Collection b

MAY 
2023
ISSN: 2181-3558
 
26 
INTEGRATSIYALASHGAN TA’LIM VA TADQIQOTLAR JURNALI 
JOURNAL OF INTEGRATED EDUCATION AND RESEARCH
nutq soʻzlash va yozish hamda grammatik savodxonlikni shakllantirishga 
qaratiladi. Ta’lim jarayonida o’quvchilarni voqea-hodisalarni kuzatish, anglash, 
qiyoslash, analiz va sintez qilishga o’rgatish orqali ularning ijodiy va tanqidiy 
tafakkurini, fikrlash doirasini rivojlantirish muhim ahamiyatga ega. Ona tili va 
o’qish savodxonligi fani ushbu maqsadlarni amalga oshirishga xizmat qiladi. 
Ona 
tili boshlang‘ich sinflarda asosiy o‘rinni egallar ekan, har bir o‘quvchida ona tiliga 
qiziqish va muhabbatni tarbiyalab borish zarur. Ona tili fanining o‘quv dasturi 
o‘quvchilarda kompetensiyalarni shakllantirishga yo‘naltirilgan Davlat ta’lim standarti 
talablaridan kelib chiqib tuzilgan. O‘quv dasturida o‘quvchilarda fanga doir nutqiy va 
lingvistik kompetensiyalarni hamda tayanch kompetensiyalarning elementlarini 
shakllantirish ko‘zda tutilgan. Boshlang‘ich ta’limda – o‘quvchilarning savodxonligini 
ta’minlash, og‘zaki va yozma nutqida adabiy nutq me’yorlariga rioya qilishni 
shakllantirishdan iborat.
Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida ona tili fanini o‘qitishning 
maqsadi – o‘quvchilarda og‘zaki va yozma nutq ko‘nikmasini, ijodiy fikrlash malakasini, 
kitobxonlik va
nutq madaniyatini rivojlantirishdan iborat. Ona tili fanini o‘qitishning 
asosiy vazifasi:
o‘quvchi shaxsini fikrlashga, o‘zgalar fikrini anglashga, o‘z fikrini 
og‘zaki hamda yozma shaklda savodli bayon qila olishga qaratilgan. Nutqiy 
kompetensiyani rivojlantirish; o‘quvchilarda grammatikaga oid bilimlarni (fonetika, 
leksikologiya, so‘zning tarkibi, so‘z yasalishi, morfologiya, sintaksis, yozuv va imlo, 
tinish belgilari, nutq uslublari, stilistikaga oid tushunchalarni) shakllantirish va 
rivojlantirish hamda ona tilining keng imkoniyatlaridan unumli foydalangan holda 
o‘qigan, ko‘rgan, eshitganlarini nutqiy to‘g‘ri va ravon bayon eta olish ko‘nikmalarini 
rivojlantirishga qaratilgan lingvistik kompetensiyalarni shakllantirishdan iborat.Nutqiy 
kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish): mavzu doirasida o‘qituvchi 
nutqini va sodda audio (multimedia ilovalari) matnlarni va topshiriqlarini tinglab 
tushuna oladi; 
Har bir mashgʻulot tilni оʻzlashtirishning tabiiy laboratoriyasi sifatida tashkil 
etiladi, ya’ni mashq daftari orqali oäquvchular bilimlarini zanada 
mustahkamlaydilar. mashq daftarida darslikda ishora qilingan, maxsus belgi bilan 
ajratilgan topshiriqlar bajarib boriladi.Oʻquvchilar daftarga yozishlari, chizishlari, 
boʻsh oʻrinlarni toʻldirishlari, oʻqib va tinglab tushunish, matn tuzish bilan bogʻliq 
topshiriqlarni bajarishlari hamda rasmlarni boʻyashlari mumkin [3]: 
ko‘rgan 
rasmlari va o‘qib eshittirilgan matn yuzasidan o‘qituvchi yordamida suhbatga kirisha 
oladi, nutq jarayonida o‘zlashtirgan yangi so‘zlarni og‘zaki nutqda qo‘llay oladi. Nutq 
va matnning gaplardan tuzilishi, matnni mazmunan bog‘langan gaplardan tuzilishini 
aytib bera oladi; kishilarning his-hayajonini bildirgan gaplarni, gaplarni mazmuniga 
ko‘ra farqlaydi, oxiridagi nuqta, so‘roq va undov belgilariga qarab o‘qiy oladi, ajrata 
oladi, gap ohangiga rioya qilgan holda ravon va ifodali o‘qiy oladi; gapni bosh harf 
bilan boshlab yoza oladi, rasmlarga qarab gap tuzadi va yoza oladi, harflarni yozuvda 
imlo va husnixat qoidalariga amal qilgan holda harflarni bir-biriga ulab, ko‘chirib, 
namunaga qarab yoza oladi. Bir mavzu doirasidagi savollarga javob yoza oladi, 15-20 
so‘zli diktant yoza oladi.
Endilikda grammatika bilan bir qatorda oʻquvchilardagi 
nutqiy kompetensiyani, ya’ni tinglab tushunish,gapirish, oʻqish va yozish kabi 
amaliy koʻnikmalarni shakllantirishga koʻproq e’tibor qaratish lozim. Bu maqsadga 
erishishda ona tilining nutqiy kompetensiya elementlari (tinglab tushunish, 

---