Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya az ünsürünü Orxon-Yenisey abidələrində işlənmiş az etnonimi ilə
əlaqələndirirlər (59, s. 51; 25, s. 256).
Az etnoniminin apelyativinin «güclü, qüdrətli» olmasını eh-
timal etmək olar.
Azların sonrakı tarixi barədə məlumat yoxdur. Ola bilsin ki,
az saylı bu türk xalqı orta türk dövründə digər türk xalqlarının
tərkibində assimilyasiyaya uğrayaraq tarix səhnəsindən çıxmış-
dır.
Altı Çub Soğdakı bodun – bu ifadə haqqında müxtəlif
fikirlər mövcuddur. Bəziləri bunu Soğda (Soqdiana) dövləti he-
sab edir, digərləri isə Çinin Şofan (Ordos) əyalətində soğdalıların
saldığı altı şəhər kimi qəbul edir. Hər halda hərfi tərcüməsi altı
hissəli (tayfalı) soğda xalqı deməkdir (20, s. 392-393).
Apar. Bu etnonimə KTş4-də rast gəlmək olur. Sonrakı
dövrlərdə avar adı ilə tanınan türk xalqının adıdır. Ə.Rəcəbov
apar-avar etnoniminin göytürklərdən qərbdə yaşayan xalq oldu-
ğunu bildirərək yazır, bunlara həqiqi avarlar da deyirlər (yalançı
yaxud saxta avarlar da vardır). Avarlar İli çayı hövzəsində yaşa-
mış və sonralar türgislərin tərkib hissəsinə daxil olmuşdur (20, s.
393).
Türkologiyada apar//avar adlanan bu xalqın mənşəyi barədə
müxtəlif fikirlər var. Belə ki, bir sıra tarixçilər avarları Çin
mənbələrində adı çəkilən jujanlarla eyniləşdirirlər. Bu fikrə qarşı
çıxan L.N.Qumilyov qeyd edir ki, jujanlar etnik baxımdan yek-
cins olmayıb, qarışıq bir toplum idi və yalnız müharibələr hesa-
bına Böyük çöldə davam gətirirdilər. 551-ci ildə Bumın xaqan
jujanları qəti məğlubiyyətə uğratdıqdan sonra bu toplum tarix
səhnəsindən çıxdı. Avarlar isə uzun müddət VI-VIII əsrlərdə Qara
dəniz ətrafı çöllərdə hökmranlıq etmiş, Sasani imperiyası ilə it-
tifaqa girərək Bizansa və Göytürklərə qarşı vuruşmuşlar (41, s.
67). Türk etnonimlərinin tərkibində tez-tez müşahidə olunan –ar,
