Viskozimetriya usuli
.
Molekulyar massani aniqlash uchun, ko’pincha
viskozimetrik usul qo’llaniladi. Chiziqsimon makromolekulalar eritmalarda xuddi
qattiq tayoqchalardek harakatlanadi, deb taxmin qilib Shtaudinger molekulyar
massani aniqlash uchun quyidagi tenglamani taklif qilgan:
(3.14)
bu yerda
- solishtirma qovushqoqlik;
- o’zgarmas son; С - polimerning
eritmadagi konsentratsiyasi.
Tenglamadan ko’rinib turibdiki solishtirma qovushqoqlik polimer
konsentratsiyasi va molekulyar massasiga mutanosib va
Demak,
konsentratsiya ortishi bilan o’zgarmay qolishi va
ni С bilan
bog’lanish chizmasi C o’qiga parallel bo’lgan to’g’ri chiziqdan iborat. Lekin
(keltirilgan qovushqoqlik) konsentrasiyaga bog’liq bo’ladi va juda kichik
molekulyar massalar uchun (3.14) tenglama bajariladi. Shuning uchun amalda bir
necha
konsentratsiyalardagi
qovushqoqlik
aniqlanadi
va
С=0 gacha
78
ekstrapolyatsiya qilinib “qovushqoqlik hadi” aniqlanadi:
va
undan molekulyar massani aniqlash uchun foydalaniladi. Hatto zanjirli polimer
molekulalari bukilmas tayoqchalar sifatida harakat qiladi degan Shtaudinger
taxmini ma’lum darajada to’g’ri bo’lsa ham, lekin bukiluvchan makromolekulalar
uchun bu taxmin butunlay noto’g’ridir, chunki ular juda suyultirilgan eritmalarda
o’rama shaklini qabul qilishga intiladi. Shuni ham aytib o’tish joizki, ichki
ishqalanish faqat molekula o’lchamiga bog’liq bo’lmay, balki uning shakliga ham
bog’liqdir. Shuning uchun Shtaudinger tenglamasida solishtirma qovushqoqlikni
qovushqoqlik hadiga almashtirilishi (ya’ni, juda ham suyultirilgan, umuman
makromolekulalar orasida ta’sirlanish bo’lmagan eritmalarga o’tish) har qanday
polimerning molekulyar massasini hisoblashga kerak bo’lgan aniq tenglamaga olib
kelmaydi. Undan tashqari [ ] qiymat erituvchining sifatiga, ya’ni “yaxshi” yoki
“yomon”ligiga ham bog’liq.
|