xalqaro savdo amaliyotida xizmatlami xarid etishning o‘ziga xos
xususiyatlariga bag'ishlagan.
Nima uchun maslahatchilar xizmatini xarid etishga shuncha
e’tibor talab etiladi? Qisman bu holat, yuqorida aytilganidek,
m aslahatchilar x izm atin i xuddi tovarlar va ishlar savdosida
b o ‘lganidek, mayda detaligacha
ifodalash va baholash ancha
murakkabligi bilan izohlanadi. Ikkinchi omil esa ko'rsatilgan
xizmatning sifati mutaxassisning kvalifikatsiyasi, tajribasi va taklif
etilgan vaqtiga bog'liqdir.
Xizmat qiymati (bahosi)ning pasayishi, har qanday holatda
ham, yuqorida sanab o'tilgan ko'rsatkichlar bo‘yicha xizmat ko‘r-
satish sifatining pasayishini bildiradi. Bundan tashqari, maslahatlar
ko‘rsatish bozori ancha vaqtlardan beri shakllanib kelmoqda va
baholaming nisbatan m a’lum darajada barqarorligi bilan ajraüb
turadi.
Shuning uchun ham savdolami o'tkazishda, xalqaro masla
hatchilar tomonidan taklif etiladigan baholar deyarli bir xil darajada
ekanligi nomoyon b o ‘ladi. Baholar asosida tanlov g‘oliblarini
belgilash bo'yicha qilingan urinishlar natijasida juda past sifatli
xizmatlaiga ega bo ‘lindi.
Savdolardagi bu tajriba, baholar asosida
tanlash taqdim etilgan xizmatlar takliflaridan eng optimalini tanlash
usuli emasligini isbotladi.
Shu sababli, bugungi kunda xizmatlami xarid etish bo‘yicha
xalqaro savdolami olib borishda, sifat asosidagi tanlov (QBS)
ishlatiladi yoki sifat va baho asosidagi tanlovdan (QCBS)
foydalanilsada, bunda bahoning nisbati aniqlovchi ko‘rsatkich bo‘la
olmaydi.
Sifat asosida tanlov o ‘tkazishda maslahatchilaming taklifi texnik
va geografik ish tajrib asi, ishlarni bajarish uchun k o ‘zda
tutilayotgan usullar, kvalifikatsiya va asosiy mutuxasislaming ish
tajribasi, loyiha bo‘yicha ishni tashkil etish, ta ’minot va shu kabi
texnik ko‘rsatkichlar asosida baholanadi.
Tender hujjatlarida ko'zda tutilgan holatlar bo‘yicha baholash
ballari qo‘yiladi, shundan so‘ng savdoda g‘olib
chiqqan talabgor
xizmat bahosini kelishib olish uchun suhbatga taklif etiladi. Sifat
asosida tanlov o‘tkazishda, talabgoming arizada ko'rsatgan xizmat
bahosiga e ’tibor berilmaydi va u faqatgina shartnom a tuzish
jarayonida muhokama qilinadi.
Sifat va baho asosida tanlov o ‘tkazishning sifat asosida tanlov
o‘tkazishdan farqi shundaki, boshda texnik tahlil amalga oshiriladi
va u tugamaguncha moliyaviy ko'rsatkichlar inobatga olinmaydi.
Texnik tah lild an so‘ng, taklifni m oliyaviy (baho) jih a td a n
baholash amalga oshiriladi va natijada, har bir taklif m a’lum
form ula asosida aniqlanadigan m oliyaviy baholash b a llin i
to'playdi. Keyingi jarayon bu — texnik va moliyaviy ballarga
tender hujjatlarida ko‘rsatigan koeffisiyentlar bo ‘yicha tuzatishlar
kiritiladi (odatda bu 0.8 texnik uch u n va 0.2 moliyaviy ball
uchun) va umumlashtiriladi. Tanlov g'olibi
texnik va moliyaviy
bailar bo'yicha aniqlanadi.
Y uqoridagilardan kuzatish m um kinki, xizm atlarni x arid
etishning sifatga asoslangan tanlovlarida baho omili um um an
e’tiborga olinmaydi (QBS usuli) yoki umumiy ballaming faqatgina
20 foizini tashkil etadi (QCBS usuli).
Shunday qilib, xizm atlar k o 'rsatish b o ‘yicha savdolarni
o'tkazishda «baho-sifat» nisbati yoki 0:100 yoki 20:80 ni tashkil
etadi. Ayrim holatlarda, masalan, ko‘rsatiladigan xizmatlar b ir
xillik tusiga ega bo‘lsa va aniqroq ifodalash mumkin bo‘lsa, u n d a
sifat va baho asosidagi tanlov nisbati 70:30 bo‘lishi mumkin.
U shbu
holatlarda bu nisbat faqatgina nazariy bo ‘lib qolmasdan, balki
xizmatlarni xarid etish bo'yicha yuqorida keltirilgan qo‘llanmalarda
yoki tender hujjatlarida rasmiy ravishda qayd etilishi kerak.
Shunday qilib, xizmatlar xarid etish b o ‘yicha savdolarni tashkil
etishning o ‘ziga xos xususiyati shundaki, unda sifat aniqlovchi
omil bo‘lsa, baho esa ikkinchi darajali o'lchov hisoblanadi.
Y uqorida k o ‘rib o ‘tilgan uch tu rd ag i tender tak liflarin i
baholashning o ‘ziga xos jahatlarini tahlili shuni ko‘rsatadiki, ayrim
olingan tender turlari uchun yo'riqnomalar baho omilini tanlovning
yagona omili sifatida qayd etsada, sifat ko‘rsatkichlari
qaysidir
nisbatda albatta inobatga olinadi. Takliflami baholash bo‘yicha
tajribali mutaxassislar, rasmiy hujjatlarda sifat omilini baholash
ning aniq belgilangan uslubiyoti yo‘q boiishiga qaramasdan, m ol
yetkazib beruvchilar va pudratchilarni tanlashda sifat om ilini
hisobga oladilar. Maslahatchilar xizmati bo ‘yicha esa, bunday
turdagi savdolarda sifat omili asosiy rol o‘ynaydi.
Tender savdolarini tashkil etishning uzoq davr davomida
kuzatilgan tajribasi shundan dalolat beradiki, faqat baho asosida
tanlov, xarid
q ilin y o tg an tovarlar, bajariladigan ishlar va
xizmatlarni zaruriy sifat darajasida bo'lishi uchun yetarli bo'la
olmaydi.
Bu o‘z navbatida, loyiha uchun yo‘naltirilgan investitsiyalami
optimal bo'lishini ta ’minlamaydi. Shuning bilan bir vaqtda sifat
omilini inobatga olish, savdolami tashkil etishdan ko'zlangan asosiy
maqsadga erishish — tovarlar, ishlar va xizmatlarni eng past
baholarda optimal sifat bilan olish imkonini beradi.
Dostları ilə paylaş: