Davlat krediti va uning kredit munosabatlaridagi roli

Davlat krediti munosabatlarining turlari va uni tasniflanishi.
Davlat krediti natijasida davlatlar ichki va tashki kreditor subyektlar oldida karzli majburiyatlarini shakllantiradilar va shuningdek davlat krediti davlatning ichki va tashki aktivlarini shakllantiradi. Uzbekiston Respublikasi oldida davlat subyektlarining, uz uzini boshqarish organlarining kreditor sifatidagi karzli majburiyatlari vujudga keladi. Davlat krediti kredit munosabatlarinig manbai, subyektlari, muddati va boshqa omillariga kura tasniflanadi
chizma.
Davlat krediti munosabatlarini tasniflanishi
Yuqoridagi chizmaga asoslangan holda shuni ta’kidlashimiz mumkinki, davlat krediti munosabatlarini tasniflashda avvalo kredit munosabatlarini tashkil qilishning ichki va tashki manbalari hisobga olinadi. Bunday tasniflanishi kreditning manbalariga kura tasniflanishini anglatadi.
Davlat kreditning ichki manbalarini birinchi elementi sifatida budjet tizimi bug‘inlari o‘rtasidagi kredit munosabatlarini kuramiz. Amaldagi qonunchilikka asoslangan holda budjet krediti munosabatlari asosan budjet tizimi bug‘inlari o‘rtasida daromad va xarajatlar nisbatlarini ma’lum darvlar mobaynda tengsizlik holatlari vujudga kelishi natijasida paydo buladi. Chunonchi, hozirgi sharoitda Mahalliy budjetlar uchun va ayrim yuridik shaxslar uchun Respublika budjetidan amaldagi qonunchilikka asoslangan holda maqsadli budjet kreditlari beriladi. Davlat budjeti tizimi tug‘risidagi qonunga muvofik «Budjet ssudasi-yuqori budjetdan quyi budjetga yoxud Respublika budjetidan rezident yuridik shaxsga yoki chet davlatiga qaytarish asosida ajratiladigan mablag‘»- deb ko‘rsatib berilgan. Budjet ssudalarinig oluvchilari Mahalliy budjetlar, davlat ahamiyatidagi ishlab chiqarish jarayoni bilan shugullanuvchi ishlab chiqarish korxonalari, iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish jarayonida faol ishtirok etuvchi turli xil nobudjet fondlar va turli xil xokimiyat organlari hisoblanadi.

• Davlat kreditining mazmun- mohiyati, funksiyalari va davlat qarzining tasniflanishi.

“Qarz” soʻzi arabcha soʻzdan olingan boʻlib, “kesish” degan ma’noni anglatib, Oʻzbek tilining izohli lug’atida qarz - ma’lum muddat oʻtgandan keyin qaytarish sharti bilan berilgan yoki olingan narsa (pul, buyum).
Davlat krediti hokimiyat va boshqaruv organlari orqali, bir tomondan, davlat va ikkinchi tomondan, jismoniy va yuridik shaxslar oʼrtasida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlar majmuidan iborat boʼlib, unda davlat qarz oluvchi, kreditor (qarz beruvchi) va kafil sifatlarida maydonga chiqadi.
Bunday iqtisodiy (kredit) munosabatlar(i)ning mumtoz (klassik) shaklida davlat, odatda, mablagʼlarni qarz oluvchi boʼlib hisoblanadi.

Davlat budjeti tizimi tug‘risidagi qonunga muvofik «Budjet ssudasi-yuqori budjetdan quyi budjetga yoxud Respublika budjetidan rezident yuridik shaxsga yoki chet davlatiga qaytarish asosida ajratiladigan mablag‘»- deb ko‘rsatib berilgan. Budjet ssudalarinig oluvchilari Mahalliy budjetlar, davlat ahamiyatidagi ishlab chiqarish jarayoni bilan shugullanuvchi ishlab chiqarish korxonalari, iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish jarayonida faol ishtirok etuvchi turli xil nobudjet fondlar va turli xil xokimiyat organlari hisoblanadiBudjet kreditlari rezident yuridik shaxslarga amaldagi qonunchilikka muvofik asosan respublika budjetidan beriladi. Shuningdek Mahalliy budjetlar xarajatlarini moliyalashtirish uchun Respublika budjetidan ssudalar beriladi.