səbəblərin  heç  birini  gözdon  qaçırmamışıq.  M addi 
başlanğıcların  bütün  mütəfəkkirlərin,  hərəkətverici  başlanğıclann  yalnız  bəzi 
mütəfəkkirlərin  qəbul  etməsi.  F orm al  səbəbo  ideyalar  haqqmda  təlim in 
tərəfdarları  toxunmuşlar.  Məqsədirı  səbəb  kimi  göstorilməsino  bir  çoxları 
maraq  göstərsə də heç kim onu  lazım   olan  kimi  formula ctmomişdir............ 49
S ək k i/in ci fəsil
Y aln ız  maddi  başlanğıcı  mücyyon  edənlərin  təlimindo  nəyin  doğru, 
nəyin  yan lış  olduğunun  araşdırılınası.  Empcdoklun  təliminin  tənqidi.  Öz 
qarşılarına  hisslərlə qavranılmayan  şeylərin  dorki  vozifosini  qoyan  filosoflar 
kimi  pifaqorçuların təliminin araşdırılm ası.......................................................... 51
Doqquznncu fəsil
Platonun  ideyalar  haqqıncla  təliminin  tənqidi.  İdeyaları  müəyyən  edən 
hipotez  izah  olunmalı  şeylərin  ədədini  düşünmədən  ikiləşdirir.  Platonun  ar- 
qumentləşdirməsində  məntiqi  qüsurlar.  İdeyalar  və  hissi  ilə  qavranılan  şeylər 
arasındakı  qaışılıqlı  təsirin  araşdııılm ası.  Platonun  ideyalara  müncər  etmək 
istədiyi  ədədlərin  təbiətinin,  ideya-ədədin  formula  cdilməsində  və  onlardan 
çıxış  edilərək  şeylərin  izahında  yaranan  çətinliklərin  araşdırılması.  Platon 
məktəbi  fılosoflarnın  şeyləri  və səbəbləri,  bilavasitə  məlıımatları  rədd  etmosi 
və  bəhərsiz  başlanğıclar  müəyyən  ctməsi;  həndəsi  obyektlərin  bu  təlimin  xa- 
rakteri  ilə uyğun gəlməməsi  və bu  filosoilar mövcudluğun  bütiin  cinsləri  üçün 
eyni başlanğıclar müəyyən etdiklərindən onların dərk olunmasının mümükün- 
süzlüyü.............................................................................................................................. 54
Onuncu fəsil
Ə ski  filosofların  dəqiq  göstərmədikləri  dörd  qisim  səbəb  haqqında 
m üddəalanndan çıxan nəticə......................................................................................60
İK İNCİ KİTAB
Birinci fəsil
H əqiqətin tədqiqi.  Onun çətinliyinin idrak  obyektlorinin  təbiəti ilədeyil, 
insan  düşüncəsinin  zəifliyi  ilə  şəı tlənməsi.  Fikirlərini  paylaşmadığın  filosofla- 
ra  da  minnətdarlıq  lazımdır.  Folsəfə  şeylərin  osas  başlanğıclarında  ifadə  olu-
nan həqiqətin dərki  kimi..............................................................................................61
İkinci fəsil
Səbəblərin sayının nə bir cins,  rıə də  müxtəlif cinslor çərçivəsində sonsuz
olm adığm m  sübutu:  bu halda idrak mümkün olm azdı....................................... 62
Üçüncü  fəsil
Təlim in  müxtəlif üsulları  ilə  dinləyicilərdə  yaradılan  toəssüratm  şərhin 
bu  və  ya  başqa  formasına  dinləyicilərin  vərdiş  etmosindən  asılı  olması. 
M üxtəlif  fənləri  məsnimsəmək  üçün  münasib  hazırlığm  olmasınm  zəruriliyi. 
Təbiət haqqında biliyin şərh edilm əsinin xarakteri.............................................64
366
ÜÇÜNCÜ  K İT A B (B )
Birinci fəsil
Əsas  fəlsəfi  məsələlərin  todqiqində  yaranan  çətinliklərin  (aporilərin) 
üzərində  düşünməyin  zəruriliyi.  Çətinliklər  yaradan  ümumi  fəlsəfi  m əsələ-
lər......................................................................................................................................... 65
İkinci  fəsil
1-5-ci  aporilərin  şərh i...........................................................................................67
Üçüncü fəsil
6-7-ci  aporilərin  şərh i........................................................................................... 71
Dördüncü fəsil
8-1 1-ci  aporilərin  şərhi.........................................................................................74
Beşinci  fəsil
12-ci  aporinin  şə rh i...............................................................................................79
Altıncı  fəsıl
13-14-cü aporilərin  şərhi...................................................................................... 81
D Ö R D Ü N C Ü   K İT A B  (Q)
Birinci fəsil
Birinci  fəlsəfənin  predmeti  -  varlığıtı  səbəbbrinin  dərkidir....................... 83
İkinci  fəsil
Varlığın  bütün qisim lərinin,  birinci vo əsas  anlamda varlıqla  m ahiyyət- 
lə  əlaqəsi.  M ahiyyət  haqqında  elmin  prcdmeti.  Mahiyyət  və  tək  arasında 
zəruri  əlaqə.  Fəlsəfənin  tədqiqat  predmeti  -   həmçinin  çoxluqdur,  çünki  əks- 
liklər  eyni  bir  idrakla  əh atə  olunur.  Fəlsəfənin  əhatə  etdiyi  sahələrin  dialekti- 
kamn  və  sofistikanın  sahəlori  ilə  müqayisosi.  Bir-birinə əks  olan  şeylərin  baş- 
lanğıcları  -  cyni  bir  elm in   predmetinin  -   m övcudluq  və onun  xassələri  olm ası
haqqında  nəticə............................................................................................................... 83
Üçüncü  fəsil
Birinci  fəlsəfənin  predmeti  -  idrakın  ən  düzgün  və  ümumi  başlanğıclar- 
dır.  Bütün  başlanğıclardan  ən  düzgünü:  eyni  bir  şcydə  eyni  bir  şeyin  həm   ol-
masının,  həm  olm am asm ın  mümükünsüzlüyü........................................................ 87
Dördüncü  fəsil
Ziddiyyət başlanğıcınm   (qanununun) əqlinəticə yolu  ilə sübut olunm ası- 
nın  mümkünsüzlüyü.  Bu  başlanğtcı  inkt r  cd ən b rin   (əgər  onlar  öz  sözlərinə 
müəyyən  anlam  vcrirlərsə)  təkzibinin  mümkün  olması.  Ziddiyyot  qanunun 
(başlanğıcının)  aradan  qaldırılmasının  nəticələri:  hər  bir  mahiyyət  aradan 
qaldırılmış  olur  və  tək cə  təsadüfdən  danışmaq  qalır;  bütün  şeylər  bir-birinin 
eyni  olur.  Sözdə bu  başlanğıcı  inkar  edərıləriıı  işdə onun  həqiqi  olduğunu  qə-
bul etm əsi...........................................................................................................................89
Beşinci  fəsil
Əksliklərin  biraraya sığması haqqınd.ı nəzəriyyənin  Protaqorun  hər bir 
təsəvvürün  həqiqət olm ası  haqqında  tezisi 
İ I ə  
sıx  bağlılığı.  Bu  baxışları  təkzib 
etmok  üsullannın  seçilm əsində  onların  real  fəlsəfi  çətinliklərin  nəticəsi  old u- 
ğutıun  yoxsa  mübahisə  məqsədilə  irəli  atıldığmı  izah etməyin  zəruriliyi.  R eal 
çətinliklərin  qaynağı  və onlardan  mümkün  çıxış yolları.  Biliyin  hissi  qavrayış-
367

la  eyniləşdirilməsinin  nəticələri.  Ziddiyyot  qanununun  ınkar  edilməsinin 
əsasını  təşkil  edən  ən  üm umi  dəyişkənlik  haqqında  təlimin  tənqidi.  Pifaqorun
hər  bir  təsəvvürün  həqiqi o lm ası haqqında tezisinin  təkzibi.............................96
Altıncı fəsil
Hər bir sübutun  birinci  başlaağıcı  üçün əsas gətirilmosi  təlobinın  ziddiy- 
yətli  olması.  Protaqorun  mtivcud  olan  hər  şeyi  münasibətə çevirən  və  «təsəv- 
vür olunan  predmet»  və «təsəvvür edən  subyekt»  anlayışlannın  formal  təhlili
zam anı müxtəlif mənasız nəticəbrə gətiıən  nəzəriyyəsinin  tonqidi............... 100
Yeddinci fəsil
Üçüncünü  istisna  qanunurı  formula  edilməsi  və  onun  inkar  edilməsinin 
mümükün  olmamasının  əsaslandırılması.  Hor  bir  sübutun  başlanğıclarının
bəzi mütəfəkkirlərin  inkar etm əsinin səbəbləri...................................................102
Səkkizinci fasil
Hər şeyi  həqiqi  sayan  və hər şeyi  yalan  sayan,  eləcə  də hərəkəti  hər şeyə 
aid   edən  və hər  şeyin  sükunətdə olduğunu  düşünənlorin  yanıldıqları  müddəa- 
sm ın  əsaslandırılması................................................................................................103
BEŞİNCİ KİATB (A)
Birinci fəsil
Başlanğıcın  altı  anlam ı  (mənası):  1)  hərəkətin  çıxış  nöqtəsi;  2)  daha 
məqsədəuyğun  çıxış  nöqtəsi;  3)  şeyin  ilkin  maddi  əsası;  4)  yaranışm, 
dəyişkənliyin  yaxud  hərəkətin  xari<;i  səbəbi;  5)  işin  gedişini  müəyyən  edən 
baxış;  6)  şeyin  dərkinin  müqəddən  şərtləri.  Başlanğıcın  bütün  anlamlarmı
birləşdirən ümuminin  göstəri Iməsi......................................................................... 106
İkinci fəsil
Səbəbin  dörd  anlamı:  matsriya,  forma  hərəkətin  və  dəyişkənliyin 
başlınğıcı,  məqsəd.  Səbəblərin  fərdi,  cinsi,  əsas  və  təsadüfi,  gerçəklikdə
m övcud olan və imkanda m övcud olan  səbəblərə bölgüsü............................. 106
Üçüncü fəsil
Elementin  tərifləndirilməsi.  «Elemcnt»  tcrminin  məzmunca  kiçik  və
sad ə başlanğıclara (birə,  nöqtəyə, cinsə) tətbiq edilmosi.................................. 109
Dördüncü fəsil
təbiətin (təbiinin) altı  anlamı:  1) şeylərin  doğuşu  prosesi;  2) şeyin  yaran- 
dığı  əsas  tərkib hissələri;  3) horəkəl irı qaynağı; 4) şeyin öz gücü ilə dəyişilməyə 
qabil  olmayan  materiyası;  5)  təbii  şeylərin  mahiyyəti  onların  forması  yaxud 
obrazından  ibarətdir;  6)  ümumiyyətlə hər  bir  mahiyyət.  Təbiətin  əsas  anlamı
-  hərəkətinin qaynağı özündə olan şeylərin mahiyyəti..................................... 110
Beşinci fəsil
Zəruri olanın  üç  anlamı:  1)  həyatı  və xeyiri  mümkün edən şərait;  2) təbii 
istəyə,  tələbata əks olan  m əcbur  etmə;  3)  baş verdiyindən  ayn cür baş vermə- 
yən  «Başqa  cür olmağın  mü:mükünsüzlüyü»  -  zərurətin  özünün  birinci  iki  an- 
lam ında və sillogist (nəzəri)  sübutun  zəruriliyi  üçün  olması.  Zərurətin  ikili  sə- 
b əb i................................................................................................................................. 111
368
Altıncı  fəsil
Tək  anlayışının  tətbiqi:  1)  təsadüfi  əlaqəyə;  2)  əslində  tək  olana;  a) əgər 
şey  fasiləsizdirsə;  b )  əgər  bir  materiyanın  yaxud  şeyin  hissələri  bir  cin sə  məx- 
susdursa;  c)  əgər  mahiyyətin  tərifləri  bir-birindən  fərqlənmirsə.  T ək   ədədin 
başlanğıcı  kimi.  T ək  ədədcə  və  növcə  bölünm əz  olan  kimi.  M əntiqi  vəhdət 
(növə  və  cinsə  görə,  analogiya  üzrə).  Ç oxun  anlamlarının  təkin  anlamlarına
uyğunluğu........................................................................................................................ 112
Yeddinci fəsil
M övcudluğun  dörd  anlamı:  1)  təsadüfən  mövcud  olan  (aksidcntal  var- 
lıq); 2) öz təbiətinə görə mövcud olan (bu  h ald a predmet ona  xas ola n   kateqo- 
riyanın predikatı  vasitəsilə göstərilir);  3)  fikrin  və ya  inkarın,  həqiqiliyi,  başqa 
sözlə  onların  gerçokliyə  uyğunluğu;  4)  im kan  yaxud  gerçəklik  kimi  mövcud
olan....................................................................................................................................115
Səkkizinci  fəsil
M ahiyyətin  dörd  arılamı:  1)  sadə  cisim lər  və  onlardan  təşkil  olunan