Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya süxur yalnız dağlıq ərazidə ola bilərdi:
Baybalık. Bu toponim türklərin 758-ci ildə inşa etdirdiyi ilk
şəhərlərdən birinin adıdır. Bu oykonimin adına MÇ abidəsində
rast gəlirik: Soğdak, Tabğaçka Sələŋə Baybalık yapıtı bertim
(MÇ, 44). “Soğdalılara və tabğaçlara Selenqa çayı sahilində
Baybalık (şəhərini) salmağı əmr etdim” (18, s. 152) Mətndən
göründüyü kimi bu şəhər Selenqa çayının sahilində yerləşirdi.
Baybalık toponiminin apelyativi bay və balık leksemlərindən
ibarətdir. Bay sözü qədim türk dilində “zəngin, varlı” anlamını
bildirir. Bu söz onomastik vahidlərin tərkibində geniş şəkildə
çıxış edir. Balık komponenti də qədim türk sözü olub “şəhər”
mənasını ifadə edir və Beşbalıq, Bavılbalık, Yangı balık və s.
kimi qədim türk oykonimlərinin tərkibində təsadüf olunur. “İlk
yer adı kimi mənşəyi maraq doğuran balıq sözü, VII əsrdən
etibarən türk dövlət və mədəniyyət işləri içərisində yer tutmuş,
yerinə və qavranmasına görə xüsusi məna qazanmışdır. Əslində,
bu söz (balıq) dövlət idarələrində rəsmən “şəhər, qala” mənasında
istifadə olunduğu halda, XI əsr Arğularında (arğu dilində) “ca-
mur, balçık (palçık) anlamında işlənmişdir. Eyni rəmzi söz köçəri
türk dairələrində yurd sözü ilə dəyişdirilmişdir (9, s. 20-21). XI
əsrdə M.Kaşğari artık balık sözünün arxaikləşdiyini və onun
yerinə kənt lekseminin işləndiyini göstərir və qeyd edir ki, balık
islamlıqdan çox əvvəl işlənmiş, türk dilində “sığınaq, qala, şəhər”
deməkdir (44, s. 379).
Qeyd edək ki, müasir Azərbaycan toponimlərinin tərkibində
də balık coğrafi adına daşlaşmış şəkildə rast gəlinir. Məs.; Balık
indi İsmayıllı rayonunda bir kəndin adıdır.
Kömür tağ. Bu oronimə MÇ (8) və Terxun (22) abidələrində
rast gəlinir: Kara kum asmıs, Kökürdə, Kömür tağda, Yar üğüzdə
üç tuğlıq türk bodın... (MÇ, 8). “Qara qumu aşmış, Kögürdə, Kö-
