•davr nashriyoti* t o s h k e n t

nomidagt
O ’zbekistoo MK.

---

Qavat-qavat qanotlar
Birinchi jahon urushi boshlarida barcha rusumdagi samolyotlarga 
o'rnatiladigan dvigatellar deyarli bir xil - 90 o.k. ga yaqin quvvatga ega 
edi. O'sha vaqtlardagi motorlarning quvvati cheklanganligi bois sa­
molyotlarning tezligi deyarli bir xil bo'lib, atigi 110-120 km/soatni tash­
kil qilardi. Bunday sharoitda qaysi samolyot 
gorizontal yo‘nalish-
da chaqqonroq harakat 
qilsa, o'sha samolyot jangda g'alaba qozo- 
nardi. Burilish paytida qiruvchi samolyot dushman samolyotining dum 
qismiga yaqin borishi va faqat shundan keyingina o'q ochishi kerak 
edi. Ma’lumki, qaysi samolyot qanotlarining yuzasi kattaroq bo'lsa, 
o'sha samolyot gorizontal yo'nalishda chaqqonroq harakat qiladi.
Aynan shuning uchun ilk qiruvchi - monoplanlar o'rniga (bitta qa­
notli samolyotlar) tezda biplanlar - biri ikkinchisi ustiga joylashgan ik­
kita qanotli samolyotlar, undan keyin esa - qavatma-qavat joylashgan 
uchta qanotli samolyotlar -
triplanlar 
yaratildi. Biroq urush so'ngida 
dvigatellarning quvvati oshdi, samolyotlar katta tezlikda ucha bosh­
ladi, bu havoning ro'baro'dagi qarshiligi o'sishiga olib keldi. Shu yer­
ga kelganda achinarli vaziyat yuzaga keldi: uch qavatli qanot juda 
katta qarshilikni yuzaga keltiradi, shu sababli ulardan voz kechishga 
to'g'ri keldi. Qiruvchi samolyotlar yana ikki qanotli - biplan qilib, un­
dan keyinroq esa yana bir qanotli - monoplan qilib yasala boshlandi.
Birinchi jahon urushi­
da paydo bo'lgan boshqa 
turdagi harbiy sam olyot­
lar dushmanning yerdagi 
obyektlarini -
fortlar, 
is- 
tehkomlar, zavodlar, sha- 
harlarni vayron qilishga, 
shuningdek, ochiq den- 
gizdagi kemalar va suvosti 
kemalariga hujum qilishga
Nyupor -28» samolyoti

---

«Ilya Muromes» sam olyoti
mo Ijallangan edi. Buning uchun tom chisim on portlovchi m odda bi­
lan to'ldirilgan snaryadlar - aviatsion bombalardan foydalanilgan. 
Yangi rusumdagi sam olyotlarga shafqatsiz nom berildi - «bombar­
dimonchi samolyotlar».
Dushman tomonning qi­
ruvchi samolyotlaridan himo­
yalanish uchun