D xolboyev, U. N. Ibragimov moliyaviy hisob

7.4. Nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblash tartibi,
usullari va hisobi
Amortizatsiya nom oddiy aktivning foydali xizmat muddati 
davomida amortizatsiya qiymatini m untazam ravishda taqsimlash 
va ko‘chirish ko ‘rinishida eskirishning qiymat ifodasidir.
N om oddiy aktivlaming amortizatsiya qiymati taxm in qilinayot- 
gan tugatilish qiymatini chiqarilgan holda aktivning dastlabki yoki 
moliyaviy hisobotlarda ko‘rsatilgan qiymatning summasidir.
Buxgalteriya hisobining 7-son «N om oddiy aktivlar» milliy 
andozasiga binoan nomoddiy aktivning amortizatsiya qiymati uning 
foydali xizm at m uddatidan oshm agan holda, foydali xizmat 
muddatini belgilash mumkin bo ‘lmagan paytda 5 yilni hisobga 
olib (lekin korxonaning faoliyat m uddatidan oshmagan holda) 
belgilanadi.
N om oddiy aktivlaming alohida guruhlari uchun foydali xizmat 
m uddati ushbu moddiy aktivdan foydalanish natijasida olinishi 
kutilayotgan m ahsulotlar miqdori yoki ishlar hajmining boshqa 
moddiy ko‘rsatkichlaridan kelib chiqqan holda belgilanadi.
N om oddiy aktivlarga am ortizatsiya hisoblashning quyidagi 
usullari mavjud:
132

---

— to ‘g‘ri chiziqli (teng maromli);
— bajarilgan ishlar hajm iga m u tan o sib ravishda (ishlab 
chiqarish usuli);
— qoldiqni kamaytirish orqali;
— yillar yig‘indisi (kumulyativ usul).
Ushbu usullarning mohiyati asosiy vositalarga amortizatsiya 
hisoblashga tegishli yuqoridagi 6-m avzuda berilgan.
Hisobot yili davomida nomoddiy aktivlar bo ‘yicha amortizatsiya 
hisoblash usullaridan q a t’i nazar (ishlab chiqarish usulidan 
tashqari) yillik summaning 1/12 miqdorida h ar oyda hisoblanadi.
N om oddiy aktivlarga hisoblangan am ortizatsiya ajratmalari 
hisobiga quyidagi hisobvaraqlar m oljallangan:
0510 — patentlar, litsenziyalar va nou-xau amortizatsiyasi;
0520 — savdo markalari, tovar belgilari va sanoat nam unala- 
rining amortizatsiyasi;
0530 — dasturiy ta ’minot amortizatsiyasi;
0540 — yer va tabiiy resurslaridan foydalanish huquqlari 
amortizatsiyasi;
0550 — tashkiliy xarajatlar amortizatsiyasi;
0560 — franchayz amortizatsiyasi;
0570 — mualliflik huquqlari amortizatsiyasi;
0590 — boshqa nom oddiy aktivlar amortizatsiyasi.
Nom oddiy aktivlar bo ‘yicha hisoblangan amortizatsiya sum ­
masiga ishlab chiqarish xarajatlari, muomala, m a’muriy, kapital 
qo'yilm a va boshqa hisobvaraqlar debetlanadi va 0510-0590 
hisobvaraqlar kreditlanadi.