DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI Bu hidronimin tərkibindəki anı komponentinin apelyativi
qədim türk dilində «ov heyvanı, maral» mənasını bildirmişdir
(56, s.152). Ola bilsin ki, Anı çayının sahilində ov heyvanı çox
olduğu üçün hidronim belə adlanmışdır.
Hidronimin tərkibindəki sub komponenti də türk mənşəlidir.
Sub sözü orta əsr abidələrində suv, geniş türk coğrafiyasının
hazırkı bəzi bölgələrində su, bəzi bölgələrində isə suq şəklində
işlənməkdədir. Məs.: Arqısuq (Krasnoyarsk diyarı), Karasuq –
Altay və Tuvada (5, s. 206).
Bu leksem abidələrin dilində toponimlərin tərkibində də
nəzərə çarpır. Məs.: yer-sub birləşməsi qədim dövrdə «torpaq
ölkə» (Y.45) mənasını bildirir.
Balıklı. Bu hidronim abidələrin dilində çox az işlənmişdir:
Anta yana tüşip Orkun, Balıklığ beltirinte el örginin anta örgin
itirdim. «Orada yenə düşərgə salıb Orxon çayı ilə Balıklı çayının
qovşağında kağanlıq otağını qurdurdum» (ŞU 34). Bu hidronimin
apelyativi «balıq çox olan çay» mənasını ifadə edir.
Yılın kol. Bu hidronim Selenqa çayının şimal-qərbində
yerləşən bir çayın adını bildirir. Bunu aşağıdakı mətndən də
bilmək olur: Seleŋə kidin Yılun kol sıŋar Şıp başıŋa tegi çerig
itdim. «Selenqa çaynıın şimal-qərbi Yılun cənubu istiqamətində
Şıp başınadək qoşun çəkdim» (ŞU şərq 15). Hidronimin I kom-
ponenti olan yılun lekseminin apelyativi, ola bilsin ki, «ilan»dır.
Yılun sözü qədim türk dilində yılan lekseminin fonetik variantı
kimi işlənmişdir. Bu çayın yatağı, məcrası ilan kimi əyri-üyrü ol-
duğundan bu cür adlanmışdır. Hidronimin II komponenti olan kol
leksemi isə müasir dilimizdəki «əl, qol» mənasındakı qol sözü ilə
əlaqəlidir. Burada su mənbəyinin qolu mənasını bildirmişdir. Kol
sözü müasir türk dillərində də «qol» və «vadi, yarğan, çökəklik,
çay» mənalarını ifadə etməkdədir.
Toğla. Bu hidronimə Tonyukukun şərəfinə yazılmış
