D xolboyev, U. N. Ibragimov moliyaviy hisob

6.3. Asosiy vositalar kirimining dastlabki,
sintetik va analitik hisobi
Xo‘jaliklarda asosiy vositalar quyidagi holatlarda qabul qilinadi:
— xo‘jalik tom onidan yaratilganda;
— boshqa tashkilot va korxonalardan sotib olinganda;
— tekinga olinganda;
— t a ’sisch ilar to m o n id a n ustav k ap italig a ulush h o lid a 
kiritilganida va boshqa hollarda.
Asosiy vositalar tarkibida m a’lum soha bo ‘yicha mutaxassislar 
kiritilgan komissiya tom onidan kirimga olinadi.
Asosiy vositalarni qabul qilishda ular xususiyatlari (ko‘rsat- 
k ic h la ri)n i hisobga oluvchi h u jja tla r tu zilish i lozim . U lar 
jum lasiga AV-1 shakl «Asosiy vositalarni qabul qilish-topshirish 
dalolatnom asi (unga tegishli hujjatlar ilova qilingan holda)», 
AV-2 shakl «Ta’m ir qilingan, tiklangan va takom illashtirilgan 
obyektlam i qabul qilish-topshirish dalolatnomasi» va boshqalar 
kiradi.
U shbu hujjatlar asosida «Asosiy vositalarni hisobga olish 
daftari» yoki AV-6 «Asosiy vositalarni hisobga olish inventar 
kartochkasi (ularning tasnifi, guruhlari, turlari b o ‘yicha)», AV- 
8 «Asosiy vositalar h arak atin i hisobga oluvchi kartochkasi 
(turkum lanishi b o ‘yicha)», AV-9 «Asosiy vositalarning inventar 
ro ‘yxati (u lard an foydalanish jo y lari — brigada, b o ‘lim va 
boshqa b o ‘linm alar b o ‘yicha)» va boshqa registrlarda hisobga 
olinadi.
X o‘jalikda asosiy vositalar kirimi va ular mavjudligi ham da 
harakatining hisobi hisobvaraqlar rejasining 0100 — «Asosiy 
vositalarni hisobga oluvchi hisobvaraqlar»da quyidagilar b o ‘yicha 
olib boriladi:
0110 — yer;
106

---

0111 — yemi obodonlashtirish;
0112 — uzoq muddatli ijara bo ‘yicha olinib, obodonlashtirilgan 
asosiy vositalar;
0120 — binolar, inshootlar va uzatuvchi moslamalar;
0130 — m ashina va asbob-uskunalar;
0140 — mebel va ofis jihozlari;
0150 — kompyuter jihozlari va hisoblash texnikasi;
0160 — transport vositalari;
0170 — ish va mahsuldor hayvonlar;
0180 — ko‘p yillik daraxtlar;
0190 — boshqa asosiy vositalar;
0199 
— konservatsiya qilingan asosiy vositalar ( 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 1999-yil 20-avgustdagi 397- 
sonli qarori asosida);
0100 — asosiy vositalami hisobga oluvchi hisobvaraqlar aktiv 
bo ‘lib, qoldig‘i va kirimi uning debet tom onida, uning chiqimi 
kredit tom onida aks etadi.
Asosiy vositalaming analitik hisobi yuqorida qayd etilgan 0110- 
0190 - hisobvaraqlarda ularning har bir turi, javobgar shaxslar 
va joylanishi bo ‘yicha tashkil etiladi.
0110—0190 hisobvaraqlar asosiy vositalaming harakati bo ‘yicha 
quyidagilar bilan korrespondensiyalanadi:
1. Mol yetkazib beruvchi va pudratchi tashkilotlardan pul 
o ‘tkazis’n yo‘li bilan asosiy vositalar xarid qilinganda — D T 0810- 
0890 K T 6010.
2. X o‘jalikda qurilib qabul qilingan asosiy vositalarga — DT 
0110-0190 KT 0810.
3. Asosiy vositalar p u d ratch ilar to m o n id an qurilib qabul 
qilinganda - D T 0810 KT 6010, D T 0110-0190 KT 0810.
4. Uzoq muddatli ijaraga olingan asosiy vositalami uzoq m ud­
datli ijara shartnomasi tugagandan keyin asosiy vositalar tarkibiga 
qabul qilinganda — D T 0110-0190 KT 0310.
5. Asosiy vositalar tekinga qabul qilinganda — DT 0110-0190 
KT 8530. '
6. T a’sischilarning ustav kapitaliga ulush sifatida q o ‘shgan 
asosiy vositalar kirim qilinganda — DT 0110-0190 KT 4610.
107

---

7. Asosiy vositalarga qo‘shim chalar qurish, uskunalar o ‘m a- 
tish, m odernizatsiya va rekonstruksiya qilish va sifat jihatdan 
yaxshilash xarajatlariga — DT 0890 KT 1010, 1040, 0710, 5110, 
6010, 6710, 7810 va boshqalar; D T 0110-0190 KT 0890.
8. Asosiy vositalar qayta baholanganda:
a) baholar oshirilganda — DT 0110-0190 KT 8510.
b) baholar kamaytirilganda — D T 8510 KT 0110-0190.
9. Yosh mollar asosiy poda tarkibiga o‘tkazilganda — D T 0840 
KT 1110; D T 0170 KT 0840.
10. Asosiy vositalar sotishga chaqirilganda dastlabki qiymatiga
— DT 9210 KT 0110-0190; eskirish qiymatiga D T 0211-0209 
KT 9210.
11. Sotishga chaqirilgan asosiy vositalar bo'yicha xaridorning 
qarzi aks ettirilganda — DT 4010 KT 9210.
12. Asosiy vositalar belgilangan tartibda konservatsiya qilin- 
ganda - D T 0199 KT 0110-0190 va boshqalar.