Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya vətəninin, elinin, millətinin qeyrətini çəkməyi tövsiyə edirdi.
Vətən qeyrəti. İstər Kül Tigin, istər Bilgə xaqan, istər On-
gin, istərsə də Tonyukuk kimi, o biri abidələrdə, elə hey bizim
təbirimizcə olan fikirlərə rast gəlinir. “Vətən – onun vətəndaşlarının
qeyrətidir. Qeyrətli övlad namus tərcümanıdır. Bu tərcümanlar
bir qarış Vətən torpağı, bir Vətən övladı, bir Vətən ocağı üstündə
qanlar töküb düşməndən intiqam almayınca sakitləşməyib, rahat-
lanmayıb. Bilib ki, qeyrətsizləri Vətən bağışlamaz.
Qeyrətin bir cəhəti də Vətən üçün igidlik göstərmək idi.
Kemçik-Çırğak abidəsində bu barədə belə yazılır: “...taylarım,
igid adı olmadığı üçün yeddi əvvəlki dostum qovuldu (sürgün
edildi)” [1.292].
Bu kimi fikirlərdən məlum olur ki, türk elində qeytirsizlərə
yer yox imiş.
Tarixi faktlardan və eləcə də, abidələrdəki yazılardan o da
məlum olur ki, II Göytürk xaqanlığının yaranmasından əvvəl
göytürklər 50 il sürən Çin əsarətində qalmışlar. Dəfələrlə, yorul-
madan çalışmışlar, vuruşmuşlar ki, bu əsarətdən qurtarsınlar, bu
qeyrətsizlik damğasını üstlərindən götürsünlər. Və bu hisslərdən
doğan fikirlər özünü abidələrdə belə göstərir: “... soylu, şanlı
oğulları Cin millətinə kölə, gənc qızları cariyə olmuş. Bəzi türk
bəyləri türk adını buraxıb Çincə adlar almağa başlamışlar. Çin xa-
qanına boyun əymişlər. Tam əlli il işlərinə, güclərinə hökm verən
Çin xaqanına itaət etmişlər...[3.113].
Göründüyü kimi, Vətən torpağının zəbt edilməsinə,
vətəndaşlarının, millətinin əsir-yesir, kölə, cariyə olmağına türk
dözmürmüş. Vətəni qorumaq, yenidən əvvəlki şöhrətini qaytar-
maq əvəzinə yad ellərdə sərkərdan dolanmağı özünə bağışlamır-
mış.
“Elli-obalı millət idim, elim hanı?... Xaqanlı millət idim xa-
qanım hanı? Hansı xaqanın hökmü ilə oturub-duracağam? Bunu
