Дастурий таъминотни ишлаб чикиш технологияси

Nazorat savollari:

1. 
   Testlar vositalarini vazifasi
   
2. 
   Test o’tkazish nechta bosqichdan iborat?
   
3. 
   Testlarni rasmiylashtirish deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Dasturni tesdan o’tkazishning maqsadi
   
5. 
   Qanday testlash uslublarini (usullarini) bilasiz va ularning vazifalariga xarakteristika bering?
   

Adabiyotlar

1. 
   Ван Тассел Д. Стиль, разработка, эффективност, отладка и испитаниэ программ. М. , Мир, 1991.
   

2. Лингер Р. , Теория и практика структурного программирования М. , Мир, 1985.
3. В. В. Липаэв. “Проэктированиэ программних средств”, М. :”ВШ”, 1991.
4. Фокс Дж. “Программноe обеспечениe и eго разработка”. Пер. с англ. М. : Мир, 1985.
С. С. Гуломов. “Иқтисодий информатика”. Тошкент 1999 й.


14-ma`ruza. Texnik xususiyatlar


R E J A :
1. Ishonchlik.
2. Samaradorlik.
3. Inson faktorini hisobga olish.


Tayanch so’zlar: Ishonchlik, samaradorlik, inson faktorini hisobi, tushunishlik.
Ishonchlik.
Dasturning har xil muhitda va har xil kiymatlar bilan ishlash ishonchlik deb ataladi.
Samaradorlik. Programani oz hajmi bilan ishlash samaradorlik deb ataladi. Lekin samaralorlik 2-bosqich bo’lib, birinchi bosqichda dasturni to’g’ri ishlashini tashkil qilish kerak.
Ma`lumotlarni tafsiflash.
Yaxshi tafsiflangan ma`lumotlar dasturni ancha kiskartiradi, demak ma`lumotlar massivini tanlashda zarur bo’lganicha qo’llash kerak. Boshqacha usulda tayanch va kursatkichlardan foydalanish kerak.
Ma`lumotlar xaqida kurilaetgan vazifaga mos xolda taosurotga ega bo’lish kerak. Hisobda har bir ma`lumot tarkibini hamma tilga o’zgartirish mumkin. Lekin siz muljallagan ma`lumot tarkibini mujassamlagan dasturlash tilidan foydalanishingiz maoqulroq. Dasturiy foydalanuvchilar extiyojlarini qondirish, keng tarqatish va sotish uchun mo’ljallangan.
Xozirgi paytda dasturiy maxsulotlarni ochik (legal) tarqatishning boshqa variantlari ham mavjud, ular yalpi (global) va mintaqaviy kommunikatciyalardan foydalanish bilan yuzaga keladi. Freeware-erkin tarkatiladigan foydalanuvchining uzi qo’llab-quvvatlaydigan bepul dasturlar, u bularga zaruro’zgartirishlar kiritishga haqli. Shareware-notijorat (shartli-tulovsiz) dasturlar, ulardan odatdatulovsiz foydalanish mumkin. Bunday maxsulotlardan doimiy foydalanilganda muayyan summa badal tulanadi.
Bir qator ishlab chiqaruvchilar OEM-dasturlar (Original Equipment Manufacturer), ya`ni kompyuterlarga o’rnatilgan yoki hisoblash texnikasi bilan birgalikda keltirilgan maxsus dasturlardan foydalaniladi.
Dasturiy maxsulot foydalanishga tegishli ravishda tayerlanishi zarur texnik hujjatlariga ega bo’lishi, shuningdek davlat ro’yxati kodi mavjud bo’lishi lozim. Faqat shunday sharoitlardagina yaratilgan dasturiy majmua dasturiy maxsulot deb nomlanishi mumkin. Dasturiy maxsulot-sanoat maxsulotining istalgan turi kabi realizatsiyaga tayyorlangan ommaviy extiyojli muayyan muammo (vazifa) ni xal etish uchun o’zaro bog’langan dasturlar majmuasidir.
Dasturiy maxsulotlar quyidagtcha yaratilishi mumkin: buyuormaga ko’ra individual ishlanma;
foydalanuvchilar orasida ommaviy tarqatish uchun ishlanma. Individual ishlanmada firma-ishlab chiqaruvchi muayyan buyurtmachi uchun ma`lumotlarni kayta ishlash o’ziga xosligini hisobga oluvchi dasturiy maxsulotni yaratadi.
Ommaviy tarqatish uchunishlanmani yaratishda firma-ishlab chiqariuvchi, bir tomondan, ma`lumotlarni kayta-ishlashni bajarilaetgan funktciyalar universalligi, boshqa tomondan, muayyan bir qo’llash sharoitida dasturiy maxsulotning moslanishi va sozlanishini ta`minlash lozim. Dasturiy maxsulotlarning ajralib turuvchi xususiyati uning tizimliligi-jamlikda qo’llanilgan xolda amalga oshiriladigan kayta ishlash vazifalarining funktcional tlakonligi va tugalligi bo’lmogi lozim. Dasturiy maxsulot dasturlashtirishning zamonaviy asbobsozlik vositalari qo’llangan xolda loyiha ishlarini bajarish sanoat texnologiyasi asosida ishlab chiqiladi. Uning o’ziga xaosligi axborot va asbobsozlik vositalaridan foydalanishni kayta ishlash xususiyatiga bog’liq xolda algoritm va dasturlarni ishlab chiqish jarayonining noebligidadir. Dasturiy maxsulotlarni yaratishga ko’plab mexnat, moddiy, moliyaviy zaxiralar talab etiladi; yuqori malakali mutaxasislar zarur.
Dasturiy maxsulotni tayerlash (kuzatish) -dasturiy maxsulot ishga laekatligini qo’llab-kuvvatlash, unga yangi versiyalar, o’zgartirishlar kiritish, topilgan xatolarni tugralash va xokazolarni uz ichiga oladi.
Dasturiy maxsulotlar an`anaviy dasturiy maxsulotdardan farkli ravishda dasturlarni yaratishda beriladigan sifat xususiyatlarining kat`iy belgilangan turkumiga ega emas yoki bu xususiyatlarni oldindan aniq ko’rsatish yoki baholash mumkin emas, chunki dasturiy vosita ta`minlaydigan bir xil kayta ishlash vazifalari turli ichki ishlanmalarga ega bo’lishi mumkin. Xatto dasturiy maxsulotlarni ishlab chiqishga sarflanadigan vaqt va hujjatlarni ham oldindan katta aniqlikda belgilash mumkin emas.
Dasturlarni asosiy tavsiflari quyidagilar;
* algoritmik murakkablik(axborotni qayta ishlash algoritm mantiqi);
* kayta ishlashning amalga oshirilgan vazifalari ishlanmalarning tarkibi va chuqurligi;
* kayta ishlash vazifalarining to’laqonligi va tizimliligi;
* dasturlar fayllari hajmi;
* dasturiy vosita tomonidan kayta ishlashning operatcion tizimi va texnik vositalarga talablar;
* diskli xotira hajmi;
* dasturni tushurish uchun operativ xotira o’lchami;
* protcessorlar turlari;
* operatcion tizimlar versiyalari;
* hisoblash tarmoklarining mavjudligi va boshqadar.
Dasturiy maxsulotlarning sifat kursatkichlari xilma-xil, ular quyidagi jixatlarda aks etadi:
* dasturiy maxsulotni qanchalik yazshi (oddiy, ishonchli, samara li)foydalanish mumkinligi;
* dasturiy maxsulotdan qanchalik engil foydalanish mumkinligi;
* dasturiy maxsulotni qullashda sharoit o’zgarganda undan foydalanish mumkinligi yoki yo’qligi va boshqadar.
Xarakatchanlik-dasturiy maxsulotlarda ma`lumotlarni kayta ishlash tizimi texnik majmuasi, opertcion muxit, ma`lumotlarni kayta ishllashning tarmok texnologiyasi predmetli soxa o’ziga xosligi va xokazolardan mustakillikni anglatadi. Xarakatchan (ko’p platformali)dasturiy maxsulot hisoblash tarmogi sharoitida foydalanishga xech qanday cheklanishlarsiz kompyuterlar va operatcion tiximlarningturli modellariga urnatilishi mumkin. Bunday dasturiy maxsulotlarni kayta ishlash funktciyalari biron-bir o’zgarishsiz ommaviy foydalanish uchun makbuldir.
Ishonchlilik-dasturiy maxsulot ishida uzliksizlik va barkarorlik, kayta ishlashni bajarishning aniqligi, ish jarayonidagi xatolarni oldindan bilish bilan belgilanidi.
Samaradorlik-dasturiy maxsulot faoliyatida uning ham bevosita vazifasi-foydanuvchi talabi, ham foydalanish uchun zarur bo’lgan hisoblash zaxiralari xarajatlari nukta`i nazaridan baholanadi.
Inson omilini hisobga olish oxirgi foydalanuvchi uchun dustona interfeysni ta`minlash, dasturiy vosita tarkibida konteksli bog’liq xolda aytib beruvchi yoki ukituvchi tizim, dasturiy vositaga kiritilgan funktcional imkoniyatlarni uzlashtirish va ulardan foydalanish uchun yaxshi hujjatlar mavjudligini anglatadi.