Covid 19 Pandemisinin Toplum Psikolojisine Etkileri ve Eğitime Yansımaları Özet

COVID-19 Pandemiya Psixologiyası

Pandemiyalar, yalnız proses əsnasında pandemiya yaşayan insanların psixologiyasına deyil, gələcək insanların psixologiyasına da dağıdıcı təsir göstərir. Keçmişdə ortaya çıxan və insanların sağlamlığını təhdid edən HİV / AİDS, qrip, SARS, MERS kimi pandemiya insanların psixologiyasında da mənfi nəticələrə səbəb oldu. Pandemiyanın cəmiyyətdə yaşayan insanlar qrupları üzərindəki təsirlərini nəzərə alaraq bunun birbaşa xəstələri və onların yaxınlarını, səhiyyə işçilərini və xəstəlik riski olan bütün digər insanları təsir etdiyi görülür (Morganstein və digərləri 2017). Pandemiyanın yaratdığı sıx stress və qorxu qarşısında hər bir insanın psixoloji reaksiyası fərqli ola bilər. Pandemiyaların depressiya, narahatlıq, ölüm qorxusu, yaxınlarını itirmə, travma sonrası stres bozukluğu, psixotik simptomlar və ümumiyyətlə yas kimi psixoloji təsirlərə səbəb olduğu müşahidə edildi (Taylor 2019). Ancaq bəzi insanlar pandemiyanın mənfi duyğularını idarə edə və həyatlarını normal olaraq davam etdirə bilərlər. Ancaq bəzi insanlar bu hisslərin öhdəsindən gələ bilmirlər və peşəkar dəstəyə ehtiyac duyurlar. Bu baxımdan fərdlər və cəmiyyət üçün mənfi nəticələr, yayılmağa başladığı andan nəzarətinə keçənə qədər gözlənilməz bir fəlakət olaraq qəbul edilir.

COVID-19 pandemiyasından fizioloji və psixoloji baxımdan ən çox təsirlənən insanlar bu pandemiyadan əziyyət çəkənlərdir. COVID-19-un xəstələrə psixoloji təsirlərini araşdıran işlərdə, əksər xəstələrdə travma sonrası stres bozukluğu, narahatlıq, depressiya, təklik, sıxıntı, qorxu, qəzəb və etiketlənmə qorxusu kimi mənfi psixoloji şərtlərlə qarşılaşdıqları digər epidemiyalarda da göründüyü kimi və s. 2020; Wu, Chan və Ma 2005; Cheng və digərləri 2004). Həqiqətən, keçmişdə baş verən təbii fəlakətlər və müharibələr kimi böyük miqyaslı dağıdıcı hadisələrin insanların psixoloji sağlamlığına mənfi təsir göstərdiyi bilinir. Bu kimi hallarda, ən çox görülən davranış və psixoloji pozğunluqların depressiya, hirs, narahatlıq, aşağı hörmət və travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olduğu bildirilir (Arpaci et al., 2020b; Nigam and Kumar 2020; Steinberg and Daniel 2020; Sood 2020). Məsələn, Van Bortel et al. (2015) ebola pandemiyasının səbəb olduğu psixososial təsirləri araşdırdı. Araşdırmalarında ebolanın fərdi, sosial və qlobal təsirləri olduğunu ifadə etdilər. Bu təsirlər ümumiyyətlə qorxu və narahatlıq, ayıb, yas, inam itkisi, travma, ayrıseçkilik və psixoloji pozğunluqlar kimi ifadə edilir. Müxtəlif tədqiqatlarda COVID-19 epidemiyasının narahatlıq, depressiya və stres daxil olmaqla bir çox zehni problemi olduğu bildirilmişdir; həm səhiyyə işçilərində həm də ictimaiyyətdə TSSB, yuxu pozğunluqları və s. daxil olmaqla psixoloji problemlər (Hu və digərləri 2020; Liu və digərləri 2020; Kang və digərləri 2020; Sun və digərləri 2020; Xiang və ark. 2020). Eyni zamanda, tədqiqatçılar COVID-19 epidemiyasının həddindən artıq xəstəlik qorxusu, hirs, alkoqol və tütün istehlakının artması, kəskin stres bozukluğu, şizofreniya və intihar meylləri kimi problemlərə səbəb olacağını təxmin edirlər (Hu et al. 2020; Huang və Liu 2020; Li və digərləri 2020; Dai və digərləri 2020). Digər tərəfdən, hipokondriaz xəstəliyə məruz qalmış və sağalmış və ya heç vaxt yoluxmamış insanlarda müşahidə edilə bilər. COVID-19-da olduğu kimi insanların bir xəstəliklə əlaqəli məlumat, xəbər və videolara davamlı məruz qalması hipokondriyaza səbəb olur (Marcus et al. 2007). COVID-19, son 6 ayda demək olar ki, hər kütləvi informasiya vasitəsində ən çox xatırlanan mövzudur. Bu çərçivədə COVID-19-a sıx təsir göstərməyin, bugünkü insanlarda hipokondriazis ehtimalını artıracağı proqnozlaşdırılır.