D. Djanabayev, Sh. Murodov, A. Xolmurzayev chizma geometriya

4.3-§. Tekisliklarning proeksiyalar tekisliklariga nisbatan vaziyatlari

Tekislik fazoda proeksiyalar tekisliklariga nisbatan umumiy va xususiy vaziyatlarda joylashishi mumkin.
Umumiy vaziyatdagi tekisliklar. Agar tekislik proeksiyalar tekisliklarining birortasiga parallel yoki perpendikulyar bo’lmasa, uni umumiy vaziyatdagi tekislik deyiladi (4.3,a-rasm). Chizmada umumiy vaziyatdagi tekislikning izlari proeksiyalar o’qlari bilan ixtiyoriy burchak hosil qiladi. Agar biror P tekislik proeksiyalar tekisliklari bilan bir xil burchak hosil qilsa, uning P_H va P_V izlari O_x o’qi bilan bir xil burchak hosil qiladi (4.3,b-rasm).
Xususiy vaziyatdagi tekisliklar. Agar tekislik proeksiyalar tekisligining biriga perpendikulyar yoki parallel bo’lsa, uni xususiy vaziyatdagi tekislik deb ataladi.
Proeksiyalar tekisligiga perpendikulyar bo’lgan tekisliklar proeksiyalovchi tekisliklar deyiladi.

Gorizontal proeksiyalovchi tekislik

Ta’rif. Gorizontal proeksiyalar tekisligiga perpendikulyar tekislik gorizontal proeksiyalovchi tekislik deyiladi.

Gorizontal proeksiyalovchi M(M_H, M_V) tekislikning M_V frontal izi Ox o’qiga perpendikulyar bo’ladi (4.6-a,b rasm), M_H gorizontal izi esa Ox o’qiga nisbatan ixtiyoriy burchakda joylashgan bo’ladi. Bu tekislik gorizontal izi M_H va Ox o’q orasidagi  burchak, M va V tekisliklar orasidagi burchakning haqiqiy qiymatiga teng bo’ladi.

a) b)
4.6-rasm
Gorizontal proeksiyalovchi tekislikka tegishli tekis geometrik shakllarning gorizontal proeksiyalari to’g’ri chiziq bo’ladi va tekislikning gorizontal izi bilan ustma-ust tushadi (4.6 – b, rasm).