D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya
Yüklə 2,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya
sının bərqərar olmasına gətirib çıxarması fikrini əsaslandırmış olur. Nəticə etibarilə, Orxon-Yenisey abidələrinin məhz bu keyfiyyətlərilə zənginliyi onun dəyərli xəzinə və milli-mədəni abidə olaraq unudulmayaraq itib-batmadan, hər zaman xalq tərəfindən qorunaraq dövrümüzə qədər gəlib çatmasına səbəb ol- muşdur. Xalqlar arasındakı ictimai-sosial münasibətləri təşkil etmək sahəsində sülh müqavilələrinin, qonşu xalqların hakimlərilə qohumluq əlaqələrini təmin etmək üçün onlarla ailə qurmaq məsələlərinin, yas mərasimlərində iştirak etmək kimi xüsusi ic- timai davranış formaları Orxon-Yenisey yazılı abidələrində mü- hüm siyasi məna kəsb edir. Kül-Tigin abidəsində sülh müqaviləsi məsələləri xalqın əmin-amanlıq sahəsində düşünülmüş ictimai- tarixi addım kimi özünü göstərir: «…sonra tanrının hökmü ilə, bəxtim olduğundan, taleyim uğurlu olduğuna görə ölümə doğ- ru gedən xalqı həyata qaytardım, ayağa qaldırdım, yalavac xal- qı paltarlı, yoxsul xalqı varlı etdim, ac xalqı tox etdim, sadiq birliklərində (sadiq xanlıqlarda xeyirxahlıq etdim), dörd tərəfdəki xalqın hamısı arasında sülh yaratdım, dostluq (əlaqələri) yarat- dım, hamısı mənə tabe oldular» (1; 236). Mogilyanın şərəfinə yazılmış abidədə isə qonşu xalqlarla xoş ictimai münasibətlər uğ- runda ailə-qohumluq məsələləri xüsusi bir amil kimi vurğulanır: «…Tanrı kömək etdiyi üçün özüm (xanlıq taxtında) oturduğuma (görə) dörd tərəfdəki xalqları təşkil etdim, qaydaya saldım. Mən qızımı böyük hörmətlə Türkəş (xanına) xanımlığa verdim. Türkəş xanının qızını böyük hörmətlə oğluma aldım, hörmətlə xanımlığa aldım» (1; 267). Orxon-Yenisey yazılı abidələrində ictimai həyatda davra- nış normaları və onların tərbiyəsi problemi aforizm, müdrikanə kəlamlar, xalq ifadələrilə də öz təsdiqini tapmışdır. Bunlar aşağı- dakı şəkildə özünü göstərir: 1. Yumşağı bərkitmək asandır, incə (bir şeyi) qırmaq asan- |