“Dasturiy injiniring” fakulteti “MA‟lumotlar tuzilmasi va algoritmlar”

 
1.2.2. Haqiqiy toifa 
 
Haqiqiy toifaga kasr qismlari bor chekli sonlar to„plami kiradi. Haqiqiy 
sonlar ustida turli matematik amallarni bajarish mumkin. Bu amallarning natijalari 
ham haqiqiy toifaga kiradi. Bu yerda ham binar amallarga nisbatan masalaning 

---

11 
yechimlari mantiqiy toifaga tegishli bo„ladi.
Kompyuter xotirasida haqiqiy sonlar asosan qo„zg„aluvchan nuqta formatida 
saqlanadi.
937,56 = 93756 * 10
-2
= 0,93756 * 10
3
=0,93756E3 
0,002355=2,355*10
-3
=2,355E-3 
Xotiraga haqiqiy sonlar yozilayotganda uning uchun ajratilgan xotira 
sohasining 1-bitiga E simvolidan chapdagi mantissa ishorasi 1 ta bitga, keyin 
mantissa, undan keyin E – ya‟ni har doim 10 soniga teng deb olinadigan 
eksponenta belgisi darajasining ishorasi 1 ta bitga, so„ngra uning darajasidagi son, 
ya‟ni E simvolidan o„ngdagi son yoziladi (1.2-rasmga qarang). 
0 1 9 10 11 15
1.2-rasm. Haqiqiy sonlarni xotiraga yozilish shakli 
Haqiqiy (kasr) qiymatli toifaga tegishli o„zgaruvchilarni e‟lon qilish uchun 
float, double, long double xizmatchi so„zlaridan foydalanish mumkin. 
1.2-jadval 
Haqiqiy toifa shakllari 
Toifa 
ko„rinishi 
Mazkur toifadagi 
o„zgaruvchining qabul 
qiladigan qiymat oralig„i 
O„zgaruvchining kompyuter 
xotirasidan egallaydigan joyi 
Float 
+/- 3.4E-38 … +/-3.4E+38
4 bayt 
Double 
+/- 1.7E-308 … +/- 1.7E-308 
8 bayt 
long double +/- 1.7E-308 … +/- 1.7E-308
8 bayt 
Berilgan m va n haqiqiy sonlari ustida quyidagi amallarni bajarish dasturini 
ko„rib chiqaylik. 
#include  
Mantissa 
ishorasi 
mantissa 
Tartib 
ishorasi 
tartib 

---

12 
using namespace std; 
int main() 
{ 
float m,n; 
cin>>m>>n; 
float k1=m+n; 
float k2=m-n; 
float k3=m*n;
cout<
system("PAUSE"); 
} 
 
C++ da ushbu toifalarni oldiga signed va unsigned kalit so„zlarini qo„yib 
toifalarni modifikatsiyalash mumkin. Masalan, 
signed float 
unsigned float 
signed double 
 
unsigned double 
signed long double 
unsigned long double