Dareətmə nəzəriyyəsi



Yüklə 426,32 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/6
tarix04.12.2019
ölçüsü426,32 Kb.
#29795
1   2   3   4   5   6
idaretmenezeriyye az15cavab


4.Dövlə

idarəçilik 

nəzəriyyəsinın 

xüsusiyyətləri 

 Cavab:      Bütün  idarəetmə  formaları  içərisində  dövlət  idarəçiliyi  xüsusi  yer 

tutur.Dövlətin  idarəçiliyi  dedikdə  öz  hakimiyyət  qüvvəsinə  əsaslanaraq 

insanların ictimai həyat fəaliyyətinə onu qaydaya salmaq,qoruyub saxlamaq və 

ya yenidən qurmaq məqsədilə praktiki,təşkiledici və tənzimləyici qarşılıqlı təsiri 

nəzərdə tutulur.Ə

lbəttə,mürəkkəb ictimai hadisələrə verilən təriflər həmişə şərti 

və  nisbətən  məhdud  xarakter  daşıyır,hansıs..a  vacib  bir  xüsusiyyət,qarşılıqlı 

ə

laqə nəzərə alınmır.Burada dövlət idarəçiliyinə verilmiş tərif də belədir.Lakin 



dövlət  idarəçiliyinin  belə  müəyyən  edilməsinin  əsas  müsbət  cəhəti  ondadır 

ki,dövlət idarəçiliyinin  tamlığını,sistemliliyini,geniş  əhatə dairəsini əks  etdirən 



üç 

cəhət 


nəzərə 

alınıb: 


1)  Dövlətin  sistemli  təşkil  olunmuş  idarəetmə  subyekti  olması; 

2İnsanların ictimai həyat fəaliyyətinin idarəetmə təsirinə məruz qalması və bu 

təsiri 

qarşılıqlı 



surətdə 

qəbul 


etməsi; 

3)Qarşılıqlı  idarəetmə  təsirinin  özünün  dövlətlə  cəmiyyət  arasında  aktiv 

qarşılıqlı 

ə

laqə 



yaratması. 

Bu tərif dövlət idarəetməsinin çoxtərəfli təzahürünün nəzəri əsaslarını verməklə 

onu  düzgün  başa  düşmək    və  praktiki  istifadə  etməyə  imkan  verir. 

Dövlət  idarəçiliyi  cəmiyyətin  idarə  olunmasının  mühüm  formalarından 

biridir.Dövlət idarəçiliyinin onu başqa idarəetmə formalarından fərqləndirən bir 

sıra özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır.Lakin ədəbiyyatlarda bunlardan ümumi 

xarakter 

daşıyan 


üçünün 

şə

rhinə 



daha 

geniş 


yer 

verilir. 



Birincisi,cəmiyyətin 

idarə 

olunması 

sistemində 

dövlə

idarəçiliyinin 

məqsədyönlü,təşkiledici  və tənzimləyici təsiri  müəyyənedici  xarakter daşıyır  və 

hakimiyyətin gücünə əsaslanır.

Dövlət haqqında fikirlər,mövqelər müxtəlif olsa 

da  onun  idarəetmədə  müəyyənedici  rolu  haqqında  fikirlər  üst-üstə 

düşür.Dövlətin  güclü  hakimiyyət  qüvvəsi  var.Misal  üçün,M.Veber  bu  haqda 

yazmışdır. “Dövlət insanların insanlar üzərində hökmranlıq münasibətidir.O,bu 

hökmranlıq  münasibətində  təzyiqdən,zordan  əsas  vasitə  kimi  istifadə  edir”. 

Bu,dövlətə  aid  bütün  fikirlər  içərisində  ən  yaxşılarından  hesab  olunur.Qısa 

Fəlsəfi  Ensiklopediyada  dövlət  hökmranlıq  sturukturu  kimi  təsvir 

olunur.Göstərilir 

ki,dövlət 

insanların 

birgə 


fəaliyyəti,habelə 

onun 


nümayəndəliyinin fəaliyyəti nəticəsində daim təkmilləşən və son nəticədə bu və 

ya  digər  sahələrdə  ictimai  fəaliyyəti  qaydaya  salan  hökmranlıq  strukturudur.

 

Doğurdan  da  dövlət  ona  görə  dövlətdir  ki,onun  əlində  insanlara  qarşı  dövlət 



hakimiyyəti-məcburetmə  hakimiyyəti  var.Məhz  bu  hakimiyyətlə  insanlar 

müxtəlif  vasitələrlə  (iqtisadi,siyasi,sosial,informasiya)  məcbur  edilirlər 

ki,dövlətin onlar haqqında məqsədi,təşkiletmə və tənzimləmə fəaliyyəti həyata 

keçsin,onlar  könüllü  surətdə  və  ya  məcburiyyətlə  dövlət  iradəsinin 

üstünlüyünü,birinciliyini  qəbul  etsinlər.Doğrudur,buna  bənzər  hakimiyyət 

ailədə,insan 

qruplarında,kollektivlərdə 

də 


olur 

və 


onlar 

adətlərdə,ənənələrdə,mənəviyyatda,ictimai  rəydə  ifadə  olunur.Lakin  bütün 

bunları  hüquqi  cəhətdən  əsaslandırılmış,xüsusi  hüquqi  bazası  olabn  dövlət 

hakimiyyəti  və  bu  hakimiyyətin  reallaşdırılmasında  məcburetmə  vasitələrinə 

malik  olan  dövlət  aparatının  qüvvəsi  ilə  müqayisə  etmək  olmaz.Buna  görə  də 

dövlət  idarəçiliyində  dövlətin  müəyyənedici  təsiri  dövlət  hakimiyyəti 

ilə,dövlətin  qanunları,normativ-hüquqi  aktları  ilə  möhkəmləndirilir  və  yerinə 

yetirilməsi təmin edilir.Dövlətin müəyyənedici təsiri sadəcə olaraq arzu,çağırış 

mövqeyi  deyil,bu  dövlətin  hakimiyyət  qüvvəsinə  söykənən  və  qanunçuluğa 

ə

saslanan 



mövqeyidir 

və 


mütləq 

yerinə 


yetirilməlidir. 

Dövlət  idarəçiliyinin  ikinci  spesifik  xüsusiyyəti  onun  genişliyi  və  bütün 

cəmiyyətə  şamil  olunması  və  yayılması,

hətta  bəzən  dövlətin  sərhədlərindən 



kənara çıxması,onun yeritdiyi beynəlxalq siyasət çərçivəsində başqa ölkələri də 

ə

hatə  etməsidir.Əlbəttə,bu  genişliyi  həddən  artıq  şişirtmək,bütün  sahələrə 



tamamilə  aid  etmək  də  düzgün  olmaz.Başqa  sözlə,bu  tezis  belə  bir  təsəvvür 

yaratmamalıdır ki.guya dövlət insanların bütün hərəkət,davranış və fəaliyyətinə 

qarışır,yaxud  qarışmlı,onların  bütün  qarşılıqlı  münasibətlərini  idarə 

etməlidir.Hətta totalitar dövlətdə  müstəsna hallarda belə bu təşəbbüslər müsbət 

nəticə 

verməmişdir.Son 



nəticədə 

az-çox 


azadlıq 

mövcud 


olmuşdur.Beləliklə,dövlət  və  cəmiyyət  arasında  normal  qarşılıqlı  münasibət 

insanların  böyük  həcmdə  azadığını,müstəqilliyini  və  özünüidarəsini  nəzərdə 

tutur. 

Lakin  burada  əsas  cəhət  ondan  ibarətdir  ki,insanların  azadlığı,müstəqilliyi  və 



özünüidarəetmə  hüququnun  əhatəsi  və  sərhədləri  ictimai  instutlarla 

birlikdə,həm  də  əsasən  dövlət  tərəfindən  müəyyən  edilir.Məhz  dövlət 

qanunvericilik  vasitəsilə  cəmiyyət  həyatının  bütün  sahələrində  insanlarlın 

davranışının  ümumi,əsas,tipik  qaydalarını  işləyib  hazırlayır  və  həyata 

keçrilməsini  təmin  edir.Bu  baxımdan  dövlət  insan  fəaliyyətinin  bütün 

sahələrinə 

məqsədyönlülük 

verir,təşkiledici 

və 

tənzimləyici 



təsir 

göstərir,özünün  hakimiyyət  qüvvəsi  ilə  onlara  riayət  edilməsini  təmin  edir.Bu 

səbəbdən  insanların  azadlığı  ilə  dövlətin  idarəetmə  fəaliyyətində  lazım  gələn 

hallarda  istifadə  etdiyi  vasitələri(qadağa,cərimə,cəza)  qarşı-qarşıya  qoyanlar 

səhv 

edirlər. 



Azadlıq  insanın  yaşadığı  ölkədə  qəbul  edilmiş  qanunların  fəaliyyətindən 

başlanır.Dövlət  idarəçiliyi  əhalinin  böyük  əksəriyyəti  tərəfindən  qəbul  olunan 

və  qanunla  möhkəmləndirilmiş  davranış  normalarını  müdafiə  edir.Tarixi 

təcrübədə  çoxdan  sübut  olunmuşdur  ki,ədalətlilik  ancaq  cəmiyyətin 

tələbatından  irəli  gələn  qanunçuluq  əsasında  təmin  oluna  bilər.Bu  baxımdan 

həqiqi  demokratiya  və  azadlıq  dövlətdən  “qaçmaq”,yaxasını  qurtarmaq,ona 

qarşı  mübarizə  aparmaq  yox,mükəmməl  hüquqi  dövlət  qurmaq,bu  dövlətin 

qanunçuluğu  möhkəmlətmək  istiqamətində  fəaliyyəti  ilə  mümkündür.Görünür 

ki,cəmiyyət həyatının bütün sahələrinə dövlətin təsiri hələ uzaq perspektivdə də 

qalacaqdır.Lakin  cəmiyyətin  inkişaf  səviyyəsindən  asılı  olaraq  dövlətin  bu 

inkişafa 

təsir 


dərəcəsi,onun 

xarakter 

və 

məzmunu 


dəyişəcəkdir. 

Dövlət  idarəetməsinin  başqa  bir  mühüm  xüsusiyyəti  onun  sistemli  xarakter 

daşımasıdır.

Dövlət  həm  daxili  tərkib  hissələrinə,həm  də  yerinə  yetirdiyi 

funksiyalara    görə  çox  mürəkkəb  inzibati-siyasi  təşkilatdır  və  o,idarəetmə 

subyekti  kimi  çıxış  edərkən  özünün  idarəetməsinə  sistemlilik  xüsusiyyəti 

verir.Başqa  idarəetmə  formalarından  fərqli  olaraq  dövlət  idarəetməsi  həmin 

xüsusiyyəti özündə birləşdirmədən ya mövcud ola bilməz,ya da mövcud olsa da 

formal  xarakter  daşıyar,qarşısında  duran  məqsəd  və  vəzifələri  icra  edə 

bilməz.Dövlət 

idarəetmə 

sisteminə 

on 

milyonlarla 



müxtəlif  

xarakterli,dünyagörüşlü  insanlar,çoxsaylı  dövlət  orqanları  və  dövlət  təşkilatı 

sturukturları,bunlarda  işləyən    çoxsaylı  vəzifəli  şəxslər  va  başqa  xidmətçilər 


daxildir.Dövlət idarəetməsində müxtəlif və yüksək qiymətli materiallar,maliyyə 

və  intellektual  resurslar,geniş  və  zəngin  informasiya  istifadə  olunur.Dövlət 

idarəçiliyi  özü  külli  miqdarda  idarəetmə  tədbirləri  və  qərarlarından,təşkilati 

fəaliyyətdən  ibarətdir.Əgər  bu  strukuturların  hər  biri  müstəqil  fəaliyyət 

göstərib,öz  məqsəd  və  vəzifələrini  ayrılıqda,müstəqil  reallaşdırmağa 

çalışsa,dövlət  idarəçiliyi  baş  tutmaz,cəmiyyətdə  özbaşınalıq,hərc-mərclik 

hökmranlıq  edər,ölkə  böyük  itkilərə  məruz  qalar.Tarixdə  belə  hallar  çox 

olmuşdur  ki,dövlət  idarəçiliyi  guya  mövcud  olmuş,cəmiyyətdə  isə 

dağıntı,özbaşınalıq  hökmranlıq  etmişdir.Daha  aydın  olsun  deyə  Azərbaycanda 

1990-1993-cü illərdə mövcud olmuş dövlət idarəçiliyini və siyasi,sosial,iqtisadi 

vəziyyəti  xatırlamaq  kifayətdir.Baxmayaraq  ki,respublikada  formal  olaraq 

dövlət,dövlət  rəhbərliyi  mövcud  idi,həqiqətdə  isə  ölkədə  özbaşınalıq,hərc-

mərclik,dağıntı  hökmranlıq  edirdi,vətəndaş  müharibəsi  başlanmışdı  və 

Azərbaycanın 

müstəqilliyi 

təhlükədə 

idi.  

Dövlət  idarəçiliyi  üçün  sistemlilik  prinsipial  əhəmiyyət  kəsb  edir.Ancaq 



sistemlilik  dövlət  idarəçiliyinə  onun  müxtəlif  həlqələri  arasında  zəruri 

razılaşdırma,koordinasiya,subordinasiya,müəyyən  məqsədyönlülük,səmərəlilik 

xarakteri  verir.         

                  



5.Yaranma mənbəyinə görə dövlət idarəçilik nəzəriyyəsinin məqsədləri 

  Cavab:  Yaranma  mənbələrinə,  məzmununa  və  ardıcıllığına  görə  dövlət 

idarəetməsinin 

məqsədlərini 

aşağıdakı 

strukturlara 

ayırmaq 

olar. 


-İctimai-siyasi  –  cəmiyyətin  kompleks,tam,tarazlaşdırılmış  və  əmin-amanlıq 

şə

raitində 



keyfiyyətli 

inkişafını 

ə

hatə 


edən 

məqsədlər. 

-Sosial – insanların sosial həyatının vəziyyətinə və səviyyəsinə dövlətin təsirini əks 

etdirən 


məqsədlər 

-Mənəvi-psixoloji – bir tərəfdən cəmiyyətin əldə rəhbər tutduğu mənəvi dəyərlərin 

dərk  olunmasını,digər  tərəfdən  isə  icyimai-siyasi  ve  sosial  məqsədləri  həyata 

keçirmək  üçün  cəmiyyətin  mənəvi  potensialının  artırılmasını  nəzərdə  tutan 

məqsədlər; 

- İqtisadi - iqtisadi münasibətlər sistemini xarakterizə edən, ictima-siyasi və digər 

məqsədlərin 

reallaşdırılmasını 

təmin 

edən 


məqsədlər; 

-İstehsal  -  yuxarıda  sadalanan  məqsədlərə  uygun  olan  və  onların  həyata 

keçirilməsinə  yardım  edən,  istehsal  obyektlərinin  yaranmasından  ibrarət  olan 

məqsədler; 

-Təşkilat  -dövlət  idarəetməsinin  subyekt  və  obyektlərində  təşkilati  problemlərin 

həllinə yönəlmiş məqsədlər (uyğun funksional və təşkilati strukturların qurulması); 

-İnformasiya -nəzərdə tutulmuş məqsədləri zəruri, etibarlı və adekvat informasiya 

ilə 


təmin 

etməyə 


yönəlmiş 

məqsədlər 

və 

s. 


 Dövlət  idarəçiliyi  nəzəriyyəsi  sahəsində  görkəmli  mütəxəssis  Q.  Vş  Atamançuk 

ə

traflı  təhlil  ve  ümumiləşdirmədən  sonra  dövlət  idarəçiliyinin  məqsədlər  “ağacı” 

nın  aşağıdakı  dörd  qrup  tələbələrə  cavab  verməsinin  vacibliyini  xüsusi  qeyd 

etmişdir. 

a)  obyektiv  şəraitdən  irəli  gəlməli  və  əsaslandırılmiş  olmalı;  ictimai  inkişafın  və 

insanların fəaliyyətinin obyektiv qanunauyğunluqları və meyllərindən irəli gəlməli; 

bu və ya digər müsbət obyektiv inkişaf meyllərinin, munasibətlərinin mövcudluğu 

və 


fəaliyyətinə 

uyğun 


olmalı; 

b) sosial yönümlü olmalı; başqa sözlə, insanların istək, tələbat və mənafelərindən 

irəli  gəlməli,  onlara  cavab  verməli,  bununla  da  onları  həmin  məqsədləri  dərk 

etməyə,  həmin  məqsədləri  müdafiə  etməyə  və  bu  məqsədlərin  həyata  kecirilməsi 

ə

trafında 



sıx 

birləşməyə 

çalışmalı; 

c)  resurs  cəhətdən  təmin  olunmalı,  o  cümlədən  intellektual,  maddi,  maliyyə 

resurslarının  ehtimal  olunan  miqdarı  ilə  deyil,həqiqi  mövcud  miqdarı  ilə  təmin 

olunmalı,  ictimai  həyat  və  fəaliyyətin  konkret  şəraiti  və  amillərilə 

ə

laqələndirilməli; 



d)  sistemli  təşkil  olunmalı,  özündə  müəyyən  ardıcıllıqla  strateji,  cari  və  taktiki 

məqsədləri,  ümumi  və  xüsusi,  əsas  və  köməkçi  ,  son  və  aralıq,  uzaq,  yaxın  və 

bilavasitə 

məqsədləri 

birləşdirməlidir. 

Dövlət  idarəetməsi  məqsədlərin  bu  tərkib  hissələri  məqsədlər  ağacının  müxtəlif 

tərəflərini  təşkil  edir.  Məqsədlər  ağacının  mərkəzi  (müəyyənləşdirici)  məqamı 

cəmiyyətin  keyfiyyəti,  onun  saxlanması  və  dəyişdirilməsi  ilə  bağlı  strateji 

məqsədlərin  müəyyənləşdirilməsindən  ibarətdir.  Strateji  məqsədlər  operativ 

məqsədlərə, onlar isə öz növbəsində taktiki məqsədlərə bölünürlər. Bəzən strateji 

məqsədlərə  başlıca  məqsədlər,  yerdə  qalan  məqsədlərə  isə  təminedici  məqsədlər 

deyilir. Məqsədləri başqa əsaslara görə fərqləndirmək olar: həcminə gorə - ümumi 

(bütün  dövlət  idarəetməsi  üçün)  və  xüsusi    (onun  ayrı-ayrı  alt 

sistemləri,komponentləri üçün) nəticələrinə görə-son və aralıq məqsədlərə ;zaman 

etibarı  ilə-uzun  müddətli,orta  müddətli,qısamüddətli  məqsədlərə  ayırmaq 

olar.Məqsədlər  ağacının  qurulması  məqsədlərin  razılaşdırılmasını,onların 

subordinasiyasının  təmin  olunmasını,məqsədlərin  cəmiyyətin  təlabatlarına  və 

maraqlarına  uyğunluğunu  təmin  etməyi  nəzərdə  tutur.Dövlət  idarəetməsinin 

məqsədlərinin  hər  birinin  ayrılıqda  və  məqsədlər  “ağacının”  bütövlükdə 

ə

saslandırılmış  və  həqiqi  olması  başqa  şərtlərlə  yanaşı,onun  müvafiq  resurslarla 



təminatı 

ilə 


ə

laqədardır. 

Dövlət idarəetməsi  məqsədlərin  praktiki  baxımdan  reallığı-dövlətin sadəcə olaraq 

arzusu  deyil,bir-birini  tamamlayan  məqsəd-vəzifədir.dövlətin  böyük  məsuliyyətlə 

öz  üzərinə  götürdüyü  öhdəlikdir.Dövlət  idarəçiliyinin  məqsədlərinin  müəyyən 

edilməsində təbii və insan resursları müstəsna əhəmiyyət kəsb edir.Təbii resurslar 

istənilən  qədər  ,tükənməz  deyil.Onların  perspektivdə,xüsusən  surətlə  artmaqda 

olan  təlabatla  müqayisədə  genişlənməsi  və  artmasıda  mümkün  deyil,böyük 

ə

ksəriyyəti  istifadə  olunduqdan  sonra  bərpa  olunmur,ehtiyatı  tükənir,hasilatı  ilə 



ə

laqədar  xərcləri  artır.Odur  ki,dövlət  konkret  dövrdə  öz  sərəncamında  olan  təbii 



resursların  əhəmiyyətini lazımınca  qiymətləndirməlidir.İnsan  potensiali da heç  də 

həmişə  istənilən qədər,istənilən keyfiyyətdə olmur.İnsanın ixtisası  mənəvi-texniki 

səviyyəsinin yüksəlməsi üçün lazım olan xərclər artır.Lakin dövlətin sərəncamında 

çox xərc tələb etməyən,daim inkişaf edən və bərpa olunan sosial-siyasi xarakterli 

resurslarda  var.Bunlardan  səmərəli  istifadə  olunması  dövlət  idarəçiliyinin 

məqsədləri 

müəyyən 

edilərkən 

nəzərə 

alınır. 


 Birinci  növbədə  bu,hüquq  resursudur.Sözün  həqiqi  mənasında  bura  müvafiq 

dünyagörüşü,adət-ənənə,həyat tərzi,insanların davranışı və onları hüquqi cəhətdən 

təmin  edən  qanunlar,digər  normativ  sənədlər  və  mexanizmlər  daxildir.Tarixi 

təcrübədə  hələ  qədim  dövrlərdən  sübut  olunmuşdur  ki,fərdi(xüsusi)  və  ictimai 

hüquqlar  insanların  iqtisadi  həyat  fəaliyyətinin  nizama  salınması,təşkili  və 

mümkün səmərəliyin təmin edilməsində ən çox sınaqdan keçirilmiş və həqiqi alət 

kimi  çıxış  edir.Bundan  hazırda  dünya  siyasətində  əsas  yer  tutan  hüquqi  dövlətin 

formalaşması məsələsi ortaya cıxır.Bu o deməkdir ki,dövlət idarəçiliyində qarşıya 

qoyulan 

hər 


hansı 

məqsəd 


hüquqi 

tələblərə 

cavab 

verməsi 


(ədalətlilik,insanpərvərlik,humanizm) 

 

baxımından 



qiymətləndirilməli,qanunvericiliklə  möhkəmləndirilməli  və  qanunun  tələblərinə 

uyğun 


olaraq 

həyata 


keçirilməlidir. 

Dövlət  idarəçiliyində  məqsədyönlülüyün  həyata  keçirilməsində  mühüm 

resurslardan  biri  demokratiyadır-insanların  hüquq  və  azadlığına  əsaslanan 

özünütəşkilin  müəyyən  sistemin  formalaşmasıdır.Bu  uzun  illərin  arzusu  olsa  da 

yalnız  müstəqillik  illərində  həyata  keçirilməyə  başlamışdır.Lakin  özünütəşkilin 

həyata 


keçirilməsinin 

forma,metod 

və 

vasitələri 



tədricən 

təkmilləşdirilməlidir.Demokratiya  cəmiyyətin  təşkil  olunan  qüvvəsidir.Dövlət 

idarəetməsinin  məqsədinə  az  xərc  və  maksimal  nəticə  ilə  o  zaman  çatıla  bilər 

ki,demokratiyanın 

potensialı 

praktikada 

reallaşdırılsın,insanlar 

dövlət 


idarəetməsinin  məqsədi  haqqında  məlumatlı  olsunlar,dərk  etsinlər,onun  tərəfində 

dursunlar,onun həyata keçirilməsini istəsinlər və bu istiqamətdə işləmək imkanına 

malik  olsunlar.Lakin,bunun  üçün  insanlar  praktiki  olaraq  göstərməlidir  ki,dövlət 

idarəçiliyinin  həyata  keçirilməsi  nəticələri  onların  mənafeyinə  və  tələbatına 

uyğundur.  

Dövlət  idarəçiliyi  məqsədinin  müəyyənləşdirilməsi  prosesinin  təşkili  məqsədin 

düzgün 

müəyyənləşdirilməsi 



və 

reallaşdırılmasının 

mühüm 

ehtiyat 


mənbəyidir.Düzgün  təşkiletmə  məqsədin  dəqiq  müəyyənləşdirilməsini  təmin  edir 

və  işlənib  hazırlanmasını  asanlaşdırır.Məsələnin  həllinə  düzgün  yanaşma 

metodunun 

seçilməsi,bu 

sahədə 

“düşünən 



beyinlər”in 

düzgün 


istiqamətləndirilməsi,bütün  amillərin  kompleks  halda  nəzərə  alınması,nəticədə 

dövlər  idarəetməsi  məqsədinin  (məqsədlər  “ağacı”nın)  ən  əlverişli  variantının 

müəyyən 

edilməsini 

təmin 

edir.  


Məqsəd,vəzifə  və  onların  həyata  keçirilməsini  vasitələrinin  düzgün  nisbətdə 

olması,bir-birini  tamamlaması  məqsədlərin  reallığını,əsaslandırılmış  olmasını  və 

həyata  keçirilməsini  təmin  edən  mühüm  şərtlərdir.Məqsəd  özlüyündə  aydın,real 


ola,hətta  kütlə  tərəfindən  müdafiə  oluna  bilər.Lakin,onun  yerinə  yetirmək  üçün 

vəzifələr  düzgün  müəyyən  edilib  dövlət  idarəetmə  orqanları  arasında  düzgün 

bölüşdürülmədikdə,vəzifələrin icrası üçün vasitələr,metodlar düzgün seçilmədikdə 

o,yerinə yetirilə bilməz.Tarixdə müxtəlif dövlətlərdə qarşıya qoyulan məqsədlərlə 

vəzifələr,vasitələr  bir-birini  tamamlamadığından  onların  həyata  keçmədiyi  hallar 

çox olmuşdur.Misal üçün,Sovet dövləti  “xalqların bərabərliyi və qardaşlığı”nı özü 

üçün  şüar  etmişdi.Lakin,bunu  təmin  edən  vəsaitlər  olmadığından  bu  şüar 

millətlərarası,xalqlararası narazılıqlarla,toqquşmalarla başa çatdı. 

 

6.Q.V.Atamançuk: dövlət idarəçilik nəzəriyyəsinin məqsədlər “ağacı” 

  Cavab:  Dövlət  idarəçiliyi  nəzəriyyəsi  sahəsində  görkəmli  mütəxəssis  Q.  V. 

Atamançuk  ətraflı  təhlil  ve  ümumiləşdirmədən  sonra  dövlət  idarəçiliyinin 

məqsədlər “ağacı” nın aşağıdakı dörd qrup tələbələrə cavab verməsinin vacibliyini 

xüsusi 

qeyd 


etmişdir. 

a)  obyektiv  şəraitdən  irəli  gəlməli  və  əsaslandırılmiş  olmalı;  ictimai  inkişafın  və 

insanların fəaliyyətinin obyektiv qanunauyğunluqları və meyllərindən irəli gəlməli; 

bu və ya digər müsbət obyektiv inkişaf meyllərinin, munasibətlərinin mövcudluğu 

və 

fəaliyyətinə 



uyğun 

olmalı; 


b) sosial yönümlü olmalı; başqa sözlə, insanların istək, tələbat və mənafelərindən 

irəli  gəlməli,  onlara  cavab  verməli,  bununla  da  onları  həmin  məqsədləri  dərk 

etməyə,  həmin  məqsədləri  müdafiə  etməyə  və  bu  məqsədlərin  həyata  kecirilməsi 

ə

trafında 



sıx 

birləşməyə 

çalışmalı; 

c)  resurs  cəhətdən  təmin  olunmalı,  o  cümlədən  intellektual,  maddi,  maliyyə 

resurslarının  ehtimal  olunan  miqdarı  ilə  deyil,həqiqi  mövcud  miqdarı  ilə  təmin 

olunmalı,  ictimai  həyat  və  fəaliyyətin  konkret  şəraiti  və  amillərilə 

ə

laqələndirilməli; 



d)  sistemli  təşkil  olunmalı,  özündə  müəyyən  ardıcıllıqla  strateji,  cari  və  taktiki 

məqsədləri,  ümumi  və  xüsusi,  əsas  və  köməkçi  ,  son  və  aralıq,  uzaq,  yaxın  və 

bilavasitə 

məqsədləri 

birləşdirməlidir. 

Dövlət  idarəetməsi  məqsədlərin  bu  tərkib  hissələri  məqsədlər  ağacının  müxtəlif 

tərəflərini  təşkil  edir.  Məqsədlər  ağacının  mərkəzi  (müəyyənləşdirici)  məqamı 

cəmiyyətin  keyfiyyəti,  onun  saxlanması  və  dəyişdirilməsi  ilə  bağlı  strateji 

məqsədlərin  müəyyənləşdirilməsindən  ibarətdir.  Strateji  məqsədlər  operativ 

məqsədlərə, onlar isə öz növbəsində taktiki məqsədlərə bölünürlər. Bəzən strateji 

məqsədlərə  başlıca  məqsədlər,  yerdə  qalan  məqsədlərə  isə  təminedici  məqsədlər 

deyilir. Məqsədləri başqa əsaslara görə fərqləndirmək olar: həcminə gorə - ümumi 

(bütün  dövlət  idarəetməsi  üçün)  və  xüsusi    (onun  ayrı-ayrı  alt 

sistemləri,komponentləri üçün) nəticələrinə görə-son və aralıq məqsədlərə ;zaman 

etibarı  ilə-uzun  müddətli,orta  müddətli,qısamüddətli  məqsədlərə  ayırmaq 

olar.Məqsədlər  ağacının  qurulması  məqsədlərin  razılaşdırılmasını,onların 



subordinasiyasının  təmin  olunmasını,məqsədlərin  cəmiyyətin  təlabatlarına  və 

maraqlarına  uyğunluğunu  təmin  etməyi  nəzərdə  tutur.Dövlət  idarəetməsinin 

məqsədlərinin  hər  birinin  ayrılıqda  və  məqsədlər  “ağacının”  bütövlükdə 

ə

saslandırılmış  və  həqiqi  olması  başqa  şərtlərlə  yanaşı,onun  müvafiq  resurslarla 



təminatı ilə əlaqədardır. 

 


Yüklə 426,32 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin