D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya
Yüklə 2,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Səlimə Məmmədova,
kiçik elmi işçi ORXON-YENİSEY TÜRK YAZILI ABİDƏLƏRİNDƏ DAVRANIŞ TƏRBİYƏSİ 242 DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI sürüklənmiş olur. Nəzərə almaq lazımdır ki, xalqın milliliyi ara- dan qaldırılarsa, onun dili, milli-mənəvi dəyərləri, milli-əxlaqi xüsusiyyətləri məhv olar, həmin xalq öz sosial məzmununu itirərək müxtəlif siyasi və iqtisadi münasibətlərdən asılı vəziyyətə düşər və mənəvi birlik, mədəni-tarixi ittifaq halından uzaqlaşaraq ayrı-ayrı fərd halında zəifləyər. Buna görə də, hər bir xalqın milli qüruru, tarixi qüdrəti kimi problemlər müasir xalq pedaqogikası- nın, milli psixologiyanın elmi, mədəni-tarixi vəzifələrindən sayı- lır. Bu istiqamətdə məqsədyönlü pedaqoji fəaliyyət mühüm elmi mövqedən çıxış edir. Bu zaman tərbiyə və təlqin məsələlərinin ciddi təhlili aparılaraq onların milli, mədəni, tarixi aspektlərdən əhəmiyyəti üzə çıxarılaraq mütərəqqi məqamları həyata keçiri- lir. Pedaqogika elminin dəyərləndirmələri aspektindən nəzərdən keçirilən bu tədqiqat mövzusu müasir Azərbaycan milli-mənəvi tərbiyəsi məsələləri üçün böyük əhəmiyyəti ilə seçilir. Belə ki, Orxon-Yenisey türk yazılı abidələrinin mətnləri bizim xalqın mənşəyini təşkil edən çoxsaylı türk tayfalarının mədəniyyət ta- rixini öyrənməkdə və bu tarixi yolda əldə etdikləri nailiyyətləri, səhvləri, nöqsanlardan çıxardıqları nəticələri, dövlətçilik və milli- lik uğrunda çalışan igid xanların mənəvi müdrikliyinin əsaslarını, mədəni davranış qaydalarını və s. məsələləri əhatə edən gözəl nümunələr təqdim edir. Orxon-Yenisey türk yazılı abidələrinin ən qədim nümunəsi VII əsrə aid edilir (1; 5), lakin bu abidələrin üzərindəki tarixə əsaslanıldığından gəlinən nəticə olaraq heç də abidələrin yara- dıcısı olan xalqın yazısının, mədəniyyət və dövlətçilik tarixinin də VII əsrə aidliyini ifadə etmir. Belə ki, abidələr üzərindəki tədqiqatlar aparan alimlərdən V.Tomsen A.Steynin 1906-cı ildə Çində gözətçi qülləsində tapdığı eramızın II yüzilliyinə aid arami yazılı abidəsinə əsaslanaraq belə qənaətə gəlmişdir ki, Göytürk abidəsi eramızın V əsrində meydana gəlmişdir. A.M.Amanjolov |