Davlat kadastrlari

Italiyada 
1160 
yillarda 
fiskal maqsadi bilan yer kadastri 
tashkil etilgan. Milanda 50 yil 
davomida 
(1260-1310 
yillar) 
kadastr s‘yomkalari o‗tkazilgan, 
ammo s‘yomka natijalaridan soliq 
olish tizimini o‗rnatish uchun 
ma‘lumotlar olinmagan. 
Angliyada
birinchi kadastr 1066 yillarda 
tashkil topgan, uning maqsadi ko‗chmas mulkka 
soliq belgilash bo‗lgan. Bu kadastr xalq 
tomonidan ―Barchaning umumiy sud kuni 
kitobi‖
(“Domesday book” yoki “Книга дня 
vsеобщего суда”) 
deb nomlangan, modomiki 
kimdir soliq idoralarini aldagan 
bo‗lsa, oqibatda unga qarshi jazo 
qo‗llanishi mumkin bo‗lgan. 
Fransiyada 
birinchi 
kadastrlarning 
ma‘lum 
bo‗lishi 
1269- 
yil 
sanaladi. 
Dastlab 

---

17 
―Hisoblar kitobi‖ deb nomlangan kadastr muvofaqiyatga erisha olmadi. Faqat Lui 
XIV davrida unga tegishli bo‗lgan 
“Tabaqasidan qat‟iy nazar kadastr odamlarni 
tenglashtirishi kerak”
degan mashhur so‗zidan keyin fransuzlar kadastr s‘yomkasi 
asosida faskal tizimini muvofaqiyatli tadibiq eta olishdi.
 
Yangi era yillarida ishlab chiqilgan asboblar va usullar kadastr uchun 
su‘ratga olishga sezilarli darajada ta‘sir ko‗rsatdi. 1608 yil Galileo Galiley 
tomonidan 100 baravar kattalashtirilgan teleskop kashif etildi. 1590 yilda 
Avstriyalik matematik Yan Priterius «Menzula Pretoriani» nomi bilan zamonoviy 
planshet tayyorladi. 1615 yilda gollandiyalik Snel-Lius Triangulyasiyani 
topografiyada qo‗llash usulini nashir etdi. 1730- yil birinchi teodolit kashf etildi. 
Kadastr turlarining rivojlanishida Fransiya kadastri alohida o‗ringa ega deb 
hisoblanadi. 1801- yillarda Napoleon fransiya hududida ko‗chmas mulkka 
soliqning adolatli taqsimlashni o‗rganib chiqish uchun komissiya tuzdi. Undan 
oldin 1800 ta alohida hududlarda kadastr uchun su‘ratga olish ishlari o‗tkazildi. 
O‗tkazilgan ishlar natijasida hisoblangan soliq miqdorini boshqa hududlarda ham 
taqqoslash usuli bilan qo‗llash ko‗zda tutilgan edi, ammo olingan natijalar 
qoniqarsiz bo‗lib chiqdi, natijada butun Fransiya hududini kadastr su‘ratiga olish 
lozimligi to‗g‗risida qaror qabul qilindi. Shu sababli 1814- yilgacha 12 million 
gektar hududda 36 million ob‘ektlarda, 9 ming hududiy okruglarda s‘yomka ishlar 
o‗tkazildi. Kadastr uchun su‘ratga olish asosan fiskal va yuridik xarakterda 
o‗tkazildi. 
Bu vaqtga kelib turli mamlakatlar kadastr uchun su‘ratga olishni boshlab 
yuborishdi. Filip X1 podshohlik davrida Ispaniyada birinchi maratoba ko‗chmas 
mulkni baholash bo‗yicha statistik ishlari o‗tkazildi. Shuning bilan birgalikda 
oppozitsiyadagi yirik latifundistlar fiskal tizimini samarali qo‗llash imkonyatini 
bermadi. O‗rta asrda kadastr uchun su‘ratga olish va yer kadastrini yuritishning 
asosiy tamoyillari Rim imperiyasi davridagi kadastr ishlaridan kamdan-kam farq 
qilar edi (yerlar arqon yoki 
jezla
yordamida to‗g‗ri chiziqli o‗lchangan, geomertik 
bilimlar va hisoblashlardan bo‗sh foydalanilgan), 1718- yilga kelib Milanlik 
Djovanni Djakomo Marioni qattiy ilmiy usullarga rioya qilingan yer 

---

18 
uchastkalarning chegaralarini triangulyasiya usulida va poligonometrik tarmoq 
bilan aniqlashga asoslangan birinchi kadastrni ishlab chiqdi. 
Bu kadastr hujjati sifatida menzuladan foydalanib 1:2000 masshtabda 
bajarilgan barcha qishloq jamoalari muhut (ситуационные) kartalari hisoblangan. 
Kartada alohida jamoalarning egaligidagi yer uchastkalari (parsellar), shuning 
bilan birgalikda egalikning maydoni, tuproq turi, olinadigan sof foyda ko‗rsatilgan, 
bu ma‘lumotlar soliqqa tortish uchun asos bo‗lib hisblangan. Bu kadastr o‗zining 
sifati va aniqligi tufayli
Milan 
kadastri deb nom olgan, 1760- yil 1- yanvardan 
boshlab kuchga kiritilgan va XIX asrda Fransiya, Belgiya, Avstriya, Gollandiya, 
Shveysariya kadastrlarini ishlab chiqish uchun na‘muna hisoblanadi.