Created by Neevia Personal Converter trial version есмира ъавадова



Yüklə 4,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/20
tarix05.05.2017
ölçüsü4,8 Kb.
#16611
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20
мялуматларын  яксяриййяти  бу  эцн  дя  юз  актуаллыьыны  сахлайыр.  Новруз 
байрамынын 
2008-ъи 
илдян 
Бяшяриййятин 
Гейри-Мядяни 
Ирсинин 
Репрезентатив Сийащысына дахил едилмяси онун дцнйяви байрамлардан бири 
олдуьуну тясдиг едир. 
 
 
 
 
 
 
 
  ТЕЙМУР БЯЙ БАЙРАМЯЛИБЯЙОВ   
«МЮВЛУД» БАЙРАМЫ  ЩАГГЫНДА  
 
«Каспи» гязети «Мцсялман щяйаты мятбуатда» башлыьы  алтында (1914-
ъц  ил,  5  феврал,  №  29)  охуъулара  мялумат  вермишди  ки,  Лянкяран 
гязасындан  «Садай  хаки»  гязетиня  бир  мягаля  эюндярилмишдир.  Орада 
дейилир  ки,  Лянкяранда  Мящяммяд  Пейьямбярин  «Мювлуду»  эцнц 
мцнасибятиля  мясъиддя  бюйцк  байрам  кечирилмишдир.  Бу  байрамы 
лянкяранлылар  илк  дяфя  иди  ки,  кечирирдиляр.  Тянтяняли  эеъянин  ачылышында 
ахунд  Мирзя  Мящяммяд  Пейьямбярин  щяйат  вя  фяалиййятиндян,  ислам 
дининин 
юйрянилмясинин 
ваъиблийиндян, 
бу 
динин 
ян 
эюзял 
хцсусиййятляриндян 
данышды. 
Эеъянин 
сонунда 
Теймур 
бяй 
Байрамялибяйовун  мцяллимлик  етдийи  «Бещъят»  мяктябинин  шаэирдляри 
Мящяммяд Пейьямбярин шяряфиня мащны охудулар. Тядбиря топлашанлар 
бу  мараглы  эеъянин  кечирилмясиндян,  шаэирдлярин  ифасындан  чох  разы 
галдылар. 
Мягалянин  сонунда  даща  бир  мараглы  мясяляйя  тохунулур.  Гейд 
олунур  ки,  эеъяйя  топлашанлар  чыхыш  едян  шаэирдлярин  ифасындан  фярящ 
дуйсалар  да,  тящсил  пулуну  юдяйя  билмяйян  имкансыз  шаэирдляря  кюмяк 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
170
эюстярмяк  щаггында  нядянся  дцшцнмядиляр,  бу  хейирхащ  ишя  тямял 
гоймадылар.  
Мятбуата сыздырылан бу ираддан эюрцнцр ки, мягалянин мцяллифи мящз 
Т.Байрамялибяйовун  юзцдцр.  Онун  «Каспи»  гязети  иля  ялагяляри  дя  бу 
фикрин доьрулуьуна щагг газандырыр. 
 
ТИББИ  ЭЮРЦШЛЯРИ 
 
Теймур  бяйин  тибби  эюрцшляриндя  дя  мараглы  мягамлар  чохдур.  Илк 
эянълик илляриндян башлайараг ящали арасында дифтерийа хястялийинин артмасы 
нятиъясиндя  юлцм  щадисяляринин  чохалмасынын  дяфялярля  шащиди  олмуш 
Теймур  бяй  бу  бяладан  хилас  йолу  ахтармаг  щаггында  дцшцняркян, 
«Русскийе ведомости» журналында эедян бир мягаля онун диггятини ъялб 
едир.  Мягалядян  юйрянир  ки,  дифтеритит  хястялийиня  гаршы  чох  садя  цсулун 
тятбиги  нятиъясиндя  йаха  гуртармаг  олар.  Одур  ки,  Т.Байрамялибяйов 
мягаляни  олдуьу  кими  «Каспи»  гязетинин  19  сентйабр  1893-ъц  ил  тарихли 
204-ъц 
сайында 
дяръ 
етдирмякля 
щямвятянлярини 
вахтында 
мялуматландырмышдыр.  Мягалядя  дейилир  ки,  щяким  Флаго  дифтерийа 
хястялийини нефт иля мцалиъя етмишдир. Беля ки, о, тясадцфян щяйатла юлцм-ди-
рим мцбаризясиндя олан 7 йашлы бир гызын боьазыны илк дяфя олараг петрол 
сцртдц.  Нятиъя  ися  чох  эюзлянилмяз  олду.  Боьазын  каналлары  дифтерийанын 
назик пярдяляриндян тямизлянди. Хястя бир аз ращат няфяс алмаьа башлады, 
ахшама йахын ися, юзцнц даща йахшы щисс етди. Биринъи тяърцбянин мцвяффя-
гиййяти онун йенидян бир нечя эцн, бир нечя дяфя тякрарланмасына сябяб 
олду вя нятиъядя хястя гыз 5 эцндян сонра тамамиля саьалды. 
Мягалядя  даща  сонра  гейд  едилир  ки,  бу  просес  щеч  бир  аьры 
вермядийиня эюря ону хястянин валидейнляри, дайяляри дя иъра едя билярляр. 
Фырчаны  петрола  батырыб  азаъыг  силкяляйяндян  сонра  хястянин  боьаз 
йолунда  щярлямяк  лазымдыр  ки,  майе  няфяс  борусуна  дцшмясин  вя  ону 
гыъыгландырмасын.  Бу  цсулдан  истифадя  етмякля  дифтерийайа  тутулмуш  щяр 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
171
бир кяс юзцнц саьалда биляр. Петрол боьаза сцртцлдцкдян бир нечя санийя 
сонра ийи йох олур. 
Мягаля беля бир фикирля битир ки, щяким Флагонун ялдя етдийи нятиъяляри 
бяйянян вя юз тяърцбяси иля мцгайися едиб тясдигляйян щяким Дйумон (о, 
щямин  дюврдя  Зиллидя  тибб  факцлтясинин  няздиндяки  хястяхананын  баш 
щякими  ишлямишдир)  ися  боьазын  дифтерийайа  йолухмуш  щиссясини  балаъа 
тахтайа  памбыг  долайыб  петрола  батырмагла  щяр  саатдан  бир  силмяйи 
мяслящят эюрцрдц (петрол – 20 гр, тямизлянмямиш ефир – 4 гр, Иодоформа 
2/1 гр, наняъювщяр – 20 дамъы). 
Дйумонун  гярарына  эюря,  боьаз  хястяликляринин  мцалиъясиндя 
петролдан истифадя етмяк чох мцсбят нятиъяляр верир. 
Теймур  бяйя  эюря,  тибб  сащясинин  мцвяффягиййяти  онун  санитар 
сявиййясиндян  башлайыр.  О,  1898-ъи  илдя  «Каспи»  гязетинин  10  октйабр, 
217-ъи  сайында  чап  етдирдийи  бир  мягалясиндя  «Шящяр  юзцнц  идаря 
тяшкилаты»нын  ющдясиня  дцшян  вязифяляри  лайигинъя  йериня  йетирмядийини 
тянгид  щядяфи  сечмишди.  Мягаля  мцяллифи  шящярин  санитар  вязиййятинин 
йахшылашдырылмасына, кцчялярин ишыгландырылмасына, ярзаг мящсулларына го-
йулан  гиймятляря  нязарятин  артырылмасына,  ибтидаи  мяктяб  ачылышынын 
сцрятляндирилмясиня  диггят  йетирмяйи  ады  чякилян  тяшкилатын  нязяриня 
чатдырырды. 
Лянкяран гязасында тибб сащяси иля баьлы проблемляр тибб тящсили алмыш 
бир  мцтяхяссис  кими  Т.Байрамялибяйову  щямишя  наращат  едян 
мясялялярдян  олмушдур.  Гязада  йаталаг  епидемийасынын  йайылмасы  вя 
ящалинин  бу  хястялийя  гаршы  аъиз  галмасы  ону  даща  чох  наращат  едян 
мясялялярдян иди. О, бу бяланын гаршысыны алмаг цчцн шящяр башчысына вя 
зийалы мцсялманлара мцраъият етмишдир. Мцраъиятин нятиъяси олараг шящяр 
башчысы  йерли  ящалийя  кюмяк  мягсядиля  айрыъа  бараклар  тикдирмяйи  ваъиб 
саймышды.  Теймур  бяй  бу  иши  йцксяк  гиймятляндирмиш  вя  «Каспи» 
гязетинин  1905-ъи  ил  8  йанвар  тарихли  5-ъи  сайында  кичик  бир  мягаля  дяръ 
етдирмишди.  Орада  дейилир  ки,  мцгяддяс  китабымыз  олан  Гуранда 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
172
йазылмышдыр  ки,  фялакятли,  чятин аьыр  эцнлярдя  инсанлара  ял  тутмаг,  онлара 
кюмяк  етмяк  чох  ваъибдир.  Беля  саваб  йийяси  олмаг  миллиййятиндян, 
дининдян  асылы  олмайараг  щямъинсляриня  кюмяк  ялини  узадан  щяр  кяся 
нясиб  ола  биляр.  Мягалядя  дейилдийи  кими,  йени  тикилмиш  баракларын  евсиз-
ешиксизляр  цчцн  дя  файдалы  ола  биляъяйи  шяксиздир.  Ди  эял  ки,  авам 
мцсялманлар  баракларда  йашамагдан  гачыр,  юз  мянфяятлярини  баша 
дцшмцрляр.  Баракларда  йашамаьа  она  эюря  разы  олмурлар  ки,  онларын 
йахынлыьында  батаглыглар  вардыр.  Икинъи  бир  сябяб  ися  одур  ки,  йазда 
Лянкяран  чайы  дашыр  вя  ятрафы  су,  лил,  зир-зибилля  долдурур.  Бунун  да 
нятиъясиндя инсанлар цчцн ялавя проблемляр йараныр. 
Ящалинин  дедийиня  эюря,  мцалиъя  мягсяди  иля  тикилян  баракларда 
хястяликлярин сайы вя шиддяти азалмаг явязиня, даща да артыр. Шящяр башчысы 
бу  наращатлыглары  арадан  галдырмаг  вя  мцалиъяхананы  сахламаг  цчцн 
шящяр бцдъясиндян вясаит айырмалыдыр. Щяр ил бараклара айрылмыш пулун бир 
щиссясини  ящалинин  зярури  ещтийаъларынын  юдянилмясиня  йюнялтмяк  даща 
файдалы  олмазмы?  –  дейя  Теймур  бяй  охуъулары  вя  шящяр  башчысыны 
дцшцнмяйя  чаьырмагла,  онларын  гейрят  дамарынын  щярякятя  эятириляъяйи 
эцня цмид етдийини билдирирди. 
Лянкяран гязасында ящали арасында санитар эиэийена сявиййясинин ашаьы 
олмасы  бир  чох  фясадлара  йол  ачмышдыр.  Йолухуъу  хястяликляря  гаршы 
профилактик  тядбирлярин  щяйата  кечирилмясиня  биэанялик  бцтцн  мцсялман 
кяндляриндя  мцхтялиф  йолухуъу  хястяликлярин:  гызылъа,  чичяк,  скарлатин, 
йаталаг, инфлуенса-испанканын (грипин ян аьыр формасы) йайылмасына сябяб 
олмушду.    «Азербайджан»  гязетинин  7  декабр  1918-ъи  ил  тарихли  54-ъц 
сайында («Лянкяран. Бизим хцсуси мцхбиримиздян» башлыьы алтында эедян 
мягалясиндя)  Т.Байрамялибяйов  щяйяъан  тябили  чалараг  йазырды  ки, 
хястяляря  тибби  кюмяйин  эюстярилмямяси,  лазыми  дярманларын  верилмямяси 
цзцндян инсанлар дцнйасыны вахтсыз дяйиширляр.  
Сайсыз юлцмлярин сябяби мцсялман кяндляриндя щяйат шяраитинин лазыми 
сявиййядя  олмамасыдыр.  Чцнки  щакимиййятя  эялян  болшевикляр  йерли 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
173
ящалинин  евляриня  басгын  едир,  йашайыш  цчцн  ваъиб  олан  щяр  шейи,  о 
ъцмлядян  йейинти  мящсулларыны  зорла  ялляриндян  алырдылар.  Кяндлилярля 
Илйашевич  вя  Петровун  дястяляри  арасында  олан  ялбяйаха  дюйцшлярдя 
мязлум  якинчиляр  няинки  евлярини,  щеч  ярзаг  мящсулларыны  да  горуйа 
билмирдиляр. Болшевик дюйцшчцляри Лянкяранын Бцтясяр (онун бюйцк базары 
эюз  охшайырды,  бурада  500-дян  чох  тиъарят  дцканы  вар  иди),  Эярмятцк, 
Биняляр, Шыхлар, Узаг-Оба, Щцсейн-Щаъылы, Эирдябазлы, Гарналыг, Гядирли, 
Яминли,  Тякля  Щясянли,  Алышанлы,  Хоъобан,  Хырмандалы,  Чахырлы  вя 
Байрамялибяйовлара  мяхсус  олан  Йедди-Оймаг  кяндлярини  вящшиъясиня 
йандырмышдылар. 
Адлары чякилян кяндлярин ящалиси чох варлы иди. Чцнки онлар якинчиликля 
йанашы  малдарлыгла  да  мяшьул  олурдулар.  Юзляринин  тясяррцфат 
ещтийаъларыны юдямякля йанашы, артыг галан мящсулларыны сатыш цчцн базара 
чыхардырдылар.  Беля  эцн-эцзаран  Илйашевич  вя  Петровун  ямри  иля  позулду. 
Кяндляр,  евляр  талан  едилиб  йандырылды,  ящали  евсиз-ешиксиз,  аъ-йалаваъ 
галды.  Совет  щюкумяти,  ады  чох  эур  сяслянян  «Кавказ–Каспий–Сойуз» 
иттифагы да мцсялман кяндляриня дцшмян мцнасибят бясляйирди. 
Мягалянин  сонунда  Теймур  бяй  ачыг-ашкар  йазырды  ки,  евсиз-ешиксиз, 
аъ галан ящали инфексион хястяликляря тутулур вя тибби нязарятдя олмадыьы 
цчцн дцнйасыны дяйиширди. Аьыр эцзяран кечирян, щялялик юлмяйян ящали ися 
онлара  лагейд  мцнасибят  бясляйян  щюкумятин  зцлмцндян  ня  вахт 
гуртараъаьыны дцшцнмякдян зара эялмишдир. 
 
Т.БАЙРАМЯЛИБЯЙОВ ЕТНОГРАФ КИМИ 
 
Теймур  бяй  Байрамялибяйов  йай  тятили  эцнляриндя  доьма  йурдуну 
кяндбякянд  эязяряк,  вахтыны  халгын  мяишяти  иля  йахындан  таныш  олмаьа 
сярф  етмишдир.  О,  эяздийи  йерлярдя  эюрдцйц,  ешитдийи  вя  мцшащидя 
етдиклярини гялямя алараг, «Каспи» гязетинин 1902-ъи ил, 2 нойабр, 237-ъи 
сайында дяръ етдирмишдир. Мцяллиф йазыр ки, бу ил (1902) йай айларында мян 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
174
«Русийа Ъоьрафийа Ъямиййяти»нин цзвляри – Александр Завадски вя Борис 
Миллерля бирликдя талыш кянд вя гясябяляринин чятин кечиля билян йерляриндя 
олдуг  вя  юз  эюзцмцзля  бунлары  эюрдцк:  Зувандын  бцтцн  кяндляри  вя 
гясябяляри  иля  Лянкяран  даирясинин  ялагяляри  сентйабр  айындан  ийун 
айынадяк кясилир. Бунлар ашаьыдакы кяндлярдир: 
Сым, Бий, Чони, Тцркянчин, Бушнйаби, Канагыр (Кющня гябристанлыг), 
Эяэеран,  Дярйан,  Коъар,  Оканд,  Кйуръар,  Мастаил,  Зенони,  Керябын, 
Хит,  Сивйякяран,  Быркандцл  вя  с.  Мящсулдар,  мянзяряли,  ясрляр  бойу  сых 
мешялярля юртцлц олан бу йерляр талыш дийарынын даими йашайыш йерляридир. Бу 
кяндлярин  щяр  бириндя  йерли  ящали  тахылчылыг,  арычылыг,  ипякчилик  вя 
малдарлыгла мяшьул олурлар.  
Щавалар  сойуйанда  чялтикчиликля  мяшьул  олмаг  хейли  чятинляшир. 
Малдарлыг  ися  Лянкяранын  инкишаф  етмиш  сащяляриндяндир.  Чцнки  бурада 
щцндцр отларла юртцлмцш дцзян чюлляр, сых мешяляр, ахар сулар чохдур. Беля 
отлагларда йемлянян маллар кюклцйц, мящсулдарлыьы, эюзял буйнузлары вя 
донгарына эюря сечилирляр. 
Фцсункар  тябиятин  инсанлара  бяхш  етдийи  эцллц-чичякли  бу  йерлярдя 
арычылыг да йахшы инкишаф етмишдир. Сым гясябясиндя бир кяндлинин Лашкасей 
даьларынын  ятяйиндя  3  миндян  чох  ары  тякняси  вя  ары  пятяйи  вардыр.  Бу 
йерлярин балы ятирли вя гаты олур. Даща йухары кяндлярдя ися ящали арычылыгла 
ибтидаи цсулла мяшьул олдуьундан, буранын балы даш кими олур. 
Гышда кяндлярля  шящярляр  арасында  ялагянин  кясилмяси  цзцндян  йухары 
кяндлярин сакинляри ялдя етдикляри мящсулун артыг щиссясини базара чыхара 
билмирляр.  Буна  эюря  йалныз  юз аиляляринин  ещтийаъыны  юдяйяня  гядяр  тахыл 
якмяк мяъбуриййяти иля цз-цзя галырлар. 
Талыш кяндляринин яксяриййятиндя зянэин тут баьларынын олмасы бурада 
ящалинин  ипякчиликля  мяшьул  олмасына  да  ялверишли  шяраит  йарадыр.  Бу 
тясяррцфат  нювц  иля  йалныз  гадынлар  мяшьул  олур  вя  ясасян  ибтидаи  цсулла 
йериня  йетирирляр.  Барама  гурдларынын  дцзэцн  йемлянмяси  вя 
бяслянмясиндян асылы олараг, ики ай йарымдан сонра  йцксяк мящсул ялдя 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
175
етмяк мцмкцн олур. Хам бараманын пуду 10 маната сатылыр. 
Даща сонра мцяллиф йазыр ки, йухары даь кяндляриндя йашайан ящалинин 
ишляк  тябягяси  цч ай ярзиндя бцтцн  йейинти  мящсулларыны  ялдя едяряк  гыша 
тядарцк  эюрцрляр.  Чцнки  илин  галан  доггуз  айы  ярзиндя  донмуш  йоллар, 
ъыьырлар  гар,  буз  вя  сел  дашгынларынын  эятирдийи  лилля  юртцлц  олур.  Яэяр 
гулдурлар ян йахын кянд сайылан Сыма басгын едяряк ону тамамиля талан 
етсяляр, полисляр бу хябяри йалныз йазда вя йа йайда ешидя билярляр. Йазда 
ися вязиййят башга ъцр олур: чайлар дашдыьындан йоллар вя ъыьырлар лилли су 
иля юртцлцр вя эедиш-эялиш йайа гядяр мящдудлашыр. 
Сым кянди 10 евдян ибарятдир. О, Астара мащалынын Тянэяруд чайынын 
сол сащилиндя йерляшир. Лянкярандан йол ора Шащаьаъы, Бцтяэюл, Тянэяруд 
чайындан кечир. Бу чай ися Зардякявял вя Ляшкясейин кяндляринин арасы иля 
ахыр. Йол ися о дяряъядя дардыр ки, бир сакинин гаршысына тясадцфян бир атлы 
чыхса,  о,  ня  эерийя,  ня  дя  ирялийя  эедя  билмяз.  Йалныз  йайда  бу  йолдан 
истифадя  едянляр  дюнэядя  дайанараг  гаршыдан  эялянляря  хябярдарлыг 
«сигналы»  верирляр.  Онлардан  бири  вар  эцъц  иля  гышгырыр  ки,  йолчу  тез  эялиб 
дюнэядян  кечсин.  Яэяр  сяс-сямир  ешидилмирся,  демяли  йол  бошдур,  ращат 
эетмяк олар. 
 Тянэярудчайда  бцнювряси  дашдан  гойулмагла  чий  кярпиъдян  ики 
кюрпц тикилмишдир. Бу гядим кюрпцляр чох давамлы олдугларына эюря, щеч 
бир йериндян зядя алмамышдыр. Сым, Торад, Тянэяруд, Бый, Бцтясяр, Ъони 
кяндляриндя йашайан талышларын дедикляриня эюря, кюрпцляр гядим Иран шащы 
Симоверди тяряфиндян тикилмишдир. Биринъи кюрпц «Гара кюрпц», икинъиси ися 
«Аь  кюрпц»  адланыр.  Дейилянляря  эюря  Сымоверды  шащын  ики  мяркязи 
игамятэащы  олмушдур.  Гыш  игамятэащы  Бцтясярдя,  йай  игамятэащы  ися 
Асбаширйанда  йерляширди.  Сымовердинин  гябри  Астара  мащалынын  Бцтясяр 
кяндиндя  –  Имамзадя  Ъялаляддинин  гябринин  йанындадыр.  Мцяллиф  йазыр 
ки,  инди  дя  Асбаширйанда  шащ  сарайындан  галмыш  даьынтылар  харабалыг 
шяклиндя  эюрцнцр.  Онун  50  метрлийиндя  Асбйаширйан  адлы  булаг  вар. 
Онун  йахынлыьында  шималдан  шяргя  тяряф  эедян  истигамятдя  бир 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
176
гябристанлыг йерляшир. Мян бурада 50-дян чох синя дашы вя бюйцк баш дашы 
олан  гябирляр  эюрмцшям.  Онларын  цзяриндя  ики  яйилмиш  лямя 
дцзялдилмишдир. Асбйаширйанын йерляшдийи ярази бу вахта гядяр тядгиг едил-
мямишдир.  Онун  фцсункар  эюзяллийи  мцхтялиф  юлкялярдян  бура  эялян 
сяййащлары  валещ  етдийи  щалда,  юз  тяряфимиздян  биэанялик  щяля  дя  юз 
юмрцнц баша вурмамышдыр.  
Гайалардан  гопуб  ятрафа  сяпялянмиш,  эюз  гамашдыран  бюйцк  гранит 
вя  мярмяр  даш  парчалары  бу  йерлярдя  кечмишдя  вулкан  пцскцрмяляринин 
олдуьу щаггында дцшцнмяйя ясас верир. Цмумиликдя ися буранын гранит, 
кварс, мцхтялиф минераллар, йашыл вя аь дашлар, чахмаг дашы, гялям дашы вя 
с.  мцхтялиф  даш  нювляри  иля  зянэинлийи  щям  ясрлярин  ачылмамыш  сирляриндян 
сораг верир, щям дя инсанлары щейрятя салыр. 
Даща сонра Теймур бяй йазыр ки, Асбйаширйандан бир гядяр аралыгда 
нящянэ  гоз  аьаъларындан  ибарят  мешялик  узаныр.  Машхан  кяндинин 
йахынлыьында ъянуба доьру ися «Бый» адлы дашлашмыш ящянэ  даьы йерляшир. 
Бу  даьдан  эютцрцлмцш  бир  парчаны  суйа  салдыгда  о  дягигя  яримяйя 
башлайыр вя щазыр ящянэ мящлулу алыныр. 
Гялямя  алдыьы  мювзулара  наращат  бир  црякля  эиришян  мцяллиф  бир 
щягигяти  дя  щямвятянляриндян  эизлятмир:  мян  бу  мяскян  щаггында  она 
эюря  мялумат  верирям  ки,  индийя  гядяр  ярази  ня  ъоьрафи,  ня  дя  тарихи 
нюгтейи-нязярдян  юйрянилмямиш,  тядгиг  едилмямишдир.  Талыш  даьларыны 
зийнятляндирян  мцхтялиф  гиймятли  минераллар  щяля  дя  тохунулмамыш  галыр 
вя лазыми йерляря сярф олунмур.  
Лянкяранын  беля  эюзял  тябияти,  мящсулдар  торпаглары  олмасына 
бахмайараг,  йохсул  талыш  кяндлиляринин  евляри  пянъярясиз  комалардан 
ибарятдир. Евлярин дамларында тцстц чыхмаг цчцн баъа гойулса да, оъаг 
галандыгда  ев  сащибляри  йатана  гядяр  отаьын  гапысыны  сойуг  гыш 
эцнляриндя  дя  ачыг  сахламаьа  мяъбур  олурлар  ки,  бу  да  щамыны  – 
сяййащлары вя гонаглары да мяйус едир. 
Мягаля  сырф  етнографик  сяпэидя  йазылмышдыр.  Талыш  кяндлиляринин 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
177
мяишятинин  юйрянилмясиндя  шцбщя  йохдур  ки,  Теймур  бяйин  бу  мягаляси 
нечя-нечя  тядгигатчылар  няслинин  ялиндя  мютябяр  мянбялярдян  бири 
олаъагдыр.  
 
ИЪТИМАИ-СИЙАСИ ЭЮРЦШЛЯРИ 
 
1918-1919-ъу  иллярдя  Теймур  бяй  Байрамялибяйов  «Баку», 
«Азербайджан»,  «Азярбайъан»  гязетляриня  Лянкярандан  мцхбир 
мягаляляри  эюндярирди.  Бу  мягаляляр  Лянкяран  гязасынын  о  дюврдяки 
иътимаи-сийаси  дурумуну  нязярдян  кечирмяк  цчцн  етибарлы  мянбя  сайыла 
биляр.  Онун  «Баку»  гязетинин  21  йанвар  1918-ъи  ил  тарихли  16-ъы  сайында 
чап олунмуш «Муьанда» адлы мягалясиндя дейилир ки, щал-щазырда Бакыйа 
Муьандан  ики  нцмайяндя щейяти  эюндярилмишдир.  Онлар  Бакыдакы  сийаси 
дуруму юйрянмяк истяйирляр ки, сцлщсевяр якинчиляр бу ил йаз-тарла ишляриня 
башлайа  билярляр  йа  йох?  Бу  ишляри  эюрмяк  цчцн  щакимиййят  онлара 
зяманят веря биляр йа йох? Нцмайяндя щейяти Бакыйа Муьанда фяалиййят 
эюстярян  кянд  ъямиййятляринин,  рус  демократик  ъямиййятинин,  рус-
мцсялман 
иттифагынын, 
Муьан 
бирляшмиш 
якинчиляр 
гурултайы 
нцмайяндяляринин  тапшырыьы  иля  эялмишдир.  Щейятин  тяркибиндя  Муьан 
зийалылары  да  иштирак  едирляр.  Нцмайяндя  щейяти  мяркязя  яйалятляря 
рящбярлик  едян  бцтцн  идаря  вя  тяшкилатларла  ялагя йаратмаг,  Муьандакы 
вязиййятля  онлары  таныш  етмяк  вя  бязи  ишляря  кюмяк  мягсядиля  эялмишляр. 
Зийалылар нягл едирляр ки, Лянкяранла Иран арасында олан сярщяди горуйан 
дястяляр  ораны  тярк  етдикдян  сонра  Муьана  Иран  гулдур  дястяляри  вя 
гачгынлар  басгын  етдиляр.  Муьанлылар  бу  басгына  гаршы  мцбаризя 
апарсалар  да,  ону  дяф  едя  билмядиляр.  Миллиййятиндян  асылы  олмайараг 
гулдурлар щамы иля – мцсялманларла вя русларла, ушагларла вя гадынларла, 
йашлыларла  вя  ялиллярля  рящмсизъясиня  давраныр,  евляри,  мяктябляри, 
мясъидляри,  хястяханалары,  щюкумят    биналарыны,  щятта  якин  сащялярини,  ев 
яшйаларыны,  йейинти  мящсулларыны,  бир  сюзля,  бцтцн  йашайыш  яразисини  талан 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
178
едирляр.  Щал-щазырда  Муьанда  щяйат  ифлиъ  вязиййятдядир.  Петропавловка 
стансийасында  тиъарят  дайандырылмыш,  щяр  щяфтя  гайнайан  базар 
баьланмыш, памбыг тямизлямя заводу фяалиййятдян галмышдыр. 
Декабрын 6-7-дя гулдурлар Суворов, Семйонов, Йекатирин, Измайлов 
кими  йашайыш  мянтягялярини  дармадаьын  едиб  йандырдылар.  Декабрын  26-
да Воронсов гясябяси йандырылдыьы цчцн ящалинин бир щиссяси ашаьы Муьан 
каналы иля Дашков районуна кечдиляр.  
Йанварын  7-8-дя  Петропавловкада  Муьан  бирляшмиш  якинчиляр 
гурултайы  чаьырылды.  Гурултай  бу  гярара  эялди  ки,  Муьанда  йашайан 
мцхтялиф  миллятлярин  нцмайяндя  щейяти  мяркязя  эедиб  щакимиййят 
органларындан  йашадыглары  яразидя  ямин-аманлыг,  гайда-ганун 
йаратмаьы  хащиш  етсинляр.  Хащиш  етсинляр  ки,  илк  нювбядя  Иранла  сярщяд 
баьлансын.  Цмид  етмяк  оларды  ки,  бу  ишдя  онлара  Бакы  комиссариаты  кю-
мяк едя биляр.  
Мягаля  аъы  бир  тяяссцфля  битир:  гурултай  нцмайяндяляринин  хащишиня 
мящял гойулмады. Чыхылмаз вязиййятдя галан муьанлылар юзлярини мцдафия 
етмяк цчцн силащлы дястя тяляб етмясяляр дя, мцдафия цчцн силащ истядиляр: 
чохлу тцфянэ, 2-4 ядяд топ, 2-4 ядяд пулемйот вя бир нечя ял гумбарасы. 
Чцнки йаз-тарла ишляриня щазырлыг вахты йахынлашыр, лакин, щеч ким бу ишляря 
башламаг истямир. Билмирляр ки, сабащ онлары ня эюзляйир, щазыр якин сащяси 
гулдурларын  гянимятиня  чеврилмяйяъякми?  Яэяр  инди  бу  мясяляляр  щялл 
олунмаса,  нювбяти  илдя  муьанлылары  аълыг  вя  фялакят  эюзляйир.  Одур  ки, 
эялян нцмайяндя щейятинин тяяъъцб вя тяяссцфцнц цмумиляшдирян мягаля 
мцяллифи  юз  фикрини  ъавабсыз  суалла  тамамласа  да,  нятиъя  чыхармаьы 
щямвятянляринин  ихтийарына  бурахыр:  Азярбайъан  щюкумяти,  Иттифаг  идаря 
щейяти  Загафгазийада,  о  ъцмлядян  Муьанда  йерли  ящалинин  фярйадына 
ъаваб  олараг  бу  яразидя  йашайыш  шяраитини  йахшылашдырмаг  цчцн  тядбирляр 
эюряъякми? 
Теймур  бяй  мцхбир  мягаляляриндян  бирини  (Азербайджан,  1918,  8 
нойабр,  №  29)  Лянкяранда  щакимиййяти  юз  ялиндя  ъямляшдирян  «Сентр 
Created by Neevia Personal Converter trial version
 http://www.neevia.com

 
179
Каспий  Сойуз»  тяшкилаты  щаггында  мялумата  щяср  етмишдир.  Мягалядя 
мцяллиф гейд едир ки, бу тяшкилат шящяр вя кяндлярдян Бакыйа эетмяйя щеч 
кяся  иъазя  вермир.  Лянкяранда  мяскунлашмыш  чохлу  бакылы  гачгынлар  да 
бу  ъязаны  чякмяйя  мящкум  едилмишдир.  Щалбуки  онлар  бура  Бакы 
алынанадяк  эялмишляр.  Лакин,  тиъарятчиляр  эизлинъя  киржимлярля  (ири 
гайыглардан ибарят няглиййат васитяси) Сялйана, орадан Щаъы-Габул дямир 
йолу васитясиля Бакыйа йола дцшмцшдцляр. Бу йол чох риск тяляб едян йол 
иди.  «Сентр  Каспий  Сойуз»    ишдян  хябярдар  олан  кими  Гызыл-Аьаъ  кюр-
фязиндя  кяшфиййат  дястяси  йаратды  ки,  Бакыйа  эедянлярин  гаршысыны  кяссин. 
Бу  дястя  эюйяртяси  олмайан  бюйцк  чай  эямиси  иля  гачанлары  тутур, 
комиссариата  тящвил  вермядян,  гачмаьа  ъящд  эюстярдикляри  цчцн  онлары 
йериндяъя  эцлляляйирди.  Беля  дейирляр  ки,  эцллялянянляр  Гызыл-Аьаъ 
кюрфязиндя  «Сентр  Каспий  Сойуз»  тяшкилатында  ишляйян  ишчиляр  олмушлар. 

Yüklə 4,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin